С. Ж. Асфендияров атындағЫ
М) Төмендегі сұхбатты мазмұнына қарай толықтырыңыз
жүктеу/скачать 7,53 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Н) Науқас адамға дәрігердің атынан кеңес беріңіз.
- Өзін-өзі дамыту
- О)Жағдаяттық тапсырманы орындаңыз немесе консилиум жүргізуге дайындалыңыз.
- Төмендегі сұрақтарға өз болжамыңызды білдіріңіз
- 11. Негізгі әдебиеттер
- ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
- 1. Тақырыбы : Тірек-қимыл жүйесі. Етістік шақтары. 2. Мақсаты
- 4. Негізгі ұғымдар: а) лексикалық материал бойынша
- Мәтін бойынша жұмыс (
- Грамматикалық тақырып бойынша жұмыс
- 8. Көрнекі құралдар
- А) Мәтінде кездескен төмендегі сөздер мен сөз тіркестерінің мағынасын түсіндіріңіз.
- Ә) Мәтінде кездескен төмендегі сөздер мен сөз тіркестерінің аудармасын еске сақтаңыз.
- Б) Мәтінді оқыңыз. Қаңқа мен бұлшық ет тірек-қимыл жүйесін
- 17. Қалып қойған сөздерді жазып, өзіңізді тексеріңіз.
- 16. Сөйлемдерді бастаңыз.
- 10. Бақылау жұмыстары: Коммуникативті компетенция
- Операционалды – дағды компетенциясы
- Когнитивті – білім компетенциясы бойынша
- 20. Мағынасына қарай екі бағанды сәйкестендіріңіз. Өзін-өзі дамыту
- сөзі қазақ тілінде өте көп қолданылады. Бас сөзінен туындаған бірліктер де жиі кездеседі, сондай-ақ, омоним, антоним қатарында да, фразалық тіркестер құрамында да мол қолданыс тапқан.
- 23. Бас сөзінің омонимдік қатарын есіңізге сақтаңыз және мысалдар келтіріңіз.
- 29. Тірек-қимыл жүйесінің мүшелеріне қатысты фразалық тіркестердің беретін мағыналарын сәйкестендіріп, олармен сөйлем құрыңыз.
| М) Төмендегі сұхбатты мазмұнына қарай толықтырыңыз.
– Қай жеріңіз ауырады? –... – Қай кезде ауырады? Тамақ алдында ма, әлде тамақтанғаннан кейін бе? – ... . – ...?
– Ащы тамақ жегеннен кейін ауырады. – ...?
– Кеше кішкене қызуым болды. – Әлсіздік сезінесіз бе? –... – Жүрегіңіз айни ма? – ... – ...?
– Иә, бірнеше рет құстым. – Тәбетіңіз қалай? – ... . – Ішіңіз қата ма? – ... . – ...?
– Иә, асқазаным қыжылдайды. Н) Науқас адамға дәрігердің атынан кеңес беріңіз. а. Рецепте тағайындалған дәрі-дәрмектерді көрсетілуі бойынша қабылдаңыз. ә. ____________________________________________________________________ б._____________________________________________________________________ в._____________________________________________________________________ г._____________________________________________________________________ Өзін-өзі дамыту білім компетенциясы бойынша Ң) Науқас адам жайлы дәрігер атынан бөлім меңгерушісіне хабарлама жасаңыз(аты-жөні, жасы, қарап байқаған, сұрап білген ауру белгілері). О)Жағдаяттық тапсырманы орындаңыз немесе консилиум жүргізуге дайындалыңыз. Жедел жәрдем арқылы жеткізілген 68 жастағы науқастың асқазаны ұдайы сыздап ауырады, жүрегі айниды, жиі кекіреді, тамақ ішкеннен кейін 1,5-2 сағаттан соң ауру оң жақ белге беріледі. Науқасқа алғашқы көмек көрсетілді, қазіргі жағдайы қанағаттанарлық. Бірақ науқас тағайындалған антибиотиктерді қабылдаудан бас тартты. Төмендегі сұрақтарға өз болжамыңызды білдіріңіз: а) Науқастың неге дәрі қабылдағысы келмеді? ә) Басқа қандай көмек көрсетеміз?
11. Негізгі әдебиеттер: 1. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі. Медициналық оқу орындарына арналған. Алматы, 2002 ж. 25-28 беттер. 2. Дәрменқұлова Р.Н.Медициналық мәтіндер жинағы. Алматы, 2002 ж. 9-11беттер. 3. Доскеева Б.Ж. Кәсіби медициналық қазақ тілі. Алматы, 2012 ж. 20-26 беттер. Қосымша әдебиеттер: 1. Рақышев А. Адам анатомиясындағы халықаралық атау-терминдер. Алматы, 2011 ж. 2. Қазақша-орысша сөздік. ҚР Білім және ғылым министрлігі А. Байтұрынұлы атындағы Тіл білімі институты. – Алматы, 2001 ж.
№12 тақырыбы: Тірек-қимыл жүйесі Етістік шақтары 2012 ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланды Хаттама №____, «_____»____________2012ж. «Бекітемін» Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент С.Қ.Суатай
- тірек-қимыл жүйесі туралы мағлұмат беру; - тірек-қимыл жүйесі аурулары туралы мағлұмат беру; - тірек-қимыл жүйесі, аурулары туралы мәтінінің мазмұнын жүйелі баяндауға үйрету; - тірек-қимыл жүйесі туралы мәтінді пайдалана отырып, әңгіме-сұхбат құрғызу; - түрлі жаттығу жұмыстары арқылы қазақша сөйлеуге дағдыландыру; - етістік шақтарын практикалық жолмен меңгерту; - өз бетінше сөйлем құрастыруға машықтандыру; 3. Міндеті: 1. Когнитивті – білім компетенциясы бойынша кәсіби бағытта мамандығына сәйкес тіл оралымдарын үйретіп, студенттерді медициналық арнайы мәтіндерді түсініп оқуға, сауатты жазуға дағдыландыру; 2. Операционалды – дағды компетенциясы бойынша лексикалық – грамматикалық тіл ерекшеліктерін меңгертіп, терминдерді қолданылудағы бірізділікті, оларға қойылатын талапты сақтай отырып, студенттерді сауаттылыққа тәрбиелеу; 3. Коммуникативті компетенция бойынша сөйлеу әрекеттерінің түрлеріне сәйкес жаттығу жұмыстарын жүргізу арқылы студенттердің болашақ мамандықтарына қатысты сөйлеу аясын кеңейту; 4. Өзін-өзі дамыту білім компетенциясы бойынша ғылыми-қоғамдық және медициналық терминдермен жұмыс істей білуге машықтандыру, болашақ мамандықтары бойынша кәсіби қатынас кезінде әр түрлі тақырыптарда тыңдаушысын түсіне білуге және өз көзқарасын білдіре білуге машықтандыру. 4. Негізгі ұғымдар: а) лексикалық материал бойынша 1. Тірек-қимыл жүйесі туралы. 2. Тірек-қимыл жүйесі туралы әңгімелеудегі тілдік оралымдар. 3. Тірек-қимыл жүйесі қызметі туралы. ә) грамматикалық материал бойынша Етістік шақтары туралы түсінік. 5. Сабақ өткізу жоспары: А) Ұйымдастыру (2-3 минут). Ә) Үй тапсырмасын сұрау (45- 48 минут). Б) Жаңа сабақты түсіндіру. - Мәтін бойынша жұмыс (60 -65 минут). Жаңа сөздермен, сөз тіркестерімен жұмыс істеу, оқылым, мәтін бойынша сұрақтарға жауап, пікірталас, салыстыру жүргізу, аударма жұмысын жасату. - Грамматикалық тақырып бойынша жұмыс (25-30 минут). - Жаңа сабақты қорыту (10-15 минут) В) Студенттердің білімін бағалау (2-3 минут ) 7. Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдері: Жаңа сөздермен, сөз тіркестерімен жұмыс істеу, оқылым, грамматикалық тапсырмалар, пікірталас,салыстыру, аударма жұмысын жасату. 8. Көрнекі құралдар: Тақта, ноутбук, тірек-қимыл жүйесінің суретін, етістік шақтарының кестесін, оқу құралдарын, үлестірмелі карточкаларды пайдалану. 9. Тапсырмалар: А) Мәтінде кездескен төмендегі сөздер мен сөз тіркестерінің мағынасын түсіндіріңіз. Қимыл-қозғалысқа келтіру, ішкі мүшелерді қорғау, омыртқа жотасы, оның негізгі ерекшелігі, қолдың құрлысы, икемделу, еңбек етуге икемделген, жүріп-тұруға бейімделген, жіліктің екі басы, тығыз зат, көлбеу орналасқан, таяныш болу, қозғалмайтын, қозғалмалы және жартылай қозғалмалы, иілімді. Ә) Мәтінде кездескен төмендегі сөздер мен сөз тіркестерінің аудармасын еске сақтаңыз. қаңқа – скелет сіңір – сухожилие жілік – трубчатая кость сүйек кемігі – красный костный мозг жамбас сүйегі – тазовая кость жауырын – лопатка төс – грудина тұлға – туловище самай – висок төбе сүйегі – теменная кость шүйде сүйегі – затылочная кость бұғана – ключица иық белдеуі – плечевой пояс сегізкөз – крестец құйымшақ – копчик шеміршек – хрящь тоқпан жілік – плечевая кость кәрі жілік – локтевая кость ортан жілік –бедренная кость тізе – колено асықты жілік – большеберцовая кость омыртқа жотасы – позвоночный столб Б) Мәтінді оқыңыз. Қаңқа мен бұлшық ет тірек-қимыл жүйесін құрайды. Денені қимыл-қозғалысқа келтіреді және ішкі мүшелерді қорғайды. Адамның қаңқасы өзара буындар қалтасы және сіңірлер арқылы жалғасады. Адамның қаңқасында 220-дай сүйек бар. Қаңқа омыртқа жотасын, кеуде қуысын, бассүйек, иық белдеулері мен қол сүйектерін және жамбас белдеулері мен аяқ сүйектерін құрайды. Қаңқа – дененің тірегі, ал бұлшық ет қимыл-қозғалысты қамтамасыз етеді. Адамның қаңқасының өзіне тән ерекшілігі бар. Оның негізгі ерекшелігі мынау: қолдың құрылысы адамның еңбек етуіне байланысты икемделген. Ал, аяқ сүйектері дененің салмағын ұстап, жүріп-тұруға бейімделген, сондықтан бұл сүйектер жуан және мықты болады. Адамның денесіндегі сүйектер бірімен-бірі байланысты болады. Сүйек байланысының 3 түрі болады: қозғалмайтын, қозғалмалы және жартылай қозғалмалы. Қозғалмайтын сүйектерге – бас сүйек және жамбас, жартылай қозғалмалы – омыртқа жотасы, қозғалмалы сүйектерге буын арқылы жалғасқан сүйектер, яғни қол, аяқ, иық және қабырғалар жатады. Денедегі барлық сүйектер пішіні, мөлшері жағынан ұзын сүйектер, қысқа сүйектер, жалпақ сүйектер деп бөлінеді. Ұзын сүйектерге қол-аяқ сүйектері жатады. Ұзын сүйектер – жілік деп аталады. Жілік денеге таяныш болады. Бұл сүйек тығыз заттан тұрады. Оның іші қуыс болады, онда жілік майы бар. Жіліктің екі басы сүйек кемігінен түзіледі. Сүйек кемігінде қан жасушалары түзіледі. Жалпақ сүйектердің ұзындығы мен ені әр түрлі, олар жұқа болады. Бұларға жауырын, бас сүйек, қабырға, төс, жамбас сүйектері жатады. Қысқа сүйектер денеге мықтылық қасиет береді және иілімді жерлерде орналасады. Олар: омыртқа, табан және қол сүйектері.
Тұлға қаңқасы омыртқа жотасы мен қабырғалар және төссүйектен тұрады. Омыртқа жотасы – тұлғаның негізгі тірегі. Адамда омыртқалардың саны 33-34, олар: 7 мойын омыртқа, 12 арқа омыртқа, 5 бел омыртқа, 5 сегізкөз, 4-5 құйымшақ. Арқа омыртқалары мойын омыртқаларынан ірілеу, көлбеу орналасқан, олар қабырғалармен жалғасады. Бел омыртқалары басқа бөлімнің омыртқаларымен салыстырғанда жалпақ, әрі үлкен, бұл – бел бөлімінің көбірек қозғалуына әсер етеді. Сегізкөз омыртқаларының 4 жұп тесіктерінен жұлын жүйкелерінің тарамдалған ұштары шығады. Құйымшақ омыртқалары қалдық ретінде тұтасып кеткен. Тек бірінші омыртқада омыртқаның кейбір белгілері ғана сақталған. Қалғандары біртіндеп кішірейген. Барлық омыртқалар бірімен-бірі шеміршек, бұлшық ет, сіңірлер арқылы байланысып, омыртқа жотасын құрайды. Омыртқа жотасы тұлғаны алға, артқа, бүйіріне қарай иіп-қозғалту арқылы түрлі қимылға келтіреді. Бұғана мен жауырын бірігіп иық белдеуін құрайды. Кеуденің сыртқы жағына орналасқан жалпақ, үшбұрышты сүйек жауырын деп аталады. Иық белдеуі қол сүйектерден тұрады. Қол сүйектері екі ұзын сүйектен: тоқпан жілік пен кәрі жіліктен тұрады. Білезік сүйек, алақан және саусақ сүйектері – қол басы сүйектері болып саналады. Жамбас белдеуі жалпақ жамбас сүйегінен, ортан жіліктен, тізе, асықты жіліктен, өкше сүйектен (толарсақ), табан сүйектері мен башпай сүйектерінен құралады. Сүйектің құрамында минералды тұздар мен микроэлементтер болғандықтан, минералды алмасуға қатысады.
