С. В. Кожанова Жалпы иммунология
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| Адъюванттар
композициясы мен олардың антигендермен қосылысы жанама эсерлері төмен және оптималды иммунды жауапты болдыратындай болуы керек. Химиялык табиғаты бойынша адъюванттар гетерогенді косылыстар тобын кұрайды. Олардың ортак касиеті — иммунды жауапты жоғарылату мен реттеу. Вакцина кұрамында бірнеше адъванттар болуы мүмкін, соның ішінде адъювантты иммунды ынталандырушы кешендер. Соны- мен катар, вакцина кұрамына бірнеше антигендер де кіруі мүмкін. Әрбір адъювант вакцина күрамындағы белгілі бір антигенді немесе барлық антигендерге қатысты адъювантты болуы мүмкін. Олардың иммундык жүйеге әсері әр түрлі, организм үшін басты жанама әсері — оларды енгізген жағдайда дамитын гиперреактивтілік пен улылығы. Адъюванттарды тандағанда, олардын адъюванттылығы мен жана- ма серпілістер шакыру мүмкіндігі арасындағы компромистік шешім. 496 IV Бөлім. Иммунды патология және иммунды профилактика Бұрын кұрастырылған көптеген адъюванттарды адамдар вакцинала- рында ешкашан колданбады, себебі олардың улылығы өте жоғары және аскынулар шакырады. Бүгінде, вакциналарды кұрастыру барысында кауіп пен пайда арасындағы ара-катынасты бағалағанда, вакцинанын кауіпсіздігі басты орын алады. Бірак, кауіп-катер тобында, мысалы катерлі ісік аурулары, ЖИТС кезінде улылығы жоғары вакциналарды колдануға рұксат берілген. Клиникаға дейінге сынамаларда жанама әсерлердін, адъюванттың кауіпсіздігіне кепілдеме бермейді. Имму- низация кезіндегі кенет серпілістер антигенді енгізу жолы, мөлшері және табиғаты деген сиякты факторларға байланысты. Сондыктан вакциналарға корытынды баға беру, барлык талаптарға сәйкес келетін клиникалык базаларда ғана жүргізілуі керек. Адъюванттардың негізгі топтары Адъюванттардың келесі негізгі топтары ажыратылады: • минералды косылыстар (алюминий мен кальций туындылары); • су-майлы және май-сулы эмульсиялар мен сурфактанттар; • микробты туындылар; • микробөлек түріндегі адъюванттар (липосомалар, виросомалар, протеинді мицеллалар); • адъювантты кешендер; • эндогенді иммунды модуляторлар және оларды қадағалайтын гендер (цитоциндер мен хемокиндер және оларды қадағалайтын гендер). Алюминий туындылары негізіндегі адъюванттар Бұл көптеген профилактикалык классикалык вакциналарда кол- данылатын адъюванттар. Олар антигенннін баяу босауын камтамасыз етеді және антигеннің АТЖ және лимфоциттермен әрекеттесу уакытын ұзартады. Бүгінде алюминий гидроксиді негізіндегі арнайы препарат — АІҺусІго$еІ қолданады, ол кауіпсіз, әрі жақсы стандартталған. Алюминий туындылары негізіндегі препараттар біркатар антиген- дерге қарсы антидене түзілуін жеткілікті түрде ынталандырады, бірак, цитотоксикалык лимфоциттердің түзілуін ынталандыра алмайды. Б р типтегі адъюванттарды бұлшықетке енгізу жанама әсерлерді тудыр- майды, тек енгізген жерде әлсіз ауыру сезімі дамиды, сирек жағдайда гранулемелар түзілуі мүмкін. Теріасты немесе теріішілік енгізу кезінде гранулемалардың түзілу кауіпі күрт жоғарылайды. 22-Тарау. Вакциналар және вакциналы профилактика 497 Алюминий туындылары негізіндегі адъюванттар кейбір адамдарда эозинофилия және І§Е синтезін жоғарылатуы мүмкін, оның салдары- нан вакииналыкаллергия мен анафилаксиялар даму кауіпі жоғарлайды. Мұндай ынталандыру механизмі әлі толык белгілі емес. Осы топтағы адъюванттар созылмалы кабыну синдромын тудыруы мүмкін, оны ма- крофагты миофасцит деп атайды. Симптомдарына миалгия, артрал- гия, астения, бұлшыкеттердін әлсізденуі және кызба кіреді. Кабыну ошактарында макрофагты инфильтрания және алюминий гидрокси- дінін жинакталуы аныкталған. Бұл синдром алғаш рет 1993 ж. белгілі болған, одан бері көптеген елдерде 200 -ден артык аскьшулар тіркелді. Кейбір наукастарда, тіпті неврологиялык бұзылыстар дамыған. Тышкандардағы тәжірибелер кезінде, алюминий гидроксиді неме- се фосфаты бар вакцинаны итраперитонеалды енгізгенде, бір тәулік ішінде ми тіндерінде алюминий мөлшерінін жоғарьшағаны аныкталды. Б р алюминийдің трансферритинмен байланысып, арнайы трансфер- ритин рецепторлары көмегімен миға тасымалдану аркылы жүзеге аса- ды. Тәжірибеде, тіпті кұрамында алюминий бар вакциналарды енгізген жерлерде ісіктердін дамитыны көрсетілген. Кейде б р ісіктер алю- минимен косылған лимфоциттер және макрофагтармен коршалады, сондыктан макрофагты миофасцит көріністеріне ұксайды. Мұндай персистенцияланған кабыну үдерісі мен иммунологиялык серпілістер дәнекер тіні репарация үдерістерінің бұзылыстарына әкеледі, нәтижесінде неоплазиялар дамуы мүмкін. Май-сулы және су-майлы эмульсиялар Б р топтағы адъюванттарға Монтанид, Адъювант 65 (Асі 65), Ли- повит, МҒ59, Огасеоі (15А-51), 15А-720, 5ВА5-2, СҒА35, А503 және басқалары жатады. Май бөлшектерімен суда түзілген эмульсиялар инъекция енгізген жерде жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|