С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы

18 ТАРАУ 
АҒАШ 
18.1. 
Ағаштың құрылымы және химиялық құрамы 
Ағаш – бағалы өнеркəсіптік шикізат болып табылады. Ағашқа сұраныстың көптігі 
техниканың барлық салаларында құрылысты қасиеті, құрылыста, тау-кен өнеркəсібіне, 
теміржол көлігіне, энергетикаға жəне т.б. маңызды құрылымдық материал ретінде 
сипатталады. Осындай технологиялық қасиеттердің арқасында қарапайым өнімнің бетін кесу 
жəне түпкілікті өнімді өңдеу, сондай-ақ ағаштың табиғи сəндік артықшылықтары – теңдесі 
жоқ материал, əсіресе жиһаз өнеркəсібінде жəне қосарлы бизнесте. Ағаштың химиялық 
құрамы оны ағаш пластиктерін өндіруде жəне целлюлоза-қағаз өнеркəсібінде де қажетті 
шикізат етеді.
Магистральдың периметрі бойында ағаштың өсуі кезінде жыл сайын жасушалардың 
қабаттары қалыптасады, олар жылдық қабат қалыптастырады, жазда жəне күзде өсетін аса 
қатты жəне қара келесі қабаттарға қарағанда ерте өсетін (көктемгі) аса жұмсақ жəне 
ақшылтым. Уақыт өткен сайын, ішкі қабаттар қалыңдатылады жəне қатаяды, ағаштың ең 
құнды бөлігі ядроны құрайды. Сыртқы жылдық қабаттар көбінесе жедел жəрдем құрап, 
жұмсақ болып қалады (18.1-сурет). Магистральдың өсу процесі, негізінен, меші деп аталатын 
қабықтың артында жұқа қабатта болады. Қабығы сыртқы, қорғаныш қабатын құрайды. 
Магистральдың қалған бөлігі негізгі механикалық функцияларды орындайды, атап айтқанда 
ағашты тігінен ұстап, табиғи жүктемелерге (желге, қарға) қарсы тұрады. 
Ағаш құрылымының негізгі элементі - 
жасушалар. Жасушалардың ұзындығы əдетте 2 
... 4 мм, көлденең өлшемі 20...40 мкм. 
Жасушалардың қабырғалары күрделі құрылымы 
бар 
композиттер 
болып 
табылады. 
Композиттердің микро талшықтары, жоғары 
беріктігімен 
сипатталатын, 
кристалдық 
целлюлозадан 
жасалған 
жəне 
жасуша 
қабырғаларының массасының шамамен 45% 
құрайды 
432 
Сурет 18.1. Қимасы 
отын 

Целлюлоза полимер [C
6
H
10
O
5
]
n
болып табылады полимерлеу дəрежесі n ~ 10
4
. 
Ағаштың өте маңызды компоненті - бұл су. Байланысты жəне еркін су деп бөлінеді. 
Байланысты ағаш түрінде шамамен 25-30% ылғалы бар жəне оны алу өте қиын. Клетканың 
аралық кеңістігін толтыратын қалған ылғал, кептіру кезінде оңай буланып кетеді. 
Сумен қаныққан ағаш, оны ауаға береді, кептірілген ағаш ылғалды ауадан сіңіреді. 
Кептіру жəне ылғалдандыру əсіресе ағаштың негізгі бөліктерінде қарқынды жүреді. Өсіп келе 
жатқан ағаш тез суды сіңіреді жəне оның мөлшері тек ағаш түріне ғана емес, сонымен қатар 
маусымға байланысты болады. Мысалы, өсіп келе жатқан қарағай немесе шыршада оңтайлы 
су 80%, қайыңда 70% құрайды. Суда (қорытпада) тасымалдау кезінде ағаштың ылғалдылығы 
жоғарылайды. Мұндай ағаш ылғалды деп аталады. 
Қоймада ұзақ сақталған кезде, ағаштың суымен қанықтылығы қоршаған ортадағы белгілі 
бір мəнге жетіп, тұрақталынады. Климат пен маусымға байланысты ауада тұрған ағаштың 
ылғалдылығының мөлшері 15,20% құрайды. Кептірілген ағаш ауада-құрғақ деп аталады. 

жүктеу/скачать 8,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: