РәСӘй халыҡтары телдәре диалектологияһының КӨНҮҘӘк мәСЬӘЛӘЛӘре XVIII бөтә Рәсәй фәнни конференция материалдары

Юлыңа бергә 
китәрмен.
(“Урал батыр” эпосы); 
Болот та 
күсәр
, 
ел 
ҡыуар
 —
Ер йө өндә үрт 
ҙ
тыуар
.
(Тарихи эпос “И еүкәй менән Мора ым”);
ҙ
ҙ
Бәлки, Машканың э енә төш
ҙ
әр
мен.
(Я. Хамматов);
 
Гөл булһам, 
ү әр
ҫ
 инем,
Ел булһам, 
и әр
ҫ
 инем.
Алма булһам, алдарыңа 
Ө өлөп 
ҙ
төшәр
 инем
. (Йыр).
Инәреңдән
 алда, 
сығарыңды
 уйла
(Мә әл) 
ҡ
Түбәндә -
ер
аффиксы менән бирелгән шиғыр юлдарын ағи әгә таянып
ҡ
ҙ
-
ер
аффиксы менән дә, халы сан форма -
ҡ
әр
менән дә у ып арағы . айһыһы матур һәм
ҡ
ҡ
ҙ Ҡ
йөрәк уш анса яңғырай. Әлбиттә¸ -
ҡ
ҡ
әр
формаһы менән булғаны: 
Мин дә сынығып,
Ү әрмен
ҫ
, ағай,
Илде һа ларға 
ҡ
Китәрмен
 ағай
. (Ғ. Рамазанов);
-р
аффиксын билдәһе тип һанау, 
ҙ
киләсәк замандың билдәле 
икәнен бер
-
аса
ҡ
ялғауы ғына белдерә тип у ытыу һаман дауам итә. Ул баш орт мәктәптәренең
ҡ
ҡ
башланғыс класынан у башлана. Ми алдар: 1) 
ҡ
ҫ
Нимәләрең
буласа
ҡ
? (
өйөң, ба саң, машинаң
ҡ
һ.б.); 
Мин атайым кеүек балта о таһы 
ҫ
буласа мын
ҡ
; 
Бе иртәгә Чч хәрефен 
ҙ
өйрәнәсәкбе
ҙ
;
Һөйөнсө! Бөгөн һабан байрамы — һабантуй
буласа
ҡ
.
Ғаталар уна са ырған. Уларға
ҡ
ҡ
ҡ
асим, Ғәли, арлуғас, Ғәлиә
Ҡ
Ҡ
киләсәк
.
[Сынбулатова, 2012, 42, 61; 2013, 82, 129, 137];
Ә
сабылған үләндең тамырынан киләһе йылға яңыһы 
шытып сығаса .
ҡ
[Иге йәнова, 2014, 87]. 
ҙ
Киләһе быуынды сабый сағынан у ант иттермәй генә ипле һөйләшергә өйрәтергә ине
ҡ
лә бит... 
улланылған ә әбиәт
Ҡ
ҙ
Абдуллина Г. Р. Формы изьявительного наклонения в башкирском языке. Вестник
Томского университета 2009, № 318. С.7-13. {Abdullina G. R. Forms of the indicative mood in
the Bashkir language. 
Bulletin of the Tomsk University
. 2009. No. 318. P. 7-13.}
А набаев Ә.
ҙ
М., Псәнчин В. Ш. Баш орт теленең тарихи морфологияһы. (Сағыштырма-
ҡ
тарихи тикшеренең тәжрибәһе). {Aznabaev A. K., Psyanchin V. Sh.. Historical morphology of
the Bashkir language. Experience of comparative historical research. Ufa: Bashkir book publishing
house, 1976. 175 p.} 
Дмитриев Н. К. Грамматика башкирского языка. Л., 1948; М.: Наука, 2007. 232 с.
{Dmitriev N. K. Grammar of the Bashkir language. Leningrad, 1948; Moscow: Nauka, 2007. 232 p.
2 nd ed.}
Дмитриев Н.К. Баш орт теленең грамматикаһы. (Грамматика башкирского языка). Л.,
ҡ
1950; Өфө, 2008. 324 бит. {Dmitriev N. K. Grammar of the Bashkir language. Leningrad, 1948;
Ufa, 2008. 324 p.}
Зиннәтуллина Х.Ш. Баш орт теле. Башланғыс мәктәптең дүртенсе класы өсөн дәреслек.
ҡ
Өфө: Баш ортостан китап нәшриәте, 1955. 
ҡ
{Zinnatullina Kh. Sh. Bashkir language. Textbook for
the 4th form of elementary schools. Ufa: Bashkir book publishing house, 1955.}
Зәйнуллин М.В. Хә ерге баш орт ә әби теле. Морфология. Өфө: БДУ, 2002. 387 бит;
ҙ
ҡ
ҙ
Өфө: Китап, 2005. {Zainullin M. V. The Modern Bashkir literary language. Morphology. Ufa:
BSU, press, 2002. 387 p.; Ufa: Kitap, 2005. 2 nd printing.}
Иге йәнова Н. Янғын
ҙ
. Ә әби у ыу. Дөйөм белем биреү учреждениеларының 2-се класы
ҙ
ҡ
өсөн дәреслек. Ике ки әктә. 2-се ки әк. Өфө: Китап, 2014. 106 бит. {Igethyanova N. Fire.
ҫ
ҫ
Literary reading. In two parts. Part 2. Textbook for 2nd form of comprehensive schools. Ufa: Kitap,
2014. 106 p.} 
Ишбаев К.Ғ. ылым // Баш орт теле. Юғары у ыу йорттарының филология факультеты
Ҡ
ҡ
ҡ
студенттары өсөн дәреслек. Өфө: Китап, 2012. 353-397-се биттәр. {Ishbaev K. G. The Verb. In:
the
Bashkir language
. Textbook for students of the Philology faculty o of higher educational
institutions. Ufa: Kitap, 2012. P. 353-397.}
110

Кейекбаев Ж.Ғ. Хә ерге баш орт теле. Өфө, 1966. 146 бит.
ҙ
ҡ
{Kiekbaev, Dj. G. Modern
Bashkir literary language. Ufa, 1966. 146 p.}
Кейекбаев Ж.Ғ., Ғәлләмов А.А., Фәритов Х.С. Баш орт теле дәреслеге. 5-6 кластар өсөн.
ҡ
Фонетика һәм морфология. Өфө: Баш ортостан китап нәшриәте, 1969. 256 бит. {
ҡ
Kiekbaev,
Dj. G., Gallyamov A. A., Faritov Kh. S. The Bashkir language for grades 5-6. Phonetics and
morphology.) Ufa: Bashkir book publishing house, 1969. 256 p.}
Мансуров Ә. Баш орт теле грамматикаһы.
ҡ
I ки әк. Фонетика һәм морфология.
ҫ
Ете
йыллы һәм урта мәктәптең V-VI кластары өсөн дәреслек. 
ҡ
Өфө: Башгосиздат, 1951. 256 бит;
1953. 208 бит. {Mansurov A.A. Grammar of the Bashkir language. Part 1. Phonetics and
morphology. Manual for V-VI forms of seven-year seconandary schools.). Ufa: Bashkir publishing
house. 1951. 256 p.; 1953. 208 p.}
Псәнчин В.Ш., Псәнчин Ю.В. Әсә теле. 10-11 кл. Өфө: Китап, 2001. { Psyanchin V. Sh.,
Psyanchin Yu. V. The native language. Textbook fur 10-11 forms of the Bashkir school. Ufa: Kitap,
2001.}
Сынбулатова Ф.Ш., Атнағолова С.В., Кәримова С.Ғ. Дөйөм белем биреү
учреждениеларының 1-се класы өсөн у ыу китабы. 2-се ба ма. Өфө: Китап, 2012. 110 бит.
ҡ
ҫ
{Sunbulatova F. S., Atnagulova S. V., Karimova, S. G. (Literary reader for 1st grade of
comprehensive). 2nd ed. Ufa: Kitap, 2012. 110 p.}
Түймебаев Ж., Ескеева М., Усманова М. Қазақ және башқұрт тілдерінің салыстырмалы
грамматикасы. Түркiтану сериясы. 2018. 256 б. {Tuimebayev Zh., Eskeeva M., Usmanova M.,
(Comparative grammar of the Kazakh and Bashkir languages). 2018. 256 p.} 
Усманова М.Ғ., Абдуллина Ф.Ф. Баш орт теле. 5-9 кл. Теория. Өфө: Китап, 2013. 46 бит.
ҡ
{Usmanova M. G., Abdullina F. F. The Bashkir language for grades 5-9. Theory. Ufa: Kitap, 2013.
246 p.}
Фәритов Х., Ғүмәров Ғ. Баш орт теленең грамматикаһы. Фонетика һәм морфология.
ҡ
Педучилищелар өсөн дәреслек. Өфө: Башгосиздат, 1949. {Faritov Kh., Gumerov G. Grammar
of the Bashkir language. Phonetics and morphology. Textbook for teachers’ College. Ufa: Bashkir
publishing house, 1949.}
Әхмәр . Баш орт теле. Педучилищелар өсөн дәреслек. Өфө, 1941. {
Ҡ
ҡ
Akhmer K. The
Bashkir language. Textbook for teachers training Colleges. Ufa, 1941.}
УДК 811.512.145
Г. Ч. Файзуллина, г. Тобольск

жүктеу/скачать 2,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: