Сапаны басқару жүйесін стандарттау
1.Өнімнің сапасын стандартпен анықтау 1970 жылы бекітілген. Ол бойынша: «Өнімнің сапасы өнімнің тағайындалуына сәйкес жарамдылығын қанағаттандыратын, қажеттілігін анықтайтын өнімнің қасиеттер жиынтығы болып табылады» Бұл анықтама өнім сапасының технико-экологиялық табиғатына және сапаны көтеруге арналған ұйымдардың жұмысына сүйенеді. 60- жылдардың аяғы мен 70-жылдардың басында өнім сапасының жақсаруы мен формалардың дамуы үшін қолайлысы өнім сапасының ғылыми зерттеме тәсілдерін басқару болды.
Өнім сапасын басқарудағы қажеттілік бастапқыкезең ретінде қабылданды. Өнім сапасын басқарудағы бағдар қажеттілік сипаттары ретінде объективті түрде қызмет көрсетеді. Сонымен қатар өнім дайындау немесе құру үшін жұмыс құралдарының және таңдау тәсілдерінің негізі болып табылады. Өнімнің сапасын басқаруда факторға және шартқа тұрақты жобалы процесс әсер ететіні түсіндіріледі.Ол оптимальді дәрежедегі өнімнің шығуын және оның максимальді эффектифті қолданылуын қамтамасыз етеді.Негізгі жалпы басқару теориясының жағдайына ұқсас басқарылатын объектіде бағдарлама болуы керек. Бұл бағдарламаға қатысты тұрақсыз жоспар болуы керек және оның жағдайын жоспарға сәйкес келтіру мақсатында сыртқы күштерге жауап беретін қабілетке ие болуы керек. Өнімнің сапасында қолданылатын басқару бағдарламасы сапасы жоғары болып табылады. Онда жаңа өнімді, стандартты және т.б. жобалайтын техникалық тапсырма формасы бар. Басқару объектісі ретіндегі өнімнің сапа тұрақсыздығына келетін болсақ, ол физикалық күштердің және әлеуметтік тозу әсерінен үнемі жоспардан ауытқып отырады.Іске асыру, басқару стратегияларын қадағалау және олардың орындалмауы жағдайында оларға қолданылатын ескерту тәсілдері кері принципті қолдануды қамтамасыз етеді. Өнім сапасын басқаруда бұл принцип қажеттілік негізінде жұмсалады. Өнімнің НТД-ға сәйкестігін тексеру орындалуы қажет.Бұл жұмыс тапсырыс беруші мен өнім шығарушы арқылы орындалады. Оған көптеген әртүрлі сынақ түрлері, сапаға байланысты инспекциялар, қолайлы мағлұматтар жиыны қызмет етеді. Өнімнің сапасын басқаружүйесіндегі кері байланыс принципін қадағалаудың негізгі ролі мемлекеттік стандартпен орындалатын мемлекеттік қадағалау жүйесіне тиесілі.
Өнімнің сапасын басқаруда жалғасын табатын және мақсатқа талпынатын мүмкіншіліктер келесідей функцияларды орындауы керек:
Техникалық дәрежеге қажетті сараптау;
Өнімнің сапасына қойылатын талаптарды мөлшерлеу;
Өнімді куәландыру;
Өндірістегі жаңа өнімді өңдеу және жетілдіру ұйымы;
Өндірісті технологиялық дайындау ұйымы;
Метрологиялық қамтамасыз ету ұйымы;
Кадрларды арнайы дайындау және оқыту;
Сапаны бақылау және өнімді сынау;
Өнімнің сапасын басқаруда мәліметтермен қамтамасыз ету т.б.
Басқада басқару жүйелері сияқты өнімнің сапасы бәрінен бұрын сапаны жоспарлау қарастырылуы керек. Ол жалпы басқару жүйесінің ажырамайтын бөлігі және шаруашылықты жоспарлау болып табылады. Сапаны жоспарлау оны жай басып шығаруға және онда сол не басқа сапа көрсеткіштерін орнатуға, оларды мемлекеттік жоспарға қосып, заңдастыруға болады деген сөз емес. Ең бастысы – берілген өнімді анықтайтын таңдалынған көрсеткіштерді ғылыми орнықтыру қажет. Сонымен қатар оны осы өнім дайындалатын шикізаттармен материалдар қасиеттерімен ұштастыру қажет. Мұндай таңдаулы көрсеткіштердің базасы ретінде ойлап шығарылған ғылым техника және технологияның соңғы жетістіктері есептеледі.
Сапаны жоспарлау керекті шара, бірақ оны басқарудағы шарттар әлі толық жетілдірілмеген. Бұл заңның орындалуын қадағалап отыру керек. Бұл функцияны арнайы мемлекеттік қадағалау ұйымдары орындауы қажет. Сапаны басқару үшін алдымен оны өлшей алу керек. Ал, бұл өте қиын жұмыс. Өнімнің сапасын өлшеуге мүмкіндік беретін ғылым – квалиметрия деп аталады. Мұнда физикалық шамаларды өлшеуге болатын ережелер мен заңдар қолданылады, бірақ кейбір ерекшеліктері бар. Физикалық шамалар табиғаттың объективті қасиеттерін көрсетеді, ал сапа көрсеткіштері – белгілі мақсатқа қажеттілікті сипаттайды.
Мысал келтіретін болсақ салмақ- физикалық шама, бұйым салмағы-оның тасымалдану көрсеткіші және т.б. Материалды өндіріс саласындағы сапаны басқару кең көлемде өнім сапасын басқару жүйесін әдістемелік бірлестік жағдайын тудырумен бірге және бір-біріне әсерін күшейтетін сатылы жұмысы қамтамасыз етеді. Бұл өнім сапасын басқарудағы мемлекеттікбасқарма басқарма (ӨСБМБЖ) атауына ие болды. ӨСБМБЖ-ның маңызды шараларының бірі өнім сапасын басқарудағы мәселелерін шешудің жиынтығы және техникалық, ұйымдық, экологиялық және әлеуметттік шаралардың өзара үйлесуін қамтамасыз етеді. Өнім сапасын кешенді басқару салааралық және салалық сонымен қоса мекеме дәрежесінде қамтамасыз етіледі.
СБМБЖ негізгі мақсаты жоспарлы дүние жүзілік ғылыми-техникалық, өндірістік және әлеуметтік - экологиялық мүмкіндіктерін қолдану.Бұл мақсат белгілі мәселелерді шешу процесінде жүзеге асырылады.
Негізгі мәселелерге мыналар жатады:
Жаңа өнімді өндірудің қысқа мерзімде қажетті мөлшерде жасау,дайындау;
Сапалы өнімдердің шығуын көбейту;
Ескірген өнімді ауыстыру және уақытымен өндірістен алып тастау;
Тұтынушыға жеткенге дейінгі өнімнің сапасын сақтау;
Өнімнің сапасын басқарудағы сатыларға мыналар жатады:
Техникалық дәрежені және өнім сапасын- басқару нысаны;
Басқарма мақсаты-өнім сапасы қасиетін жоспарлау;
Басқарма сынағы- сапалы өнім алу мақсатын сипаттайтін көрсеткіштік дәрежелер;
Басқару субъектісі- берілген техникалық дәрежені және басқару сапасын қамтамасыз ететін тиісті жұмысшылар, басқару ұйымдары;
Басқару әдісі- техникалық дәреже мен өнім сапасының көрсеткіштеріне әсер ететін басқару ұйымдарының тәсілдері;
Басқару құралы- ЭЕМ,НТД.
Бақыланатын параметрлерге сәйкес мөлшерін бақылау мен альтернативке,мөлшерін бақылауды бір-бірінен айыра білу керек.
Мөлшерлі белгідегі сапаны бақылау-бір немесе бірнеше параметрлердің белгісі анықталады , ал келесі шешімдер осы белгілерге сай қолданылады.
Сапалық белгілердегі сапаны бақылау- әр тексерілген бірліктерді белгілі топқа жатқызады, ал шешімдерді әр түрлі топтағы сандар мен бірліктердің қатынасына байланысты қабылдайды.
Альтернативті белгілер бойынша- жиынтығы 2 топтан: жарамды және жарамсыз тұрады. Шешім өнім бірліктері санының анықтауынан табылған жарамсыз бірліктер немесе жарамсыз сандардан қабылданады. Бақылау құралы- визуалды, есептегішті, құралдық, әр түрлі үлгі, мысал, біріккен және таңдамалы.
Стандарттау бойынша ұйым
Мемлекеттік басқару жүйесінің негізі стандарттау болып табылады.Ол арқылы мемлекет техникалық және экономикалық саясатты жүзеге асырады. Ғылыми техникалық революция барысында жаңадан технологиялық процестер, жаңадан өнімдер,көлемі және өсу бағыты, өнімнің құрылысы бойынша өзгерістер пайда болады. Бұл жағдайда стандарттау өнім өндірісіндегі маңызды орын алады. Халықаралық ұйым “стандарттау ” терминіне келесідей анықтама берді.
Стандарттау бұл – бір ережелерді қолданатын белгілі бір аймақта және де барлық қызығушылық білдіретін мемлекет арасындағы оптимальді экономикалық жетістіктерге жету үшін арналған жүйе, ол қауіпсіздік ережелерін сақтау барысында жүргізіледі. Стандарттау үздіксіз даму үстінде және ол прогресстің нақты және келешектегі негізін анықтайды. Стандарттаудың мақсаттары:
техникалық прогресстердің жылдамдығы, қоғамдық өндірістің жоғарлауы.
халық шаруашылығының басқаруын жақсарту, өндірілген өнімнің рационалдық номенклатурасын бекіту.
өнім өндіру және жобалау аймағындағы специализациялық және кооперациялық даму
материялды еңбек ресурстарын экономиялау және негізгі фондты тиімді қолдану.
қоршаған ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз ету, тұрғындардың денсаулығын нығайту, еңбек ету барысындағы қауіпсіздік жағдайларын қарастыру.
экономика, техника, ғылым және мәдениет жағынан халықаралық бірлесітуді дамыту.
Квалиметрия негізінің түсініктері
Кейінгі жылдары өнімнің сапасы квалиметриямен байланысты болып келеді.
“ Квалиметрия ” термині екі сөзден құралған. “ квали ’’ – сапа, “метрия ” – сандық бағалау.
Сапа бұл - ғылыми категория, белгілі бір объектің негізін анықтайды. Сапа өнімнің бағалығымен,басқа объекттердің байланысымен сипатталады. Квалиметрия бұл тауартанудың сапасы жайлы ғылым болып табылады.Тауартану екі квалитологиядан тұрады. Бұл квалиметрия сапасының жалпы теориясы және сапаны басқару жайлы әдістер. Квалиметрия түрлі объектердің сандық бағалау әдістері жайлы білімдік дисциплинасы.Ол өнімнің сапалығын арттыру үшін қолданылады. Квалиметрияның маңызды сұрағы белгілі объектердің сапа деңгейін анықталуының бағалы ғылыми әдіс тәсілдерінің жасалу жолдары болып табылады. Квалиметрий объектісінің бағалы нысанасының бірі оның зерттелуі де бола алады, Квалиметрия мәнеріне жоғары сапаны жатқызуға болады,
Квалиметрияның құрылысы үш бөліктен тұрады:
Бірінші квалиметрия немесе жалпы квалиметрия. Оның ішінде проблемалар мен сауалдар қаралады және өлшеудің тәсілдері мен сапа бағалауы тағы бар.
Екінші үлкен топтардың квалиметрілік объектісі, мысалы, квалиметрлік өнімдер, жүйелер, қоғам қамтамасыздығы, тағы басқалар. Үшінші өнімдерден өзге квалиметрлік заттар, жүйе мен көмек көрсетілімі бұған машина құрау саласының квалиметриясы жатады, құрылыс объектісінің квалиметриясы, электрлік квалиметриясы сауда квалиметриясы, еңбек квалиметриясы, білім квалиметриясы. т. б.
Достарыңызбен бөлісу: |