Сабақ көрнекілігі: Оқулық, тақта, бор, ертегі кейіпкерлерінің суреттері, кестелер. Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Пәнге бағыттау Психологиялық дайындық. «Шаттық шеңбері»

(II жарты жылдық)

1 — о т ы р ы с.

1. 
   Өлең есеп «Қосу».
   

Оның және қабын алдым.

Екі дәптер, бір қарындаш,

Тіс ысқышты тағы да алдым.

Есептеші,

Сонда бәрі,

Қанша болды,

Қолда бары?

(Жауабы: Алты)

(Б. Тәжіметов)

2. 
   Математикалық жұмбақ «Бұл не?»
   

Бой-бастары тең өскен.

Іске дайын,

Бұтақтары бес-бестен.

(Қос қол)

3. 
   Математикалық тақпак «Екеу дегенше, бекем де».
   

Екеу болады.

Жалғызсырап, жасқанбай,

Бекем болады.

Екі қолды қосқанда,

Құшақ емес пе?

Екі қанат аспандап,

Ұшады емес пе?

Тіркелсе екі дөңгелек,

Өзің тебетін,

Зырылдайтын дөңгелеп,

Велосипедің…

(М. Әлімбаев)

4. 
   Ойын «Көңілді санау».
   

2 — о т ы р ы с.

1. 
   Математикалық тақпақ «Кім қаншада?».
   

Бақытжан жетіде,

Екеуін қосып шыққаның

Сәулеттің жасын ұққаның.

Білгің келсе егер сен,

Сәулеттен үш жас шегерсең,

Қиын емес онша да

Сағаттың жасы соншада.

(С. Әлімқұлов)

2. 
   Математикалық жұмбақ.
   

Үш шырпыдан бір есік,

Құрастырып көр шешіп.

(П әрпі)

3. 
   Математикалық жаңылтпаш.
   

Ұшып кетті үш құс

Ұшып келді ұшқыш.

(С. Көшекбаев)

4. 
   Математикалық өлең есеп «Санамақ».
   

(Е. Өтетілеуов)

 

Әдістемелік нұсқау. Өлең алдын ала плакатқа көрнекі етіліп жазылады. Мұндағы 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 сандарын қызыл түспен жазса, негізгі ой қосымшадан ажыратылып есепті тез шешуге көмектеседі. Есептеудіқ тез әдісі топтау көрсетіледі және артықшылығы айтылады. Әрі бұл оқу бағдарламасына сай. Ш е шу і. Барлығы:

1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9+10

11 + 11 + 11 + 11 + 11

Бұл бес ондық және бес бірлік, яғни 55.

Отырыстың оқу-тәрбиелік сипаты. Тақпақ материалы еңбек зейнеті рахатқа бөлейтіндігін байқатса, жұмбақ салыстыру арқылы қорытынды жасауга баулиды. «Санамақ» қызығушылыққа, ұстамдылыққа, аңғарымпаздыққа, негізгіні қосымшадан ажыратуға үйретеді. Оны мәнерлеп оқу дұрыс сөйлеуге, есепті талдау математикалық заңдылықты байқауға тәрбиелейді.

3 — о т ы р ы с.

1. 
   Математикалық санамақ «Бәрі қанша құс болды?»
   

Мынау да бір санамақ,

Өздерің кер саралап:

Төбеден төрт бектергі,

Аңдыпты қос кептерді.

Шаңқылдаса көк қарға,

Үн қоспапты көп қарға.

Секем ап бір дауыстан,

Безектеп бес сауысқан

Алты белден асыпты,

Тым-тырақай қашыпты.

Үш үкі үркіп ұшыпты,

Тасқа құлап түсіпті.

Жарда жеті жапалақ

Отырғанда қаталап,

Топ-топ тоғыз тоқылдақ,

Қарғып кеткен топырлап.

Сөйтіп, қызық іс болды,

Бәрі қанша құс болды?

(Ж а у а б ы: 31 құс)

2. 
   Математикалық тақпақ «Есеп».
   

– Бес алманың үшеуін

Досың сұрап алады.

Айтшы, сонда нешеуі

Өз қолыңда қалады?

– Сол досым сол алманың

Бәрін алсын!— дей салдым.

