ҰРЫҚтану конъюгация капациттация изогамия

ҰРЫҚТАНУ КОНЪЮГАЦИя КАПАЦИТТАЦИЯ ИЗОГАМИЯ

1.Ұрықтану Аталық гаметофиттің тозаң түтігі үрық қалтасының қабығына жанасып, жанасқан жері еріп кетеді. Түзілген арна арқылы үрық қалтасына 2 спермия өтеді. Біреуі жүмыртқа клетканы, екіншісі орталық клгтканы үрықтан- дырады. ¥рықтанған жүмыртқа клеткасынан зигота түзіле- ді. Зиготадан митозды бөлінудің нәтижесінде үрық түзіле- ді. ¥рықтанған орталық клеткадан мигозды бөлінудің нәтижесінде үрық қалтасының үрықтан басқа бөлімін тол- тырып түратын эндосперм түзіледі. Эндоспермнің клетка- ларында хромосомалар жиынтығы саны триплоидты бола- ды. Алдымен екі полюстен екі ядро келіп, оған спермия ядросы қосылады. Эндоспермге қоректік заттар жиналады. Түқымның өнуіне жүмсалады.

Қосжарнақгы өсімдіктерде, эндосперм эмбриональді даму кезінде еріп, үрықтың қоре- гіне жүмсалады. Бүларда қор затгары үрықтың жарнақтар- ында болады. ¥рықтану өткен соң, түқымбастауынан түқым, аналық түйіннен (жатын) жеміс жетіледі.Қосарланып үрықтануды 1898 жылы орыс ғалымы С.Г.Навашин ашты. ¥рықтың түқым, түқымның жемістің ішінде жетілуі, түқымның эндоспермінің триплоидты (Зп) болуына байланысты, сыртқы ортаиың қолайсыз жагдайына төзімді түқымы болады, жабықтүқымды өсімдіктердің 250000 түрі бар. Олар жер бетінде кең таралган өсімдіктер.

2.Ұрықтану — аталық және аналық жынысклеткаларының қосылуынан зиготаның пайда болуы. Ал бұл жаңа организмнің бастамасы болып табылады. Ұрықтану негізіне жынысты көбею және ата-анасынан ұрпағына тұқым қуалайтын белгілердің берілуі жатады. Ұрықтану көптеген өсімдіктерге де тән. Оның іске асуына ең алдымен гаметалар дамитын жыныс органдарының түзілуі (гаметангий) әсер етеді. Кейде бұл процесті жыныс процесі деп біріктіріп қарайды. Ұрықтану бактерияларда, көк жасыл балдырларда және саңырауқұлақтарда болмайды. Төменгі сатыдағы өсімдіктерде жыныс процесі әр алуан. Барлық жоғары сатыдағы өсімдіктер оогамды, бірақ оларда ұрықтану әр түрлі жүреді. Бұлардағы гаметангийлер — антеридий (аталық) және архегоний көп клеткалы болады. Жұмыртқа клеткасы архегонийде біреуден, ал сперматозоидтар антеридий көптеп түзіледі.

Мүк және қырыққұлақтәрізділерде ұрықтану үшін сулы орта керек, яғни антеридийден шыққан сперматозоид архегонийге құйылады. Ашылған (ұрықтануға дайын) архегонийдің төбесінде шырыш бөлінеді. Онымен сперматозоид жұмыртқа клеткаға жетіп қосылады. Тұқымды өсімдіктерде антеридий болмайды. Кейбір ашықтұқымдылардажәне барлық жабықтұқымдыларда архегоний болмайды және жұмыртқа клеткасы аналық өскіншеде болады. Тұқымды өсімдіктерде ұрықтану тек тозаңданудан кейін ғана жүзеге асады. Спермия түзетін тұқымды өсімдіктерде спермиялар тозаң түтігі арқылы жұмыртқа клеткасына жылжиды. Жабықтұқымдыларда қосарлы ұрықтану жүреді, яғни бір спермия жұмыртқа клеткасымен, ал екіншісі ұрық қапшығындағы орталық клеткамен қосылады. Адам мен жануарларда ұрықтану екі жыныстық гаметалардың қосылуымен (сингамия) сипатталады

3.Изогамия (гр. isogamus isos - бірдей, біркелкі; gamos - неке, жыныс) - сыртқы түрі бірдей, бірақ физиологиялық және биохимиялық қасиеттері әртүрлі жыныс жасушалары (гаметалар) қатысатын жыныстық процестің түрі. Изогамия - балдырларға, төменгі сатыдағы саңырауқұлақтарға және қарапайымдыларға тән. Осы үрдіс кезінде ағзадан арнайы бөлінген жалаңаш бишіктілер жыныс жасушаларына қосылады. Оған пішіні мен құрылысы ұқсас, бірақ биохимиялық және физиологиялық ерекшеліктері әртекті гаметалар жатады. Изогамия біржасушалы балдырлар мен төменгі сатылы саңырауқұлақтарда кең таралған. Изогамия гомотальды немесе гетеротальды болуы мүмкін. Геномы бірдей гаметалар арасында синтез пайда болған кезде гомотальды болады. Гетероталиялық изогамияда гаметалар басқа генетикалық құрамға ие. Изогамия жолымен көбею конъюгация арқылы жүреді. Бұл жағдайда бір жасушаның мазмұны екінші жасушаға ауысады және біріктіру пайда болады.

Изогамияга мысалдар, біржасушалы балдырларда Chlamydomonas reinhardtii және Carteria palmata , вегетативті жасушалар (яғни ересектердің өздері) жұптасатын екі типте келеді, + және - және олар сәйкес типтегі гаметаларға бөлінеді. Изогамия саңырауқұлақтарға, балдырларға және протисталарға шектелген деп саналады. Көптеген саңырауқұлақтар изогамиялық болып табылады. Chlorophyceae көптеген түрлері изогамалық болып табылады. Ол Ulva, Hydrodictyon, Tetraspora, Zygnema, Spirogyra, Ulotrix және Chlamydomonas сияқты тектерге тән.

4. Изогамия түрлері: A) Қозғалмалы гаметалар изогамиясы, B) Қозғалмайтын гаметалар изогамиясы, C) конъюгация Осы үрдіс кезінде ағзадан арнайы бөлінген жалаңаш бишіктілер жыныс жасушаларына қосылады. Оған пішіні мен құрылысы ұқсас, бірақ биохимиялық және физиологиялық ерекшеліктері әртекті гаметалар жатады. Изогамия біржасушалы балдырлар мен төменгі сатылы саңырауқұлақтарда кең таралған Гомотальды изогамия Жеке адамның гаметасы сол клондық топтың басқа мүшесімен біріктіріледі. Бұл жағдайда өзін-өзі ұрықтандыру орын алды деп саналады.Барлық ядролардың генотипі бірдей және басқа генотиппен өзара әрекеттесу болмайды. Соматикалық жасушалар тікелей жыныстық жасушаларға бөлінеді

Конъюгация (лат. conjugatіo – қосылу) – екі генеративті (жынысты) ядроның қосылуы. 1) балдырларда (кейбір диатомды, коньюгатты түрлерінде) – құрылысы бірдей балдырлардың вегетативті екі клеткасындағы заттардың біріне-бірі құйылып қосылуы; төменгі сатыдағы саңырауқұлақтарда – сыртқы пішіні ұсақ екі талшықсыз клеткалардың қосылуынан болатын жыныстық процесс

Назарларыңызға рахмет!!

жүктеу/скачать 356,61 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: