С. Ж. Бахтиярова
Алаңда және манеж алаңында бҧрылыс бойынша жҥгіру
жүктеу/скачать 4,4 Mb. Pdf көрінісі
|
БАХТИЯРОВА С.Ж. Жеңіл атлетика оқыту әдістемесі (63-66 беттегі материалдарды қарастыру)
| Алаңда және манеж алаңында бҧрылыс бойынша жҥгіру
техникасының ерекшеліктері. Тәжірибиеден белгілі болғандай бҧрылыс бойынша жҥгіру тіке жҥгіруге қарағанда аз да болса тиімді. Жылдамдықты тӛмендетудің негізгі себебі орталық кҥшінің әрекеті болып табылады, оның мӛлшері жҥгіру жылдамдығына, жҥгірушінің массасына және бҧрылыс радиусына байланысты. Қысқа қашықтыққа жҥгірушінің жҥгіру жылдамдығы мен массасы неғҧрлым жоғары, ал бҧрылыс радиусы тӛмен болса, соғҧрлым орталық тепкіш кҥші жоғары болады. Алаңда бҧрылыста және тіке жҥгіруде айырмашылық шамамен 0,2-0,3 сек. тең. Қысқа жағдайда манеж алаңында, яғни бҧрылыстың қҧлдилығы бар кезінде бҧл айырмашылық 0,5-0,8 сек. дейін жоғарылайды. 13 сурет – Бҧрылыстарда сӛрелік тіреуіштердің орналасуы Егер ҧзақ қашықтықтарға манеж алаңында жҥгірісі кезінде бҧрылыс қҧлдилығы нәтижеге әсер етпейді, онда орта және соның ішінде қысқа қашықтық бҧл әсер ӛте маңызды. Манеж алаңында 68 бҧрылыста адымның ҥлкен жиілігін дамытуға келмейді, себебі жҥгіруші орталық тепкіш кҥштен жоғары жҥктелімді тартады. Оларға қарама-қарсы тҧру ҥшін және жақын жолда тҧру ҥшін жҥгірушіге солға қарай дененің еңісін жоғарлату керек. Бҧл кезде спортшының аяқтарына жҥктелімнің жоғарлауы жҥреді. Вираж бойынша жҥгіруді ауырлатылған белмен тік қашықтық бойынша жҥгірумен салыстыруға болады. Зерттеу кӛрсеткендей, жҥгірушінің салмағын 5 кг. ауырлата жҥгіру жылдамдығының 0,5 м/сек. жойылуына, қадамның ҧзындығы мен жиілігінің қысқар- тылуына әкеледі. Мҧндай жҥктемелер кезінде жҥгіру техникасы қалай ӛзгереді? Кейбір зерттеулердің нәтижелері кӛрсеткендей, жҥгіру тҥсірілімі бҧрылысқа жҥгіру кезінде тік жҥгіруге қарағанда жоғары, әйтпесе жҥгірушілердің субъективті сезінулері бойынша олар бҧрылысқа тӛмен жҥгіретіндігі есептеледі. Бҧл тізе буындарының бҧрышымен байланысты. Тізеде жҥктелім неғҧрлым жоғары болса, соғҧрлым олардың бҥгілу бҧрышы тӛмен болады. Мҧндай ӛзгерістер алаңдағы жҥгірушілерге тән. Осылай екі жағдайда манеж алаңында және алаңда бҧрылыстарда жҥгіру техникасының тап сол қҧрылымдық ӛзгерістері болады – аяқ ӛте тік ҧсталып, тым қатты қойылады, ал жҥгіру тҥсірілімі жоғарылайды. Осы мәжбҥрлі ӛзгерістер қысқа қашықтыққа жҥгіруші- лердің денесіне әрекет ететін жҥктелімді ҧстауға кӛмектеседі. Жақсы жҥгіру жолдары деп мыналар есептеледі: екінші жол бойынша жҥгіру кезінде манеж алаңында жҥктемелер бірінші жол бойынша жҥгіруге қарағанда бір жарымға тӛмен; бҧрылыс бойынша жҥгіру жылдамдығы бҧрылыс ортасында екінші жолда - 30 см.-ге, ҥшіншісінде - 70 см.-ге кӛтерілу есебінен қысқарады. Сол уақытта алаңның бҧрылыстарында ҥшінші және сегізінші жолдар бойынша жҥгіру кезінде едәуір ӛзгешілік орнатылмаған. Бҧрылыс бойынша жҥгіру кезінде сегізінші жолдың жағымсыз әсері психологиялық факторлармен тҥсіндіріледі. Қорытындылай келе, мынаны айтуға болады, манеж алаңының бҧрылысында жҥгіру жылдамдығы негізінен адымның жиілігімен және адымның ҧзындығы есебінен; алаңда – адым ҧзындығын қысқарту есебінен тӛмендейді. Бҧрылыста жҥгіру жылдамдығын жоғарлатудың негізі себебі жолға қысқа қашықтыққа жҥгірушінің басатын орталықтан тепкіш кҥштің әрекеті болып табылады. Жҥгіру адымы техникасының негізгі қҧрылымдық ӛзгерістері тірекке аяқтың ӛте қатты қойылуымен және жоғарлатылған жҥгіру тҥсірілімімен бейнеленеді. |