(Қ.  Мырзалиев)

3. 
   Математикалық жұмбақ «Бұл не?»
   

а) Жоқ өзінде бас та,

Қас та,

Мойын да.

(Сызғыш)

Отыз екі тұрғын бар:

Ақ, қара қып бөлгенде

Бірін-бірі қуғындар.

Ханы үшін де, жаны үшін де

Бермейді ойлар намысын.

(Шахмат)

(Қ. Мырзалиев)

4. 
   Математикалық жаңылтпаш.
   

Жоғалды бес шыбыш,

Жоқ әлі еш сыбыс,

Жоқ әлі еш сыбыс,

Жоғалды бес шыбыш.

(Қ. Мырзалиев)

 

II сынып

1 – о т ы р ы с.

1. 
   Математикалық өлең — есеп «Бәрін бірге ойлап қой».
   

Түйе, бота маң басқан,

Төрт аяғын тең басқан.

Шұнақ құлақ бес ешкі,

Қос лақты қос ешкі,

Төрт қозылы екі қой,

Бәрін бірге ойлап қой.

(Ж а у а б ы: Он жеті бас мал)

2. 
   Математикалық жұмбақ «Бұл не?»
   

Бірін-бірі жеп жатыр.

(Дойбы)

(Қ. Мырзалиев)

б) Екі аяқты бір ізді,

Үстіне адам мінгізді.

(Велосипед)

3. 
   Тапқырлықты талап ететін логикалық есеп «Сүт сату».
   

(Ж а у а б ы: 2-суретте берілген.)

4. 
   Математикалық жаңылтпаш.
   

жебе алдым,

Үшеуі де үшкір, үшқыр

деп алдым.

(М. Әлімбаев)

2 — о т ы р ы с.

1. 
   Әзіл есеп «Топ үйрек».
   

(Жауабы: Біреуі, өйткені қалғандары ұшып кетеді.)

2. 
   Математикалық фокус. «Сан ойла».
   

Әркім өзінше бір сан ойлап, оған менен бес қоссын. Одан ойлаған санын алып тастасын. Сонда нәтижеде бес қалады. Мен қалай таптым, кім айтады?

Фокустың сырын тапқан оқушы ойынды жүргізеді. Егер ондай оқушы табылмаса, мұғалімнің өзі жүргізіп, соңынан фокус сырын түсіндіреді.

Фокус сыры. Нәтижені табу қосындыдан санды азайту қасиетіне негізделген:

(х + а) — х = а,

3. 
   Тапқырлықты талап ететін логикалық есеп «Фигура құрастыру».
   

(Ж а у а б ы: 3-суретте берілген.)

4. 
   Математикалық жұмбақ.
   

Бір шланг, төрт баған.

(Піл)

 

б) Мың найзалы жалғыз батыр

(Кірпі)

3 — о т ы р ы с.

1. 
   Математикалық викториналар.
   

Қосындысы мен көбейтіндісі бірдей болатын сандарды табыңдар.

(Жауабы: 2-2 = 2+2, 1*2*3 = 1+2+3)

2. 
   Математикалық жұмбақ «Бұл не?»
   

Жүз төрт түйме,

Он бір ине.

(Есеп шот)

(М. Әлімбаев)

3. 
   Математикалық ойын «Қызықты квадрат»
   

Методикалық нұсқау. Екі командаға бірдей тапсырма беріліп, әр командадан бір-бір оқушы шақырылып, 1, 2 және 3 сандарын пайдаланып тақтадағы квадратты толтырту керек. Берілген квадраттың жолдары мен бағандарындағы сан-дардың қосындысы, сол сияқты суретте көрсетілген үзік сызықтар бойынша орналастырылған сандардың да қосындысы 6 болсын. Квадратты қай команда бұрын толтырса, сол ұтады. Әр командаға а – суреттегідей жеке квадрат сызылады.

(Ж а у а б ы: 4,б-суретте берілген.)

4. 
   Тапқырлықты талап ететін логикалық есеп «Үш қоян».
   

(Ж а у а б ы:  бір оқушы қоянды торымен алған.)

4 — о т ы р ы с.

1. 
   Әзіл есеп. «Кітап саудасы».
   

(Ж а у а б ы:     19 тиын; Рауанның 18 тиыны, Ержанның

2. 
   Математикалық өлең есеп «Торғай нешеу?»
   

Талдан ұшты топ торғай,

Емес бірақ көп торғай.

Алдында оның бастаушы,

Артында төртеу қостаушы.

Және тағы қарасақ,

Қайта оны санасақ,

Соңында біреу қап келеді,

Алдында төртеу, топ келеді,

Үшеуі қатар жарысқан,

Түзіліп үшеу қалыспан.

Ойың жүйрік болса егер,

Торғай нешеу, есепкер?

(Ж а у а б ы:  Бес торғай, 5-суретте берілген.)

3. 
   Математикалық викториналар.
   

13 шырпыдан метр деген сөзді құрастыр.

6-сурет

(Ж а у а б ы:  6-суретте берілген.)

4. 
   Көңілді санау «Бес тоғыз».
   

Шешуі. Қосындысын табу.

1+8,  2+7, З + б, 4+5 және 9,9 x 5 = 45.

(Жауабы: 9×5=45.)

5 — о т ы р ы с.

1. 
   1. Математикалық жаңылтпаш.
   

Есет ағам ет асатар

Ет асатса, бес асатар.

(Қазақ ауыз эдебиетінен.)

2. 
   Жүздің жартысы екіге бөлгенде неше болады?
   

(Жауабы: 25.)

3. 
   Тапқырлықты талап ететін логикалық есеп «Алма ал». 7-суретте 16 алма көрсетілген. Алтауын алғанда баған мен жатық жолда екі немесе төрт алма қалатындай болсын.
   

(Ж а у а б ы:   7-суретте сызылатын алмалар боялып берілген.)

 

Әдістемелік нұсқау. Алдын-ала плакатқа тор көз көрнекі етіліп сызылады. Алма суреті жеке карточкаларға салынады да, олар кнопкамен бекітіледі. Бұл алманы қозғауға мүмкіндік береді. Әрі нәтиженін дұрыс немесе қате екендігін бірден байқатады.

4. 
   Математикалық тақпақ «Бес»
   

Қарсы алғанда мамасы,

Мектебінен Қошайды,

«Бес» алған-ау шамасы,

Бес саусағы шошайды.

(Т. Бердияров)

1 — о т ы р ы с.

1. 
   Математикалық ребус шешу (8-сурет)
   
2. 
   Математикалық жұмбақ.
   

ТТ                 Түйістір екі бармақты.

Екі қолдың арасы,

Қандай әріп қарашы?

(М)

Түрлі сөзді құрамын.

Т-ны кесіп тастасаң,

Биігірек жер болам.

Қайта ойланып қарасаң,

Сый-құрметі — төр болам.

Жарты Т-дан бастасаң

Лаулап жанған от болам.

Бұл қай сөз?

(Төрт)

3. 
   Математикалық жаңылтпаш.
   

Қырық үш қызғыш құсқа,

Қырық үш қызғыш құс қосса,

Қанша қызғыш құс болады?

(О. Әубәкіров)

4. 
   Математикалық фокус. «Ойлаған санды табу».
   

Сан ойла. Оны екі еселеп, 5-ті қос. 5-ке көбейт. 10-ды қосып, 10-ға көбейт, Нәтижең қанша? Ойлаған саныңды табамын.

Мысалы. 9*2=18.   18+5-23.    23*5=115.

115+10 = 125.   125*10 = 1250.

Фокус сыры. Нәтижеден 350-ді азайту керек. Айырманың жүздігі ойлаған сан болады:

2 — о т ы р ы с.

1. 
   Математикалық ойын «Қызықты квадрат» (9-су-рет).
   

Ойын ережесі. Екі команда өкілдеріне қиындығы бірдей тапсырма беріледі. Олар 2, 3, 6, 8, 9 цифрларын пайдаланып, квадраттық бос көздерін жатық жол, тік жол және үзік сызықтар бойынша есептегенде, цифрлар қосындысы 15 болатындай етіп толтыруы керек. Қай команда бұрын толтырса, сол команда ұтады. Команда өкілдері класқа карап тұрып, бастаушының «Кірісіңдер!» деген белгісі бойынша бастайды.

(Ж а у а б ы: 9, б-суретте берілген.)

2. 
   Математикалық викторина.
   

Жұлдызшаның орнында қандай сан тұр?

* * * * – * * * = 1.

(Жауабы: 1000—999 = 1.)

3. 
   Геометриялық басқатырғы.
   

(Жауабы: 10-суретте берілген.)

4. 
   Математикалық жұмбақ «Бұл не?»
   

Айқасқан екі таяк,

Тұрады жоқты сұрап.

(Икс)

5. 
   Тапқырлықты талап ететін логикалық есептер.
   

(Жауабы:  екеуі, өйткені  сөндірмеген біреуі жанып кетеді)

б) 11-суретте неше үшбұрыш сызылып көрсетілген?

(Жауабы: 8.)

1. 
   Математикалық викториналар.
   

(Жауабы: 888+88 + 8+8+8 = 1000.)

б) Неше   беттік дәптерлер    болады?

2. 
   Кім қырағы? Цифрларының қосындысы 18 болатындай етіп, карточкаларды үш топқа жікте:
   

2637 1638 1368 2376 1395 2367 2673 1863

Жауабы:  1, 2 және 3 цифрларының орны бойынша топтаймыз:

1368   2376   2376

1395  2367  1395

1863  2673  2367

3. 
   3. Геометриялық басқатырғы «Тоғыз нүкте» (12-сурет).
   

(Жауабы: 12, б-суретте берілген.)

4. 
   Тапқырлықты талап ететін логикалық есеп «Мысықтар».
   

бір мысық отыр. Әрқайсысына үш мысық қарсы отыр. Үйде барлығы неше мысық отыр?

(Ж а у а б ы: төрт, сурет арқылы түсіндіріледі.)

5. 
   Математикалық ойын «Таңқаларлық цифрлар» (13-сурет) .
   

(Ж а у а б ы: 13-суретте берілген.)

4 — о т ы р ы с.

1. 
   Ойын. Шығыршықты үшбұрыш. Дөңгелек бойында қосындысы 39 болатындай етіп 1, 2, 3, … 9 сандарын үшбұрыш бойына орналастыру керек (14-сурет). Ш е шу і. 1-ден 10-ға дейінгі сандардың қосындысын табайық:
   

1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 = 45.

Мұнан   дөңгелек   бойындағы сандар қосындысын азайтсақ, үшбұрыштар төбесінде тұратын сандар қосындысы табылады. 45 –  39 = 6. Әр төбедегі санды табу үшін 6-ны үш қосылғышқа жіктеуіміз керек. Жіктеп 6=1+2+3 екенін табамыз. Қалған 4, 5, 6, 7, 8, 9 цифрларды дөңгелек бойына еркін түрде орналастырамыз. Е с к е р т у. Есепті ойын түрінде ұйымдастыруға да болады. Ол үшін плакат даярланады. 1, 2, …, 9 цифры жазылған дөңгелекшелер картоннан ойылып алынады. 4—5 минут оқушылар кезекпе-кезек ойнап көргеннен кейін, есепті шешу мәселесі қойылады. Есеп шешіледі.

2. 
   Математикалық ребус шешу (15-сурет).
   

(Ж а у а б ы: Азайту.)

3. 
   Математикалық викториналар. «Табиғат әлемінен».
   

б) Неше машина керек? Әр машина 5 тонна жүк көтерсе, 20 тонна 200 кг жүкті тасу үшін неше машина керек? (Ж а у а б ы: 5 машина, себебі  4 машинаға жук сыймайды.)

4. 
   Тапқырлықты талап ететін логикалық есептер.
   

а)  Қандай сан барлық   санға қалдықсыз бөлінеді?

(Ж а у а б ы: Нөл.)

б) Көшедегі   өткелді жолақтап ақпен бояп қояды. Егер олардың арасында 30 боялмаған жолақ болса, ақ жолақтар   саны қанша болғаны?

(Ж а у а б ы:   Отыз бір.)

5. 
   Таяқшамен жаттығу.
   

16, а — суретте таяқшадан фигура құрастырылған. 5 таяқшаны алып тастап, уш квадрат құрастыру керек, (Ж а у а б ы: 16, б-суретте берілген.)

1. 
   Математикалық викториналар.
   

(Жауабы: 35 г.)

б)  Құны әр түрлі 10 монета бар. Олардың арасында бірдейі   бар ма?

(Жауабы: — Иә, себебі монеталар 1, 2, 3, 5, 10, 15, 20, 50 және 1 сомдық болады. Бұлардың барлығы 9. Демек, монеталардың біреуі құны жағынан қайталанады.)

2. 
   Таяқшамен жаттығулар.
   

(Ж а у а б ы: Таяқшаларды куб түрінде орналастырамыз.}

б) Бокал және шие (17-сурет).

3. 
   Тапқырлықты талап ететін логикалық есептер.
   

а) 18-суретте неше бұрыш көрсетілген?

б) Цифрларды қозғап дұрыс теңдік шығар:

а) 83 – 17 = 21   б) 31+2=33

б) 13 + 2 = 33,
Жауабы:       а) 83 – 71 = 12,

4. 
   Фокус деген 5 сөзден 7 рет фокус сөзі шығатындай етіп жаз.
   

Ж а у а б ы: Фокус деген сөзді бірінің астына бірін бес рет жазып, қиғаштап оқысақ тағы екі рет фокус деп оқитын боламыз. Сонда небары ол сөз жетеу болады  (19-сурет).

6 — о т ы р ы с.

1. 
   Математикалық викториналар.
   

Е с к е р т у. 66 саны   карточкаға алдын ала жазылады.

(Ж а у а б ы: 66-ны 99 шығатындай етіп аударып көрсету керек.)

в) Екі жарым килограмм ет екі жарым сағатта піссе, жарты килограмм ет неше сағатта піседі?

г) Ер баланың ағалары жоқ, ал оның қарындасының сіңілісі   қанша болса, сонша ағасы бар. Осы семьяда неше ер бала, неше қыз бала бар?

(Ж а у а б ы: 1 ұл, 2 қыз бар.)

2. 
   Тапқырлықты талап ететін логикалық есептер.
   

(Ж а у а б ы: Әкенің   баласы және оның баласы   болғаны. Сонда небары үш адам. Олардың үш алманы бір-бірден бөлісуіне болады.)

б) Квадрат тәрізді алаңның төрт бұрышының әрқайсысында бір-бір ағаш өсіп тұр. Ағашты кеспей, алаңды қалайша кеңейтуге болады?

(Ж а у а б ы: 20-суретте берілген.)

3. 
   Геометриялық басқатырғы «Бірден сызып шық».
   

Қарындаштың ұшын қағаздан алмай бірден сызып шық (21-сурет.)

Е с к е р т у. Сурет стрелкасыз беріледі.

4. 
   Таяқшымен жаттығу.
   

(Ж а у а б ы: 22 – суретте берілген)

 

	22 – сурет

 

б) Үш шырпыны қозғап, өрмекшіге ұқсас фигураны қарама-қарсы бағытқа қаратыңдар (23, а-сурет).

(Ж а у а б ы: 23, б-суретте берілген.)

	23 – сурет

 

Ескерту. Шешудің мүмкін бір жағдайы келтірілген.

5. 
   Математикалық ойындар.
   

а) Үш пешка ойыны. Әдістемелік нұсқау. Тақтадағы (24-сурет) көрсетілген ақ және қара пешкалардың орнын өзара ауыстыру керек. Олар бірінен бірі аттап кете алмағанымен, жолда не қуыста кідіре алады. Пешкалар орнын бұрын ауыстырған жеңімпаз атанады. Ойын звенолар арасында ұйымдастырылады. Ол үшін әр звеноның өз алдына ойын жабдығы болуы тиіс. Оны картоннан алдын ала даярлап алу қажет.

б) 9-ға көбейту. Бір таңбалы санды 9-ға көбейту үшін пайдаланылады. Алақанды жайып, солдан оңға қарай саусақты санаймыз да қажет көбейткішті бүгеміз. Берілген саусақтың сол жағы ондықтарды, ал оң жағы бірліктерді білдіреді.

 

ҚЫЗЫҚТЫ МАТЕМАТИКА

 

(IIIсынып)

 

Кеш программасы:

1. 
   Бастаушы сөзі.
   
2. 
   Монтаж «Математика өмірде».
   
3. 
   Есептер шешу.
   
4. 
   Тақпақ «Математика».
   
5. 
   Фокус. «Лезде қосу», «Белгісіз сандардың қосындысын табу».
   

II бастаушы – Кешті ұйымдастырушылар атынан жалынды сәлем! «Қызықты  математика» атты кешімізді ашық деп жариялаймыз.

I бастаушы: — Мұнда Сіздер математикалық монтаж, қызықты есептердің, фокустардың куәсі боласыздар.

II бастаушы: – Сіздер тек көруші, тыңдаушы ғана емес, кешке белсене қатысушылар болсаңыздар, біздер оған еселеп қуанамыз.

I  бастаушы:

Бірігіп бас қостық осында,

Ойланып, көңілді көтеріп.

Бір есеп жүрсе егер басыңда,

Оны да шешіп бір кетелік.

II б а ст а у ш ы:

Есеппен сап басып не шуды,

Сол есеп әрқашан қалайды,

Өз мәнін дұрыстап шешуді.

I б а с т а у ш ы:

Боламыз десеңдер білімгер.

(Екеуі қосылып:)

Ең дұрыс шешімді беретін,

Жауапты дәл таба біліңдер.

(Бастарын иіп, көпшілікке тәжім етеді. I бастаушы кетеді).

II бастаушы: Қазір сіздер «Математика өмірде» атты математикалық монтаж тыңдайсыздар. Монтажға қатысушылар I—II класс оқушылары (II бастаушы ке-теді, монтажды орындаушылар көпшілік алдына шығады).

1- оқушы (1 сынып):

Сан мен таңба тұр сап түзеп,

Орындап формула әмірін.

Кім айтсын ән-жырдан жақсы деп,

Есептің қоңырқай өмірін.

2-оқушы (Псынып):

Мен айтсам, ағымнан жарылам,

Сенің бар айналаң, емірің,

Есептік заңына бағынған.

3-оқушы (1сынып):

Шын оттар жанар ма жалынсыз.

Тепловоз рельспен зулар ма,

Математиканың заңынсыз.

4-оқушы (II класс);

Космостық сапарды мықтасақ.

Осының бәрін біз жасар ма ек,

Алдымен есептеп шықпасақ.

(Бастарын иіп, көпшілікке құрмет көрсетеді. Оқушылар сахнадан кетеді.)

II бастаушы көтеріңкі дауыспен: —Енді есептер шешелік (сәл кідіріп):

— Бір килограмм түбіт ауыр ма, әлде бір килограмм қорғасын ауыр ма?

(Ж а у а б ы: Салмағы бойынша екеуі де бірдей, ал алып тұрған көлемдері әр түрлі.)

I  бастаушы: 26-ны 6 екі арқылы жазу керек.

(Ж а у а б ы: 26 = 2 • 22 : 2 + 2 • 2.)

II бастаушы тақтадағы жазылған төрт нүктені көрсетіп: Қаламның ұшын дәптерден көтермей төрт нүктені үш кесіндімен қос.

(Жауабы: нуктелердің арасын екі бағытта қосуға болады.)

Есептер сұрағы оқушылар түсінгенше қайталанып, түрлі жауаптар алынады. Жұмыстардың дұрыстығын, құндылығын, оқушылар тапқырлығын мұғалім баға-лайды.

I бастаушы: — Енді математикалық тақпақ тыңдаңыздар. Орындаушылар III класс оқушылары.

Сонау-сонау алысқа, жүзсін десең кемелер,

Тылсым-сырлы ғарышқа, ұшсын десең денелер,

Жасау үшін бәрін де

Математика —

Ең маңызды ғылым бұл,

Сондықтан да, сондықтан да сол ғылымның

тілін біл.

 

2-оқушы:

Немесе ол бір маңда, неге төмен шөкпейді?

Оны сақтап қалатын

Математика —

Ең манызды ғылым бұл,

Сондықтан да, сондықтан да сол ғылымның

тілін біл.

3-оқушы:

Дәрігерлік те жақсы ғой, қызметке жарасаң,

Ал сол үшін біздерге

Математика —

Ең маңызды ғылым бұл.

Сондықтан да, сондықтан да сол ғылымның тілін біл.

II бастаушы: Қазір сіздер «сиқыршыны» көресіздер (фокусшы тақта алдына шығады).

Фокусшы: 1 — фокус. Лезде қосу. Тақтаға сендермен кезектесіп, бірінің астына бірі жазылған, цифрлар саны бірдей үш сан жазамыз. Мен жауабын бірден айтамын. Сенбесеңдер, көріңдер. Тақтаға бірнеше оқушы шығып, төмендегі сандар қосындысын табу керек болсын.

156 — тақтаға шыққан оқушы

843 — фокусшы

(Ж а у а б ы: 1 371 — фокусшы.)

Тағы да көрсетейін.

354 — фокусшы

187=1 + 186 — тақтаға шыққан оқушы.

Ж а у а б ы: 1 186 — фокусшы.

Т а б у   ә д і с і. Фокусшы тақтаға шыққан оқушының жазған санының әрбір цифрын (1, 5, 6) тоғызға дейін (8, 4, 3) толтырып отырады да, оқушыға соңғы санды (372) жаздырып, өзгеріссіз қалдырады. Енді қосындыны (1 371) табу ушін соңғы саннан 372 бірді шегеріп, (.372—1) пайда болған сан (371) алдына бір жаз-сақ (1 371) болады.

2-фокус. Белгісіз сандардың қосындысын табу. Тақтаға сіздермен кезектесіп, әрқайсысы мыңнан аспайтын бірнеше сандар жазамыз. Қосындысы неше болатындығы конверт ішіндегі қаразда жазулы. Оны фокусшы жазып, есіне сақтайды. Тексеріп көріңіздер. Тақтаға төмендегі сандар жазылсын. Әрине, ол екі, үш, төрт, т. т. парлар болуы мүмкін. Қалай болғанда да жазылған сандар жолы тақ болып шығып отырады.

345 — тақтаға шыққан оқушы

127 — тақтаға шыққан оқушы

872 — фокусшы

349 = 2 + 347 — фокусшының қосымша жолы

(Ж а у а б ы:  2 347 — конверттегі сан.)

Тағы көрсетейін, қараңыздар!

456 — тақтаға шыққан оқушы

543 — фокусшы

567 — тақтаға шыққан оқушы

671 — тақтаға шыққан оқушы

328 — фокусшы

701 = 3 + 698 — фокусшының қосымша жолы

(Ж а у а б ы:  3 698 — конверттегі сан.)

 

Табу әдісі. Конверт ішіндегіалдын ала жазылған сан шығу үшін фокусшы тақтаға шыққан оқушы жазған санды 999-ға дейін толықтыратын сан жазып отырады. Әуелі оқушы жазып, фокусшы оны толықтырады. Бұған қосымша соңғы жолды тағы да фокусшы жазады. Фокусшының ақырғы жазатын саны қалай болса солай таңдалмай, конверт-ішіндегі санның (мысалы, 3 698) мыңдық разрядын көрсететін цифрмен (3) бұл цифрсыз (3) жазылатын санның қосындысына (698 + 3 = 701) теқ болады. Кезектесіп жазылатын парлар саны қанша болса, конверт ішіндегі фокусшының жазып қойған санының мыңдар саны да сонша болады. Біздің мысалымызда 2 пар болса, жауапта екі мың, 3 пар болса, жауапта 3 мың т. т. Фокусшы нәтижесін тақтаға шыққан окушыға немесе кешке қатысушылардың біреуіне тексертіп көру фокустың әсерлілігін күшейтеді. Көрсетілген фокус бірнеше рет қайталанып, окушылардың өз бетінше фокустың сырын ашуына жағдай жасау керек. Мұндай мақсатты оқушылар алдына қойып, оқушылар шеше алмаған күнде мұғалім түсіндіріп беруі тиіс.

I бастаушы: — Сонымен, кешіміз аяқталды. Сау болыңыздар!

Кешті аяқтау. Оны мұғалім жабады. Кеште белсенділік көрсеткендер атап өтіледі де, кешті даярлаушыларға алғыс айтылады.

 

ҚОСЫМША МАТЕРИАЛДАР САНМЕН ОЙЫНДАР

1. 
   Жүз ойыны. Ойын ережесі.   Ойынды екі оқушы кезектесіп ойнайды. Біріншісі 1-ден 10-ға дейінгі бір санды   атайды. Екіншісі оған 10-нан аспайтын бір санды қосады да, қосындыны айтады. Біріншісі оған 1-ден 10-ға дейінгі бір санды қосып, қосындысын атайды. Осылай кезекпе-кезек ойнау арқылы, кім 100-ді бұрын атаса, сол ойында ұтып шығады.
   

2. 
   18 таяқша ойыны. 0 й ы н е р е ж е с і.   Ойынды екі оқушы ойнайды. 18 таяқша үймесінен кезекпе-кезек 1, 2, 3 және 4 таяқша алуға болады. Әркім қанша таяқша алатынын өзі біледі. Соңғы таяқшаны кім алса, сол ұтады. Қалай жеңімпаз атануға болады. Ойлан.
   

О қ у – т ә р б и е л і к   сипаты.   Талдау, салыстыру арқылы ой қорытындысын жасауға үйренеді.

3. 
   Ойша өшірілген цифр ойыны (25-сурет).
   

Екінші айналымда екі цифр өшірілетін болады. Ойын өшірілмеген бір цифр қалғанша жалғастырылады. Ойыншыға таблицада ешбір белгі қоюға болмайды, ондай белгіні тек басқарушы жасайды. Басқарушыда әрбір ойыншыға арналған бақылау таблицасы болады. Кім өшірілген цифрды көп аттаса, сол жеңімпаз атана-ды. Оны басқарушы айтады.

О қ у – т ә р б и  е л і к с и п а т ы. Ойын зейін мен есті тәрбиелеуге көмектеседі.

4. 
   Екі санды өзара көбейту. Әдісті бір орынды екі санды өзара көбейту үшін қолдануға болады. Бірақ санды өз-өзіне көбейтуге болмайды. 7-8-ді түсіндірейік. Көбейткіштерден әрқашанда 5-ті азайтамыз. Сонда қалдық 2 және 3 болады. Солдан оңға қарай бірінші қолдан 2-саусақты, ал екінші қолдан 3 саусақты бүгеміз. Бүгілген саусақты қоса есептегенде сол жағы ондықты, ал оң жағы бірлікті көрсетеді. Бірліктерді өзара көбейтіп, ондықтарға қосамыз. Сонда:
   

20 + 30 = 50,                                    3*2 = 6,

50 + 6 = 56,                                      7*8 = 56

СЕН БІЛЕСІҢ БЕ!

 

1. 
   Дека грек сөзі. Мағынасы 10.
   
2. 
   Санти латын сөзі. Ол 100 дегенді білдіреді.
   
3. 
   Нашар жабылған краннан минутына 110 тамшы, 1 сағатта 600 грамм, ал күніне 14,4 л су ағады. Мектепте 30 кран осылай дұрыс жабылмаса, онда күніне 432 л су босқа төгіледі.
   
4. 
   Инелік сағатына 100—150 км ұша алады.
   
5. 
   Ара салмағы 0,2 грамнан кішкене көбірек.
   
6. 
   Ең ұшқыш құстардың бірі – шымшық. Ол жайшылықта сағатына 70—80 км алады. Самғап кетсе, сағатына 320 км алады.
   
7. 
   Тез көбейту.
   

37*3 = 111

37*6 = 222

37*9 = 333

37*12 = 444

Мысалды жалғастыр да, неліктен осылай екеніне жауап бер.

(Жауабы:  37*3 = 111, 37*6 = 37. (3 + 3) = 111 + 111 = 222. Әрбір келесі сан алдыңғы санды 111-ге арттырғанға тең.)

 

Мазмұны

1. 
   Алғы сөз.……………………………………………………………………3
   
2. 
   Сыныптан тыс жұмыс түрлері. ……………………………………………4
   
3. 
   Үйірме отырыстары. ………………………………………………………8
   
4. 
   І сынып …………………………………………………………………….-
   
5. 
   ІІсынып…………………………………………………………………….11
   
6. 
   ІІІ сынып…………………………………………………………………..15
   
7. 
   Кеш. «Қызықты математика» ……………………………………………21
   
8. 
   Қосымша материалдар санмен ойындар…………………………………25
   
9. 
   Сен білесің бе? ……………………………………………………………26