Ми сауытының пішіні ________тәрізді. Бет сүйектерінің ішінде тек астыңғы _____ қана қимылдайды. Ортан жілік ______ белдеуіне жатады. Иық белдеуі арқылы қол сүйектері _______ байланысады. Бұғана мен ________ бірігіп иық белдеуін құрайды. Он екі жұп __________ кеуде қуысын құрайды. Ми сауыты ___________ сүйектерден құралады. Сегізкөз омыртқаларының 4 жұп тесіктерінен _____ жүйкелерінің тарамдалған ұштары шығады. Қысқа сүйектер денеге _____ қасиет береді және иілімді жерлерде орналасады 16. Сөйлемдерді бастаңыз. ... ағзаның тірегі, ал бұлшық ет қимыл-қозғалысты қамтамасыз етеді. ... мен жауырын бірігіп иық белдеуін құрайды. ... тұлғаны алға, артқа, бүйіріне қарай иіп-қозғалту арқылы түрлі қимылға келтіреді. ... жілік деп аталады, жілік денеге таяныш болады. ... басқа бөлімнің омыртқаларымен салыстырғанда жалпақ, әрі үлкен. ... қаңқасы омыртқа жотасы мен қабырғалар және төссүйектен тұрады. ... ұзындығы мен ені әр түрлі, бұларға жауырын, бассүйек, қабырға, төс, жамбас сүйектері жатады. 22. Анатомиялық атауларды (мүшелерді) жазыңыз. Баста:______________________________________________________________________ Кеуде қуысында:______________________________________________________________ Құрсақ бөлімінде:_____________________________________________________________ Иық белдеуінде:_____________________________________________________________ Жамбас белдеуінде:___________________________________________________________ 10. Бақылау жұмыстары: Коммуникативті компетенция бойынша 15. Мәтін бойынша төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз. Бас сүйегі қандай сүйектерден тұрады? Ми сауытына қандай сүйектер жатады? Бет сүйектері қандай сүйектерден тұрады? Тұлға қаңқасы нелерден тұрады? Омыртқа жотасы қалай бөлінеді? Омыртқа жотасы неше омыртқадан тұрады? Иық белдеуі нелерден тұрады? Жамбас белдеуі неден тұрады?
Қаңқа мен бұлшық ет денені қимыл-қозғалысқа келтіреді және ішкі мүшелерді қорғайды. Адамның қаңқасында 120-дай сүйек бар. Адамның қаңқасының өзіне тән ерекшілігі бар. Сүйектің құрамында минералды тұздар мен микроэлементтер бар. Аяқ сүйектері жіңішке және жалпақ болады. Қозғалмайтын сүйектерге қол, аяқ, иық және қабырғалар жатады. Жартылай қозғалмалы омыртқа жотасы жатады. Қозғалмалы сүйектерге бас сүйегі және жамбас жатады. Қолдың құрылысы адамның жүріп-тұруға бейімделген. Бас сүйегі ми сауыты мен бет сүйегі бөлімдерінен тұрады. Ми сауыты қозғалатын сүйектерден құралады. Омыртқа жотасы – тұлғаның негізгі тірегі. Адамда омыртқалардың саны 33-34. Бұғана мен жауырын бірігіп жамбас белдеуін құрайды. Операционалды – дағды компетенциясы бойынша К) Мағынасына қарай екі бағанды сәйкестендіріңіз.
Когнитивті – білім компетенциясы бойынша 18. Төмендегі суреттер туралы әңгімелеңіз (ненің суреті, қайда орналасады, пішіні қандай т.б.).  
20. Мағынасына қарай екі бағанды сәйкестендіріңіз. Өзін-өзі дамыту білім компетенциясы бойынша
23. Бас сөзінің омонимдік қатарын есіңізге сақтаңыз және мысалдар келтіріңіз. Аяғыңды бас ________________________________________________________________ Кітап бас (баспадан шығару) ____________________________________________________ Мөр бас _____________________________________________________________________ Бас (дауысы) __________________________________________________________________
жүктеу/скачать 7,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|