Обал мен сауап
Обалды біліп ессең - сауапка кенелесің
Халыц даналыгь
Мақсаты: «Мейірімділік» адамгершілік күндылығы тураль түсініктерін кеңейту. Міндеттері:
обал мен сауап туралы түсінік беру;
халыктың дөстүрлі игі өдеттеріне кьізығушылыктарьш арттыру
мейірімділікке, үнемдей білуге тәрбиелеу.
Көрнекі қүралдар: үнтаспа, сюжетті суреттөр, окулык, дөптер. Шаттық шеңбері
Балалар шеңбер цурып турады, сәлемдеседі. Оцушылар муга-ліммен бірге А. Естеновтің «Көк алма» өлеңін айтады.
Көк алма
Жас түйнек көк алма Түсіп қапты когалға. Көктей жүлған оларды Сотқар бала ондр ма? Сауап пенен обал да Көкейіне конар ма?
А. Естенов Мөуе берер, ал, күзде Қайдағы алма оларға?
Соны неге білмейді, Қүлағына ілмейді. Күтіп-баптап неге ертең Төтті алма жеп жүрмейді.
Әңгімелесу
Сабацта оцушылардың «обал», «сауап» деген сөздердің магы-наларын қалай тцсінетіндерін білу мацсатында әңгімелесу жургізіледі. Әцгімелесу ушін төмендегідей сурацтар цойылады:
Обал дегенді калай түсінесіндер?
«Обал болады», «сауап болады» деген сөздер қандай жағдай-ларда айтылады?
Обал мен сауаптың айырмашылығын калай ажыратуға болады?
Мугалім оцушылардың жауаптарын тыңдап, өзі цорытынды-лайды:
- Обал мен сауап мағынасы жағынан бір-біріне үксас үғымдар. Обал - жаксы нөрсенің қадірін біл, болмаса түбінде оньщ зардабын тартасың деген үғымды білдіреді.
Сауап - адамға жақсылык жасау, табиғатка қамқорлық корсету, жақсы іс істеу дегенді білдіреді.
Мәтінмен жүмыс
Оцушыларга обал мен сауаптың тәнін жете тусіндіру \>шін мәтін оқу усынылады. Оцушылар мәтін мазмщымен танысып, берілген сурацтарга жауап цайтарады.
Обал деген не?
Біз бірнеше бала болып, ауыл сыртындағы озенге балық аулауға бардык. Кешке дейін далада жүретін болғандыктан, қарнымыз аша-ды деп, жолға азык, түрлі тамак алып алдык.
Бүрын бір рет барғанда, өбден тамак ішпей болдырған едік. Әсіресе нансыз ешқандай тамақ болмайды екен. Бүл жолы балык-тан сорпа жасадык.
Балықтың сорпасына тойып та алдық. Нанымыз артылып кал-ды. Қасымда отырған Асантай дорбасын актарды да, ішінен нанды, оньщ коқымдарын жерге тоге салды. - Енді керегі жок. Қарын тоқ. Ауылға көтеріп барамын ба?
Обал емес пе? Неге нанды тастайсың?
Ой, шіркін, обал дегенді кім біледі. Білсең айтшы, ол не?
Соны айтам-ау, озінше білгіш.
Қазір не коп, нан коп.
Осылай балалар маған өр бүйірден тиісті. Мен оларға, шамам келгенше, нан туралы, оның қасиеті туралы айттым. Мүмкін, мен де жонді білмеспін. Ал сендер не дейсіңдер оларға?
Нан дастарқанға кандай еңбекпен келеді?
Нанды жерге тастау дүрыс па?
Балаларға обал туралы не айтар едіңдер? Дәйексөз
Муігалім тацтага «Обалды біліп өссең - сауапца кенелесің». Халық даналыгы, деп жазып цояды.
- «Обалды біліл оссең - сауапқа кенелесің» - деген халық дана-
лығында үлкен мөн бар. Өйткені үлкендер жасауға болмайтын
кыльщтарды «обал болады» деп айтып отырып, кішілерді, балалар-
ды жаман өдеттерден сақтандырады. «Сауабын аласың» дей оты
рып, жаксы істер жасауға жетелейді. «Сауабын аласың» дегеннің
өзі, бүл - жақсы іс істегенщ, жақсылықкд жетесің, алғысқа боленесің
деген ойды білдіреді. Сондықтан үлкендердің бізге «обал болады»,
«сауабын аласың» деп айткандағы тілін альш отыру, бізді үлкен жақ-
сылықтарға жеткізеді.
