Раушан Абдикулова indd
жүктеу/скачать 2,04 Mb. Pdf көрінісі
|
2016 Абдикулова Жанр
- Бұл бет үшін навигация:
- м. Әуезов – академиялық шешендік мектебі негізін қалаушы
| Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Әбдіқұлова Р. М. Бөлтірік Әлменұлының шығармашылығы: Оқу құ- ралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2003. – 195 б. 2.М.Әуезов. Жамбылдың ақындық шеберлігі.//Жабаев Ж. Екі томдық таңдамалы шығармалар жинағы. Алматы: Ғылым, – 1-т. 1996. – 312 б. 3.Жабаев Ж. Екі томдық таңдамалы шығармалар жинағы. Алматы: Ғы- лым, – 2-т. 1996. – 384 б. 4.Жабаев Ж. Екі томдық таңдамалы шығармалар жинағы. Алматы: Ғы- лым, – 1-т. 1996. – 312 б. 5.Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы.Шығармаларының екі томдық толық жинағы. – Алматы: Жазушы. – Т. 1: Өлеңдер мен аудармалар. – 2005 – 296 бет. 6.Хализев В. Е. Теория литературы: Учебник/ В. Е. Хализев. – 4-е изд., испр. И доп. – М.: Высш. шк., 2005 – 405 с. 86 МС Р.Әбіқұлова Жанр және шығарма Жанр және шығарма Р. Әбдіқұлова 87 м. Әуезов – академиялық шешендік мектебі негізін қалаушы Қ азақ шешендік өнерін зерттеудің егемендікке дейінгі талайлы тағдыры салдарынан шешендік сөздің бір түрі саналатын академиялық шешендік жайы енді ғана сөз бола бастады десе де болады. Қазақтың ғұ- лама ғалымы А. Байтұрсынов шешендіктің бұл түрін: « Білімділердің, ғалымдардың пән мазмұнды сөйлегені білімір шешен сөзі деп аталады»/ 1, 405/, – деп көрсе- теді. Қазіргі риторикада академиялық шешендік: жоға- ры оқу орындарындағы (мектептердегі) лекция, ғылыми баяндама, ғылыми шолу, ғылыми хабарлама, ғылыми- көпшілікке арналған лекция түрлеріне жіктеледі. Г.Ап- ресян: «В даваемой нами классификации красноречие под «академическим» подразумевается строго научное по характеру красноречие, отличающееся глубокой аргу- ментированностью, высокой логической культурой, ст- рогим стилем речи, к тому же имеющее специфическую терминологию»/2, 92/, – деп академиялық шешендіктің айрықша сипаттарын атап өтеді. Бұған қоса, қазіргі ри- торикада академиялық шешендіктің мазмұнына тән шы- найылық, ақпараттық толымдылық, қозғалып отырған мәселенің ғылыми жаңалығы, өзектілігі, материалдың толық жетімділігі сияқты ерекшеліктері де ескеріледі. Жоғары оқу орындарындағы ұстаз-ғалымдар мен мек- теп мұғалімдері ғылыми конференция, семинарлар мен симпозиумдарда өз ойларын ортаға салып, көсіле сөй- легендерінде академиялық шешендікке жол ашылғанын байқауға болады. Академиялық және педагогикалық шешендіктің бір түрі – лекция. Лекцияның тартымды, қызықты оқы- луының сыр-сипаты аз емес. Ол, ең алдымен, лекцияға мұхият дайындық жұмыстарын жүргізуден басталады. Оның да қазіргі заманға сай қалыптасқан мынадай та- лаптары бар: мәселен, тәжірибелі лектор аудиторияның психологиясын, көңіл-күй ауанын, жас ерекшелігін, білім деңгейін барлайды, соған сәйкес материалды жү- йелеп, жоспар құрады, ұсынылатын әдебиеттер тізімін жасайды, лекцияның ғылыми мазмұны айқын болуын қадағалайды, тақырыпты игеруге қатысты дидактика- лық-методикалық құралдарды белгілейді, негізгі оқулық болмаған жағдайда жаңа курс үшін лекция мәтінін жаза- ды, көрнекі құралдарды таңдап, әзірлейді. Алайда, «кез келген тәжірибелі лектор шешен бола алмайды» (ауд. Р.Ә.) /2,93/. Өйткені, шешендік – өнер, кез келгеннің маңдайына біте бермейтін тума қасиет. Әйткенмен, ол қажырлы еңбекпен, үздіксіз дайындықпен ұштасып жа- туы тиіс. Риторика қайта жандана бастаған кезден бері зерт- теушілер лекция тілінің «жатықтығы» («сухость» – ауд. Р.Ә.) немесе «қарапайымдылығы» («сдержанность» – ауд. Р.Ә.) жөнінде айта келіп, оның сол ерекшелік- терінің өзінен өрбитін эстетикалық «көркемдігі» («ху- дожественность» – ауд. Р.Ә.) және «сахналық өнерге тән сипаты» («артистичность» – ауд. Р.Ә.) жайында ой қозғайды/2,93/. Академиялық шешендіктің «сахналық өнерге тән сипаты» ретінде лекция тілінің жүйелі баян- дауға құрылған сыртқы «жағымдылығы» («изящество»– ауд. Р.Ә.), лектордың еркін суырып салып айту (импро- визация), тыңдаушыларды баурай алу, олардың қиялын |