Сабақ І. Әлем тілдерінің жіктелімі (классификациясы)
Дыбыстаным (сегментология) проблемасы
жүктеу/скачать 73,67 Kb.
|
Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы және қазақ жазуының тарихы, СУЛЕЙМЕНОВА А. (КОК 201дв)
| 2. Дыбыстаным (сегментология) проблемасы
Жауап: Тіл дысыстары – адамның дыбыстау мүшелерінің қызметінің жемісі. Дыбыс – тілдің бір жақты бірлігі: дыбысталады, бірақ ма ғынасы жоқ. Ал олардың белгілі бір тілде қалыптасқан тіркестері мағыналы сөздерді білдіреді. Олай болса, дыбыстар – тілдің мағыналы бірлігі сөз бен морфемаларды (сөз бөлшектерін) құрастыратын материалдар қызметін атқарады. Жалпы фонетикалық анықтамада «фонология - фонема жайлы ғылым» - дегенді айтады. Ал тонема, сингема жайлы ғылым айтылмайды. Дегенмен: 1.Фонеманы зерттейтін ғылым – фонемология; 2.Тонеманы зерттейтін ғылым – тонемология; 3.Сингеманы зерттейтін ғылым - сингемология атауларын ғылымда дыбысты зерттейтін фонемологияны аналогия жаймен тонемология және сингемология деп қарастыруға болады. Осы дыбыстанымдық бірліктердің жүйесін Ә.Жүнісбеков «сегментология» деп атауды ұсынады. Дыбыстанымның ең кіші бӛліктері болғандықтан солай атаған жӛн деп ойлаймыз. Сегменттеудің екі түрі бар: 1.Дыбыстық деңгейде - айтылымды әртүрлі ұзындықтағы дыбыстық сегменттерге бөлу: - фонемалар (мұндай бөліну бір фонема морфеманың дыбыстық көрінісі ретінде қызмет ететін жағдайлардың болуына байланысты мүмкін; - буындар (бөлу силлабикалық бөлу ережелерінің жиынтығы, тасымалдаушылардың интуитивті силлабикалық бөліміне жүгіну немесе сөйлеу тізбегі элементтерінің байланыс дәрежесін талдау негізінде жүзеге асырылады); - сөздер (шекаралық сигналдардың болуына негізделген - шеткі позицияларға тән және тек фонематикалық тіркесімдердің түйіскен жерлерінде пайда болатын фонемалар, сондай-ақ сөздің фонетикалық тұтастығының белгілері: дауысты үндестік, дыбыстардың реті және т.б.); - синтагма (синтагмалардың арасындағы үзілістердің болуына, синтагматикалық стресске, синтагманың соңындағы әуен мен қарқынның ерекшеліктеріне негізделген); - сөз тіркестері (просодикалық сипаттамаларға, атап айтқанда, фразалық стресске негізделген); 2.Маңызды бірліктер деңгейінде (берілген бірліктің кіші бірліктерден тұратындығын дәлелдейтін бірқатар процедуралар бар, мысалы, Гринберг квадраты). жүктеу/скачать 73,67 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|