Мугалім балаларга дәптердің соңында берілген «Менің дәйек-сөздерім» айдарындагы бугінгі сабацтың тацырыбы көрсетілген бетке осы дәйексөзді жазуга кеңес береді.
Ойын-жаттығу
«Обал-сауап»
Оқушылардың осы таңырып бойынша алган білімдері ойын- жаттыгу арцылы бекітіледі.
Мугалім орамалды тщіндеп, бір сөйлемді бастап орамалды бір оңушыга лақтырады, орамал кімнің цолына тисе сол оцушы берілген сөйлемді «обал болады» немесе «сауап болады» дегенсөйлемменаяцтауы тиіс.
Мысалы: - Кок піопті жүлма, обал болады.
Қүмырскдның илеуін таптама, обал болады.
Қарияның жүгін котеріс, сауап болады.
Торга түскен күсты босат, сауап болады.
Сүтті токпе, обал болады.
- Үяны бүзба, обал болады.
Дөптермен жүмыс
Мугалім оқушыларга дәптермен жцмысты орындау жолдарын гщсіндіреді.
Оцушылар тапсырманы дәптерлеріне орындайды. Орындап біткен соң жария етеді.
Тапсырма:
Дөптерде берілген суреттерді бояңдар. Сурет бойынша қыскаша өңгіме кұрастырып, жазындар. Жүректен жүрекке
Оцушылар сабацтан тцйген ойларын өлең арцылы білдіреді. Өлеңді оңушылар мугаліммен бірге айтпады.
Торғайларды атпаймын, Отанымды сатпаймын,
Құмырсқаны баспаймын. Ақылсызға жатпаймын.
Бөрін-бөрін қорғап мен, Халкымның мен үмітін,
Мейірімді сақтаймын. Әрқашан да актаймын.
Обал мен сауап
Мақсаты: «Мейірімділік» адамгершілік күндылығы туралы түсішктерін кеңейту. Міндеттері:
обал мен сауап туралы түсінік беру;
халыктын дөстүрлі игі өдеттеріне кызығушылықтарын арттыру;
мешрімділікке, үнемдей білуге төрбиелеу.
Көрнекі қүралдар: үнтаспа, сюжетті суреттер, оқулық, дөптер.
Шаттық шеңбері
Бәрі шеңбер қурып гпурады, сәлемдеседі.
Ой, обал-ай, обал-ай!
- Енді карным ашпайды!
Деп, Кер сүмдық бастайды:
Нан артылса, коқсыққа
Лақтырып тастайды.
«Ой, обал-ай, обал-ай!»
Ас «артық» деп төгеді,
Аш кап, азап шегеді.
«Үнемді жасай біл!» десең,
Сөлекеттеп, сөгеді.
«Ой, обал-ай, обал-ай». Тапсырма
Сабац оқушылардың белсенділігін артгЛыру \>шін тапсырмадан басталады.
Торғай
И. Тургенев
Бакша арасындағы жолмен аяңдап келемін. Итім алдымда жүгіріп бара жатқан. Ол кенет жүрісін тежеп, күстьщ иісін сезген-дей-ақ төрт тағандал бүға бастады.
Мен ілгері жол бойына қарадым. Торғайдың сары жағал, ак үрпек балапанын көрдім. Ол үясынан күлап түсіпті...
Әңгімені жалгастырыңдар.
Иө, балалар, балапандарға көмектескендерід үлкен сауап бол-ды, өйткені адамның, жануардың, табиғаттьщ киналғанын кере түра, оған жақсылық жасамау обал болады.
Сендерге үлкендер «обал болады», «сауап болады», «сауабын ал» деген сөздерді қандай жағдайларда айтты?
Балалардың жауаптары.
Шығармашылық жүмыс
Шыгармашылық жуімысты орындау ушін оқулықта бірнеше сурет усынылган. Оқушыларга суретпке царап, қандай жагдай-ларда обал болатпынын айтпу тапсырылады.
Жаңа ақпарат
Мугалім сабацта оцушылардың алган білімдерін бекіту мац-сатында оцу ацпаратын цсынады.
Халқымыз «обал болады» деп ескерту арқылы адамның, жан-жануардың, табиғаттың кадірін білуге шакырады.
Баскаларға жаксылық жасап үйренген адам сауапқа кенеледі.
Оцушылар осы ацпаратпен танысып, ой туйіндейді.
Мәтінмен жұмыс
Сабацта мәтінмен жумыс жцргізіледі. Ол ушін Ө. Турманжа-новтпың «Қус уясын бузбайыц!» атты өлеңі усынылады. Оцушылар өлеңді тщсініп оциды. Сурацтпарга жауап береді.
Қүс ұясын бүзбайық!
Ө. Турманжанов
Ей, балалар, балалар! Аман болсын аналар! Қүстарда да ана бар, Қүстарда да бала бар, Кім сүймейді баласын?! Осылар еске түскенде, Бір ойланып қаласың!
Өсіруге баланы, Қүстар үя салады. Жасауға жүмсак үяны,
Жабағы жүнді жияды, Жайлы қып жасап үяны, Жүмыртқасын салады. Бір қуанып қалады.
Тырнақтай қүстың жауы көп, Қүрулы ажал - ауы көп... Балальщ қып қызбайык! Қүс үясьга бүзбайық! Жүмыртқасын алмайық! Обалына қалмайық!..
Қүс балапаны мен адамдар арасында кандай үксастықтар бар?
Қүс өз балапанын калай мөпелейді?
Адамдар қүстарға қандай қамқорлық жасай алады?
Сергіту сөті
Сабацты қорытындылау алдында балалардың бір сәт денесі сергітіледі.
Аппак болып таң атып, /щшагын кең ашады/
Түтін тікке үшады/колдарын толқындата жогары көтереді/
Қарлығаштар канатын цанатын жаяды
Самгап биік үшады/тфсша цанат ушады/
Тапсырма
Мугалім оцушылардың оцулыцта берілген суреттерге қарап, табигатца обал жасау дегенді цалай тусінетіндері туралы тапсырма береді.
Дәптермен жүмыс
Мугалім оқушылареа дәптермен жумысты орындау жолдарын тусіндіреді. Немесе уйге тапсырма береді.
Оқушылар тапсырманы дәптерлеріне орындайды. И. Турге-невтің «Торгай» әңгімесін балаларәр тцрлі багытта жалгасты-руы мумкін. Орындап біткен соң жария етеді.
Қорытындылау
Мцгалімнің бугінгі сабацты былайша ңорытындылауына болады:
- Балалар, бүгінгі сабақта «Обал мен сауап» туралы білдік. Қазақ халқы балаларының адал, жақсы болып өсуін, адамдарға, айнала-сына жақсылық жасай алатын ізетті адам болып калыптасуын қала-ган. Осы мақсатта - тағамды төкпе, шашпа, аяққа баспа, ысырап етпе, көкті жүлма сияқты сөздер айтып отырган. Біреуге жақсы-лық етсең, сауабын аласьщ, деп үйреткен.
Жүректен жүрекке
Мүғалім окушыларды жүректен жүрекке шеңберіне шақыра-ды. Балалар мүғаліммен бірге қосылып, өн айтады.
Жарқын заман бөбегі
Сөзін жазган Қ. Жумагалиев Әнін жазган И. Нусіпбаев
Таң атады араилап, Күн күлімдеп туады. Жадырайды бар аймақ, Жарқырайды шуағы.
Дала гүлін жинаған, Жазып ерлік дастанды.
Аталарым сыйлаған, Бізге ашық аспанды.
Жарқын заман бөбегін Аялайды нүрлы таң. Алтын бесік әз елім, Туған еЛкем Үлы Отан.
Еңбек - бөрін жеңбек
Еңбек - қуаныш, жалқаулық - айырылмас азап.
Абай
Мақсаты: «Еңбек» адамгершілік қүндылығы туралы түсініктерін кеңейту.
Міндеттері:
еңбектің адам өміріндегі мөні туралы түсінік беру;
еңбек етуге кызыгушылықтарын дамыту;
еңбекеүйгіштікке төрбиелеу;
Көрнекі қүралдар: сюжетті суреттер, жеміс ағаштары, себет, дәптер, окульщ.
Шаттық шеңбері
Оцушылар мргаліммен бірге шеңбер щрып турады, сәлем-деседі, ән айтады:
Болайықшы осындай
Сөзі мен әнін жазган А. Меңжанова
Жақсы бала еңбекшіл Ер азамат болады. Қиындықты жеңіп кіл, Қүшағы гүлге толады.
Қайырмасы: Еңбекшіл осындай, Болайьщшы, досым-ай.
Таза бала мүнтаздай, Сүйсінеді караған, Үқыпты деп бүл кандай, Жақсы көрер бар адам.
Өңгімелесу
Муігалім сабацтың таңырыбын таныстыру мақсатында әң-гімелесу жургізеді.
• Еңбек адамға не үшін қажет деп ойлайсыңдар?
• Еңбекқор деп қандай адамды айтамыз?
Өздерің еңбектің қай түрлерімен айналысқанды үнатасыңдар?
Адамға өмір сүру үшін ең алдымен не кажет деп ойлайсың-дар?
Балалардың жауаптары.
- Дүрыс айтасыңдар! Ауа, су, тағам. Ауа, су - табиғаттың адам-
ға берген сыйы. Ал тағам дегенде бірден еске түсетіні - нан. Нан
еңбекпен келеді. Осы тағамнан баска да адамның өмір сүруіне
қажетті киім, білім, үй, оның ітттін кажетті заттармен толтыру, ден-
саулығын сақтау бөрі, бөрі, бөрі де еңбекпен келеді.
Тапсырма
Мугалімоқулықта берілген суреттерге қарап, еңбектіңтур-лерін анықтау ушін балаларга тапсырма береді. Мәтінмен жұмыс Мцгалім еңбектің маңызын тщсіндіру ушін оцулыцта берілген
Б. Әділовтің «Еңбексіз өмір - суреңсіз» деген мысал әңгімесін оцып береді. Балалар сурақ бойынша өз ойларын айтады.
Еңбексіз өмір - сүреңсіз
Б. Әділов Мысал әңгіме
Қара пышак дүкеннен шығып, ас үйге келген соң тьгаым таппа-ды. Нан турады, пияз аршыды, әйтеуір тамақ дайындалып, ас кам-далса, қолдан түспейтін болды. Ол жалкау еді. Бала кезіндегі «шал-кайып жатсам» деген арманы есіне түсіп, жылап та алатын.
Бір күні Қара пышақ ауыр еңбектен қүтылудың оңай жольш тап-ты. Иесінің көзін ала беріп, еденнщ жырығына қойды да кетті. «Болды, - деді ол қуанып. - Енді еңбекті желкемнің шүкыры көрсін!...
Ай өтті, жыл өтті. Қара пышак орнынан қозғалған жок. Оның қайда жатканын ешкім білмейтін еді.
Бір күні:
Әй, туысқан, - деген дауыска елең етіп қараса, еденнің жары-ғынан жылтылдаған көз сығалап қарап түр екен. Бірден таныды, баяғы өзімен бірге жасалған Сары пышак. Өзі ете көңілді, жүзі жарк-жүрк етеді. Сүлуланып кетіпті.
Төмен секір, - деді Қара пышак. - бірге жатайык. Бізді ешкім білмейді.
Ол жерде не бар?
Жатамыз, үйықтаймыз, демаламыз. Ой, қандай ракат!
Ал жүмысты кім істейді?
Жүмыс бізсіз де істеледі.
Рақмет! - деді Сары пышак. - Еңбектен қашканша, тер төгіп өлгенім артық. Еңбексіз өмір - сүреңсіз. Өзің-ақ жата бер, рака-тына бата бер.
Қара пышақ орнынан түрайын деп еді, түра алмады. Өне бойын тот басқан. Барлык жері сынып бара жаткандай сезінді.
