Сабақ №1 Тақырыбы: Адам ағзасының даму ерекшелігі. Антропометрлік көрсеткіштер.Өсу мен даму заңдылықтары

Р – дене салмағы. Дене салмағын медициналық таразымен өлшейді.

1 – бойдың ұзындығы. Дененің ұзындығын бой өлшегішпен анықтайды.

Бойды тұрған күйде аяқ киімсіз өлшейді. Бала бой өлшегіштің платформасында қолдарын түсіріп, дененің үш нүктесімен: өкшемен, бөксемен, жауырын аралығымен планкаға жанасып тік тұрады. Баланың басы көз шарасының жоғары шеті мен құлақ қалқанының жоғары шетін қосатын көлденең сызықтың деңгейінде болуы керек. Бой өлшегіштің планметкасын баланың төбесімен жанастырып төмен түсіріп, ақ шкала бойымен оның төменгі деңгейін анықтаймыз.

Кеуде қуысының шеңберін өлшшегенде сантиметрлік таспа дененің артында жауырынның төменгі бұрышының деңгейінде, ал алдыңғы жақта 4-ші жұп қабырғаның төстікке бекитін деңгейінде орналасуы қажет. Кеуде қуысының шеңбері ү. ж. дем алу және дем шығару кезінде өлшенеді. Дем алу мен дем шығару арасындағы айырмашылық кеуде қуысының экскурсиясы деп аталады. Ол ер балаларда 6-8см, қыз балаларда 3-6 см болады.

Т-қалыпты жағдайдағы кеуде қуысының шеңбері.

Т1- дем алған кездегі кеуде қуысының шеңбері.

Т2- дем шығарған кездегі кеуде қуысының шеңбері.

d – қол басының күші. Қолды тік деңгейде жазып ұстап, динамаметрді саусақтарымен қатты қысу керек. Өлшеу 3 рет қайталанады да, ең жоғарғы көрсеткіші есепке алынады. Қол күшінің орта көрсеткіші ер балалар үшін 40-45 кг, қыздар үшін 30-35 кг.

S – орта бұлшықеттерінің күші. Динамаметрдің платформасының екі аяқпен басып, тізені бүкпей екі қолды тізенің деңгейінде ұстап құралдың тұтқасын жоғары тартып, арқаны біртіндеп жазу керек.

Арқа бұлшықеттерінің күші ер балаларда 130-150кг, ал қыз балаларда 100-120кг болады.

Спирометрия – тыныс алу жүйесінің функционалдық жағдайын анықтайтын ең қолайлы әдіс.

Өкпенің тіршілік сиымдылығының орта көрсеткіштері: ер балаларда – 3500-5000 см ³, қыз балаларда – 2500-3000 см³.
Адамның жынысына, бойына және кеуде қуысының шеңберіне қарай қалыпты салмағының көрсеткіштері (профессор А.А. Покровский бойынша)

Бой	Ерлердің қалыпты салмағы (кг)			Бой	Әйелдердің қалыпты салмағы
	Қысың қы көкірек клеткасы	Қалып ты көкірек клетка сы	Кең көкірек клетка сы		Қысыңқы көкірек клеткасы	Қалып ты көкірек клетка сы	Кең көкірек клетка сы
156,0	49,3	56,0	62,2	152,5	47,8	54,0	52,0
157,5	51,7	58,0	34,0	155,5	49,2	55,2	61,6
160,0	53,5	60,0	66,0	157,5	50,8	57,0	63,1
162,5	55,3	61,7	68,0	160,0	5,1	58,5	64,8
165,0	57,1	63,5	69,5	162,5	53,8	60,1	66,3
167,5	59,3	65,8	71,8	165,0	55,3	61,8	67,8
170,0	60,5	67,8	73,8	167,5	56,6	63,0	69,0
172,5	63,3	69,7	76,8	170,9	57,8	64,0	70,0
175,0	65,3	71,7	77,8	172,5	59,0	65,2	71,2
177,5	67,3	73,8	79,8	175,0	60,3	66,5	72,5
180,0	68,9	75,2	81,2	177,5	61,5	67,7	73,7
182,5	70,9	77,2	83,6	180,0	62,7	62,9	74,9
185,0	72,8	79,2	85,2

Адам жынысына бойына сәйкес қалыпты дене салмағының формуласы:

Бой (см) · 4

Ерлер үшін =│————— - 128│. 0,453

2,54
Бой (см) ·3,5

Әйелдер үшін =│————— - 128│. 0,453

2,54

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Физикалық даму дегеніміз не?
   
2. 
   Физикалық дамудың көрсеткіштері?
   
3. 
   Физикалық дамуға әсер ететін факторлар?
   
4. 
   Өсу мен дамудың заңдылықтары?
   
5. 
   Акселерация дегеніміз не?
   
6. 
   Жас кезеңдерін ата?
   

Сүйек тканінің химиялық құрамына адамның бүкіл өмірі бойында, тіпті қартайғанға дейін,өзгеріс болып отырады. Балалардың сүйек тканінде кальций және фосфор тұздары өте аз болады. Балалардың сүйегінде кальций тұздары аз, ал органикалық элементтер көп болып, сүйектену процестері әлі аяқталмағандықтан, олардың скелеті өте иілгіш оңай қисайғыш келеді. 12 жас шамасында балалардың тканінің құрылысы ересек адамдікіндей болады.