Республикасы Білім және ғылым министрлігі

43 
43 
10-
лекция 
 
 
Таќырыбы: 
Іс
-
әрекет. Адам іс 
-
әрекетінің
түрлері.
Жоспары: 
1. 
Жеке адам және оның іс
-
әрекеті
. 
2.
Іс
-
әрекеттің
мақсаты мен мотивтері (түрткілері)
3.
Іс
-
әрекеттің
құрылымы
. 
4.
Іс
-
әрекет
түрлері.
Лекция маќсаты: 
Студенттерді жеке адамның іс
– 
әрекетімен, іс
–
әрекеттің
мақсаты мен 
мотивтерімен, құрылымымен, түрлерімен таныстыру.
 
Лекция мєтіні
:
1. 
Адамның белгілі бір мұқтаждығын қанағаттандыруға бағытталған белсенді қылықтары 
Іс-әрекет
деп. аталады. Жануарлар іс
-
әрекеті
жөнінде бұл ұғымды қолдануға болмайды. 
Адамның іс
-
әрекетінің
жануарлар іс
-
әркетінен айырмашылығы әрі артықшылығы. Мысалы: 
жануарлар табиғатқа бейімделген яғни табиғаттағы дайн өнімді пайдаланылады. Ал адам іс
-
әрекет
үстінде
өзінің
қажеттілігін
мұқтаждығын қанағаттандыру үшін табиғаттағы, 
қоршаған
ортадағы дүниені өзіне бейімдеп қайта құрады.
Жеке Адам өзінің іс
-
әрекетінің
нәтижесін тек өзі үшін ғана емес, қоғам үшінде басқа 
адамның мүддесі үшінде өндіреді. Қазіргі кездегі адамдардың іс
-
әрекеті
көпшілік жағдайда 
ұжымда
жүргізіледі, яғни алға қойылған мақсат көпшіліктің күш жұмсауымен орындалады. 
Адамның іс
-
әрекеті
өзінің
алдына қойған мақсатымен сипатталады. Егер, мақсат болмаса іс
-
әрекетте
болмайды. Тек адамның еркінен тыс кездейсоқ қимылдар болуы мүмкін. Кейде 
адам алдына мақсат қоймай бір іс
-
әрекеттерді
жасайтын кезі болды. Мысалы: қызбалықпен 
жөнсіз іс
-
әрекетке
ұрысып, соңынан өзі ыңғайсыз жағдайда сезінеді.
Қажеттілік
пен мұқтаждықтың негізінде, адамда іс
-
әрекеттің
мотивтері
пайда болады яғни 
мұқтаждықты қанағаттандыру үшін адамның ішкі қозғаушы және алға итермелеуші күші, 
себебі.
2. 
Ал мақсат
дегеніміз адамның белгілі бір іс
-
әрекетті
орындауға ұмтылуы. Іс
-
әрекет
процес інде адамның алдында, тек бір ғана мақсат тұрманды, бір
-
бірімен байланысқан 
мақсаттың бүтін бір жүйесі тұрады. Жеке адамның іс
-
әрекетінің
қайсысын
болсада психо
-
физиологиялық процестердің күрделі құрылымдарынан тұрады. Оның қарапайым элементі 
– 
қозғалыс.
Адамның жасайтын жеке қозғалыстарының бірігуін іс
-
әрекет
деп. атайды. 
Бір мақсатқа біріккен, бағытталған қимыл
-
қозғалыстың
жиынтығын ғана іс
-
әрекет
деп. 
танула болады. Іс
-
әрекеттің
қай
түрін алмасада белгілі бір құрамды бөліктерден яғни 
компоненттерден тұрады.
3. 
Мұндай құрылым :
1)
мақсатты қоя білу
2)
жұмысты жоспарлау.
3)
оның неғұрылым тиімді әдістерін іріктеп алу
4)
Іс
-
әрекетті
орындау
5)
Іс
-
әрекеттің
нәтижесін тексеру
6)
жіберген қателерді тексеру
7)
қорытынды
жасау
4. 
Жеке адамға тән іс
-
әрекеттің
түрі санаулы, олар:
а) ойын іс
-
әрекеті
ә) оқу іс
-
әрекеті
б) еңбек іс
-
әрекеті
1). Ойын іс
-
әрекеті
. 
Ойын 
– 
бала әрекетінің негізгі бір түрі. Ойын арқылы адам баласының белгілі бір буыны 
қоғамдық
тәжірибені меңгереді, өзінің психикалық ерекшеліктерін қалыптастырады. Бала 
ойынында да қоғамдық, ұжымдық сипат болады.

44 
44 
Мысалы: кез
-
келген бала еш уақытта жалғыз ойнамайды, қатар құрбыларымен бірлесіп
ойнайды, ойын арқылы бір
-
бірімен өзара қарым
-
қтанынас
жасайды. Ойын баланың түрлі 
қасиеттерін
дамытатынын, оның мунда да баланың қабілеті, белсенділігі бір сыдырғы 
байқалатынын А. С. Макаренко өте жақсы көрсетті.
“Үлкендер өмірі үшін жұмыс, қызмет істеу, әрекет ету қандай орын алатын болса
-
балалар 
өмірінде
ойын да сондай үлкен маңызды, ойында бала қандай болса, өскеннен кейін жұмыста 
көбінесе сондай болады. Сондықтан келешекке адамды тәрбиелеу бәрінен бұрын ойын 
арқылы болады”.
Баланың жасы өсуімен қатар
ойнайтын ойынының мазмұны да өзгеріп отыратыны, белгілі.
Мысалы: 1 ж.асар бөбектердің ойыны манипуляциялық сипатта болса балалар 
бақшасындағы балалар сюжеттік ойын мен ойнайды.
Бала ойын үстінде дүниетанудағы өз мүмкіншілігін сезінумен қатар, айналасындағы
адамдар мен олардың әрекетіне көңіл аударады, заттың ішкі мазмұнын білгісі келеді.
Балалардың қиялын, ойлауын сөйлеуін дамыту үшін түрлі ережелермен ойнайтын 
ойындардың да үлкен дидактикалық мәні бар.
Сондықтан ата
-
аналар мен тәрбиешілер бұл ойындарды белгілі талапқа сәйкес 
ұйымдастырып
отырулары қажет. Балалардың ойынына үлкендер тарапынан жетекшілік 
болмайынша, олардың әрекеттік мазмұны өзінің негізгі мақсатына жете қоймайды.
Мысалы: бала әкесіне еліктеп, түрлі заттарды шегелеуді үлкен дәреже көреді. Баланың 
мұндай тілегін қолдау керек. Осындай ойын арқылы бала еңбек дағдысына үйрене бастайды. 
Бұл өзінше “ойын” болып саналғанмен, баланың барлық күш
-
жігерін, зейінін өзіне аударып 
отыр.
Мектепке түскеннен кейін бала ойынының мазмұны кеңейе басталады.
Мысалы: тұрмыстық ойындарды, көбірек ойнайтын болса, енді қоғамдық саяси
- 
мәні бар, 
еңбек процесінің сан алуан жақтарын көрсететін сюжет тік ойындарды ойнауға ауысады.

жүктеу/скачать 1,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: