Құрастырған: Айтжанова Ж. Н
жүктеу/скачать 73,21 Kb.
|
кешен
| Сөзбен байланыс.
Музыканың басқа өнер түрлері әдебиет, кескіндеме немесе мүсін, бейнелеуші және кескіндеуші құбылыстарының пәндік жағынан айырмашылығы музыкада құбылыстың мінез-құлқы, көңіл-күйі жайлы айтылады. Егер музыка ақындық мәтінде жазылуы оларды байланыстырып айқындайды. Музыкант-орындаушыларға және оны тыңдаушылар үшін шығарманың маңызын ашу тек қана оның интонациялық жолдары ғана емес, сонымен қатар мәтіннің мағыналық мәнінде. Сонымен қатар тыңдаушыларға музыка мен сөздің байланысы әсер береді: мәтін қандай да бір ойды жеткізіп, мәтіннің мағынасы арқылы әсері күшейеді, және ло өз кезегінде бейнелі және қызу жақпен әсер етеді. Дегенмен, музыкалық әдеби мәтінді оқу және оны түсіну өте кең мағынада. Мәтін музыкамен өте жиі бірге туады, кейде музыкадан бұрын мәтін шығарылады, ақын мен композитор бірлесіп тексті музыкаға жүйелеу арқылы шығармалыр жазылады. Бірақ көп жағдайда хорға арналған шығармалар дайын мәтінге жазылады.Композитор мәтінді таңдамас бұрын оның мәтіннің негізгі ойына, мәнәне, бейнесіне, муыкаға жақындылығына наэар аударады. Композитор шығарманың музыкасын мәтіннің мазмұнына байланысты өз ойын жеткізеді. Композитордың әдеби мәтіні толық пайдаланған, пайдаланбағанына қарамастан хорда сөз бен әуен қатар дамып, біріне – бірі көркем түрде толықтырып, тұруы шарт. Хор партитуасында кейде ұзақ созылатын ноталар болады. Сөзде сол ноталарға тура келіп тұрған дауысты дыбыстарды аяғына дейін созып, негізгі үн сапасын жоймай, басқа дыбысқа өңін айналдырып жібермеуді қадалаған жөн. Ол үшін сол дауыстыларға тән еркін формасын аяғына дейін сақтаған жөн. Өлең сөзі тыңдаушыға түсінікті болу үшін дауыссыз дыбыстар бейне бір ағып жатқан өзен болса, ал дауыссыз дыбыстар сол өзен суын шашыратып, жайылтып жібермей арнаға салып тұрған екі жағасы тәрізді. Хор дирижері мынаны еске алуы керек музыка сапасы мен ақындық сапа алыс тең бола алады. Белгілі, қарама – қарсы жағдайларды байқаймыз, кейде нашар жазылған мәтінге өте керемет музыка жазылғанын, керісінше керемет мәтін өз музыкасын таба алмады. Егер аспаптық музыкалық орындаушылық жолдарын жасау жолдарында және көркем бейне іске асырушылар былай қарастырады: композитор – орындаушы – тыңдаушы деп қарастырса, вокальды – хормен орындаушылықта бұл жол былай белгіленеді: ақын – композитор – орындаушы – тыңдаушы, мұнда орындаушы тек қана композитор мен тыңдаушының арасын байланыстырып қана қоймай, сонымен қатар ақын мен тыңдаушыны байланыстырушы болып табылады. Хормен ән айтуда синтетикалық мінез – құлық мазмұнына, түріне, шығарманың құрылымына, сонымен қатар орындаушылық интонированиеге әсерін көрсетеді. Дирижердің ақындық мәтінге жасаған талдауы екі бетті, жан-жақты бейнелі – мағыналы, сонымен қатар конструктивті болуы керек. Сонымен қатар дирижерден ақындық жанрлар, түрлері жайлы айқын білімі болуы қажет. Ең бірінші дирижер мынаны білуі қажет: музыканың көркемдік құралдары: екпін, саз, ырғақ, интонация, әуен, гармония , өлшем фактурасыныңмузыкалық шығарма мазмұнын жасаудағы ерекшеліктерін талдай білуі. Ең алдымен мынаны ескеру керек, мәтін ырғақтық ұйым тенденциясына көп жағдайда сүйенеді. Сонымен қатар, екпінсіз буындар және сөздің өзіне тән ырғақтық – мағыналы топтар жасайды. Ырғақтық ұйым өлеңде сөйлеу акценті екпінді және екпінсіз буындардың алмасуымен ескеріледі, орналасу тәуелділігіне байланысты үш типке бөледі: силлабическалық, тоникалық, силлоба – тоникалық. Композитор музыкада маңызды және көркем мәнерлі функцияның тәуелдігіне тыныс белгілерді цезура арқылы белгілейді. Вокалды сөйлеуде цезура характері олармен сәйкес келуі немесе сәйкес келмеуі немесе өлеңде цезураның басқа да түрімен үлкен мәнерлі мағына болады. Музыкалық цезура өлеңнің құрылымына қарай үш түрге бөлінеді: рифмикалық немесе өлеңдік,– яғни ұйқасқа лайықты және әрбір жолдың аяқталуы. синтактикалық – синтактикалық түрде лайықталған, тыныс белгілерімен бөлініп алынады. асинтактикалық – музыкалық-мәнер мақсаттарымен, өлеңнің аяқталуы және синтактикалық бөліктермен байланыспайды. Ситактикалық характер хормен ән айту орындаушылықта дирижер этикалық мәтіні және музыканы бір бірлікке біріктіріп, қарауы керек. Сондықтан музыка мен мәтіннің сәйкестенуі бағалануы керек. Аспаптардың спецификасы. Хормен орындаушылықтың негізгі аспабы ән салатын дауыс болып табылады. Хормен орындаушылықтың сапасы әншілердің дауыс сапасына, хордың құрамына, және оның құрамындағы әрбір мүшелерінің дауыстарына байланысты. Егер скрипкалар немесе флейталар, тромброндар немесе контробастар тіпті әрбір аспаптың сапаларындағы өзгерістерге қарамастан, көптеген жалпы дыбысталу характерлері бірдей, ал әнші дауыстары бір топта болса да, олар бір-бірінен дауыс күші, тембрі, диапазоннына байланысты ерекшеленеді. Әншінің дауысы – өте күрделі, көп қырлы құпиялы ұғым. Бір жағынан, бұл өте жетілген және иілгіш аспап., қаншалықты ол орындаушылармен, оның ойларымен, сезімдерімен және эмоциясымен, бір уақытта келуімен және құралдарымен, қатынас құралымен, коммуникациямен байланысты. Сонымен қатар бұл аспап музыкалық шығарманың жанрына, стиліне, көркемдік-эмоциясына байланысты қабілетті дыбыс күші және тембрлік характері өзгеріп отырады. Басқа жағынан қандай да музыкалық аспап ретінде әнші дауысы өзінің қасиеттеріне ие болып, әншінің вокалдық шеберлігін айтады. Дәл ослай әнші дауыстарын айырып таниды қойылған (профессионалды) және қойылмаған «ашық» және «жабық», «қозғалмалы» және «ауыр». Сонымен қатар әрбір ән салатын дауыс диапазонмен, күшпен, тембрмен сипатталады және басқа да ерекшеліктермен қалыптасады және жетіледі. Тек қана күрделі сауатты педагогикалық жұмыс шатты жетілдіреді. Соңғы кезеңді белгілеп қою керек, дауыстармен жұмыс жасаудың ең қиыны ән айту процессін басқару және бақылау дыбысталу сапалы бағалау арқасында жүзеге асады. Әнші өз аспабын қолына ала алмайды, оның құрылымын көзбен көре алмайды. Хор жетекшісі хормен ән салу процесін өте жақсы білуі және сезінуі керек, өзі сол дауыстарға ие болуы керек, өзі ән салатын формада болуы керек, сонымен қатар, өзінің вокалдық шеберлігін көрсетуі тиіс. Егер ән айтуды басқаларға үйрету үшін, ол ең біріншіден өзіжақсы әнші және вокалдық мамандыққа жақын болуы керек. Сонда ғана хор жетекшісі абыройлыболар еді, осы шындықты көптеген дирижерлер түсінгені керек еді. жүктеу/скачать 73,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|