Сабақ Адам мінезімен танылады Мақсаты: Адамның мінезі, мінезді жетілдірудегі адамның мүмкіндіктері туралы түсінік беру. Міндеттері

• 
  Жақсы/жаман мінез-құлықты ажырата білуге үйрету;
  
• 
  Оқушылардың бойында жақсы мінез-құлық дамытуға
  

• 
  Өзін құрметтеу, өзіне деген сенімділікке тәрбиелеу.
  

1. 
   Мінез дегеніміз не?
   
2. 
   Адамның мінезі қайда және қалай танылады?
   
3. 
   Мінез-құлық адамдардың қарым-қатынасына әсер ете ме?
   
4. 
   Адам өз мінезін өзгерте ала ма? Қалай?
   

• 
  Адамның «Жан сұлулығы» ұғымының мәнін ашу;
  
• 
  Адам жанының сұлулығын көрсететін жақсы қасиеттерін дамыту;
  
• 
  Жан сұлулығына жеткізетін ізгі істерге тәрбиелеу.
  

Міндеттері:

• 
  өзінің сезімдері мен әрекеттеріне талқылау жасай білуге үйрету;
  
• 
  Өз көңіл күйін, эмоцияларын және сезімдерін басқара білу қабілеттері мен дағдыларын дамыту;
  
• 
  Өз жақындарының ішкі сезімдерін түсіне білуге, адамадарға тек жақсылық нұрын себе білуге тәрбиелеу.
  

Оқушылар жылы сезімге бой алдырып, жарқын көңіл күйге түсу үшін

мұғалім мейіріммен шаттық шеңберіне шақырады. Балалар өздерінің ақ ниеттерін бере алатындай бір-бірінің көзіне қарап тұрып, шеңбер жасап, «Қуанамын» әнін шырқайды.

Қуанамын

сөзі А.Махамбетованікі,

әні М.Жәутіковтікі

Қуанамын мен күнде,

Таң арайлап атқанда.

Күн шуағын төгіп бір,

Гүл жұпарын шашқанда

Қуанамын мен күнде,

Бұлбұл құстың үніне.

Бейбіт елге мол шуақ,

Төгіп тұрған күніме.
Қуанамын сәт сайын

Әкем еркелеткенде.

Құшағында анамның

Тәтті ұйқыға кеткенде.

Қуанамын әр күні

Болған сайын көңілді.

Ата-анам сыйлаған

Жақсы көрем өмірді.

Әңгімелесу

Мұғалім оқушыларға оқулықта берілген сұрақтарды оқып, ойлануға шақырады. Оның мақсаты – түрлі көңіл күйдің адамдар арасындағы қарым-қатынасқа әсері, жалпы адамның өмірлік айқындамасын белгілеудегі маңызын ашу.

Қандай сезімдер көңіл күйге жағымды әсер етеді?

Басқа адамдардың көңіл күйіне түсіністікпен қарай аласыңдар ма?

Сендерге айналадағы адамдардың көңіл күйі қалай әсер етеді?

Адамның көңіл күйіне табиғаттың әсері бола ма?

Әңгіменің басты бағыты адамның өз көңіл күйін билей білуіне, өзінің сезімін пайымдай білуіне негізделуі қажет. Егер адам өзінің нені қалайтындығын, өзге адамдардың өзіне деген көзқарасын (жақсы/жаман) бағалай білетін болса, өз қалауын (жақсы/жаман болу) жүзеге асыру өз қолында екендігін түсінеді. Сұрақтар арқылы адамның өзін жақсы ұстауы өзгемен қарым-қатынасының жақсы болуына, өзгенің көңіл күйін дұрыс қабылдай білуіне, өзінің әркеттерін дұрыс бағалай білуіне жетелейді.

Жаңа ақпарат

Оқушыларды оқулықта берілген: «Көңіл күй – адамның өзіне, өзгеге, қоршаған ортаға деген қатынасының көрінісі. Махаббат, бауырмалдық, жанашырлық сияқты жақсы сезімдер адамның көңіл күйін көтереді, жанын шуаққа бөлейді, жүргеіне қуат береді» деген түйіндемемен таныстыра отырып, мұғалім жақсы көңіл күй, адал ниет, ақ көңіл адам өмірінің нұрлы болуына, басқалармен тез тіл табыса білуге, сол арқылы өзін қоршаған ортамен жарқын жарастыққа, бауырмалдыққа, достыққа, тіпті бақытқа қол жеткізудің алғышарты болатындығына назарларын аудартады.

Оқушыларға адамның көңіл күйі, түрлі сезімдері іс жүзінде қалай көрініс беретіндігін, оның өзге адамдарға қалай әсер ететіндігін терең түсіне білуі мақсатында оқулықта берілген тапсырманы:

Сыйлаған гүл шоғын қабылдау кезіндегі қуаныш;

Достарыңмен қоштасу кезіндегі мұң;

Жақын адамыңмен кездесу кезіндегі шаттық;

Өз достарыңның жеңісіне мақтаныш;

Өзіңнің жіберіп алған қателігіңе реніш деген тақырыптарды сахналап көрсету ұсынылады.

Ойын

Осы мақсатты тереңірек меңгерулері үшін оқушылар екі топқа бөлінеді де, бір-бірлеріне өз ойларын оқулықта берілмеген, қосымша түрлі эмоциялар мен көңіл күйлерді бейнелейді де, қарсы топ мұқият қарап тұрып, қандай көңіл күй екенін табуға тырысады. Мұғалім оқушылардың өз ойларын толық айтуына мүмкіндік береді. Сонан соң осы көңіл күйлерді қандай белгілер арқылы ажыратқандарын сұрайды. Ең бастысы анықталған көңіл күй өзіне қалай әсер еткендігін, өз бойында қандай сезімдер (жақсы/жаман) туғызғанын және не оның өзара қарым-қатынасқа қалай әсер ететіндігін, оны болдырмау үшін өзін қалай ұстау керектігін оқушыларға жетекші сұрақтар беру арқылы анықтайды.

Мәтінді оқымас бұрын мұғалім «Қандай нәрселер адамды қуанышқа бөлейді?» немесе «Өзінің қай уақытта қуаныш сезім билейді?», «Анаңды қуантқан кездерің болды ма?», «Досыңның қуанғанын қалай білдің?» деген сияқты жанма сұрақтар қойып, «қуаныш» ұғымының мағынасын ашып алуы керек. Мәтінді берудегі мақсат – адамның өз өміріне риза болып, қуаныш сезіміне бөленуі үшін көп нәрсе қажет емес, қанағатсыздық қуанышты тұншықтырады, адамның толыққанды бақытқа қол жеткізуіне кедергі болатындығын оқушылар бойынша сіңіру.

Мұғалім жаңа мәтінді меңгеру жұмысын әр түрлі ұйымдастыра алады. Балалардың өз бетінше материалмен танысуына немесе мәтінді бірнеше бөлікке бөліп оқығанынан кейін, әр бөлігіне жеке-жеке талқылау жасауына болады. Ең бастысы-балалардың «мынау дұрыс», «мынау дұрыс емес» деп кесім айтуына жол бермей, әр кейіпкердің «Аленка, Таня, Ваня, Демушка, Петя және т.б.) жан дүниесін дұрыс ұғына білуіне басшылық жасауы қажет. Әр кейіпкерді өзіндік көзқарасын, ішкі жан дүниесін терең түсіну үшін оқушыларды шартты түрде рөлдерге бөліп, өз еншісіндегі кейіпкердің көзқарасын қорғап шығуға шақыруға болады. Алайда мұғалім аса ептілікпен әңгіме желісін осылардың ішіндегі неғұрлым балалар үлгі алатындай кейіпкердің айналасында шоғырландырғаны жөн. Немесе жалаң насихат айтудан гөрі, осы кейіпкерді (атап айтсақ – Ваняны балалардың өздері қорғап қалатындай етіп, кері бағыттағы оймен (Аленка) пікірталасты өршіте түсуге болады.

Қуаныш

Л.Воронкованың ізімен.

Мұғалім оқушылардың жауабын оқушы жауабын оқушы үшін айналадағы қоршаған ортадан байқаған әрбір жаңа нәрсе, әрбір қол жеткізген жаңа табысы (білімдегі, өнердегі, өмірдегі және т.т.) қуаныш әкелетінін айтып, қорытынды жасайды.

Тапсырма.

Мұғалім көрнекті педагог-ғалым Ы.Алтынсариннің еңбегінен алынған үзіндіні оқып шыққаннан кейін оқушылардың өз пікірлерін айтып, пайымдау жасауына мүмкіндік береді.

Менің ойыма бір нәрсе келеді: бұл бұлақтың суы бір орында тұнып тұрып, шөп-шалам түсіп, лай-қоқым болса, адам мен айуан мұнша ынтық болмас еді; бұлақ күні-түні тынбай ағып тазаланып тұрғаны үшін ынтық болады.

Олай болса, жазудың мағынасы: көңіліңді, бойыңды осы бұлақтай таза сақта: бұлаққа қарасаң, күн түссе – күннің, шөп түссе шөптің сәулесін көреміз, көңілін сол сияқты сыртқа ашық көрініп тұрсын дегені ме деймін...

Оқушылардың пікірін тыңдап болған соң, мұғалім жетекші сұрақтар, мәселен: «Көңіліңді, бойыңды бұлақтай таза сақта дегенді қалай түсінуге болады?», «Адамның мінез-құлқындағы «шөп-шалам», «лай-қоқым» деп нені айтар едіңдер?», «Өз бойыңдағы жағымсыз қасиеттерден қалай арылуға болады?» деген сұрақтар арқылы оқушыларға бағыт беріп отырады.

• 
  Өзінің сезімдері мен әрекеттеріне талқылау жасай білуге үйрету;
  
• 
  Өз көңіл күйін, эмоцияларын және сезімдерін басқара білу қабілеттері мен дағдыларын дамыту;
  
• 
  Өз жақындарының ішкі сезімдерін түсіне білуге,
  

1. 
   Мен егер закон қуаты қолымда бар кісі болсам, адам
   

2. 
   Адам мінезінің, ақыл-қайратының әр түрлі болуы
   

3. 
   Тәуір мінез білімнің аздығынан гөрі, жігердің
   

• 
  Оқушылардың «жақсылық», «жақсылық жасау» туралы білімдерін кеңейту;
  
• 
  Жақсылық жасау іскерліктерін дамыту;
  
• 
  Мейірімді, қайырымды болуға тәрбиелеу.