Мысал әңгімедегі Қара пышақ қандай адамға үқсайды?
Сары пышақтың қандай ісі сендерге үнады?
«Еңбексіз өмір - сүреңсіз» дегенді ездерің калай түсінесіндер? Дөйексөз
Оқушылардың жауаптары оцулыцта берілген аныцтама мен дәйексөздің магынасын тусіндірумен тцйінделеді.
Мугалім тақтага Абайдың «Еңбек - куаныш, жалқаулық -айырылмас азап» деген нақыл сөзінжазып қояды.
- Адам, ең бастысы, еңбектенуге, яғни адам бір іске күш-қуатын,
ақыл-ойын жүмсауға ерінбеуі керек. Өйткені жалкаулык, ерін-
шектік адамнын, өзін жөне өмірін тоздырады. Ал ерінбей еңбек ет-
сең мақсатыңа, арманыңа жетесін. Арманың орындалса, өзіңді ба-
қытты санайсың.
М^галім балаларга дәптердің соңында берілген «Менің дәйек-сөздерім» айдарындагы бугінгі сабацтың тацырыбы көрсетілген бетке осы дәйексөзді жазуга кеңес береді.
Сахналау
Еңбектің адам өміріндегі мәнін рөлдік орындаулар арцылы тусіндіру ушін сахналау тәсілі қолданылады.
Үшоңушы (автор, қуыршақ, бауырсац)рөлдерде өлеңді мәнер-леп оциды.
Қайдан келдің, бауырсақ?
Ө. Т^рманжанов
Дастарқанда шашылып, Жатты аппак бауырсақ. Бауырсаққа кызығып, Ңарап түрып көзін сап:
- Қайдан келдің, бауырсақ? -
Деп сүрады куыршақ.
- Дүкеннен келдім
Нан саткан, -
Деді оған бауырсак.
- Дүкенге келдің қай жактан?
- Наубайдан келдім нан жапқан.
- Наубайға келдің қай жактан?
- Диірменнен келдім үн тартқан.
- Диірменге келдің қай жактан?
- Даладан келдім кең жатқан.
Жер-анам менід көсілген,
Диқандар мені өсірген.
Оқулықтагы суреттер бойынша (жаюлы дастарқан үстінде шашылып жатқан бауырсақтың, нан дүкені сөрелеріндегі неше түрлі нандардың, нан жауып түрған наубайшының, диірменнің, егіс да-ласының) оцушылар еңбектің адам өміріндегі маңызы туралы «Нан дастарканға кандай еңбекпен келеді?» - деген сцрац аясында шыгып сөйлейді.
Дөптермен жұмыс
Мугалім оцушыларга дәптермен жумысты орындау жолдарын гщсіндіреді.
«Енбек - бакыт бастауы» такырыбында өңгіме жазындар.
Жүректен жүрекке
Оцушылар мугаліммен бірге шеңбер цурып, бір- біріне журекжар-ды тілектерін айтады.
22-сабақ
Еңбек - бөрін жеңбек
Бакыт кілті - еңбек. Халыц мацалы
Мақсаты: «Еңбек» адамгершілік қүндылыгы туралы түсініктерін кеңейту.
Міндеттері:
еңбектің адам өміріндегі мөні туралы түсінік беру;
еңбек етуге қызыгушылықтарын дамыту;
еңбексүйгіштікке төрбиелеу;
Көрнекі құралдар: сюжетті суреттер, жеміс ағаштары, себет, дөптер, оқулық.
Шаттық шеңбері
Мугалім әр адамның белгілі бір іске щшін, цуатын, ақыл-ойын, уацытын жумсауын тусіндіру мацсатында оцушылардың еңбекке және оның маңызына байланысты бір- біріне тілек айт-уын цйымдастырады.
Мәтінмен жүмыс
Мугаліж еңбектің маңыздылыгын жете гщсіндіру цшін аңыз-ды кідіріспен айтып береді және ол бойынша сурацтар қойып, оқушылардың ойларын біледі.
Жақсылардың жақсысы
Аңыз
Баяғыда бір адам өзі жалғыз кызымен бірнеше белмелі жарык, биік, өте өсем үйде түрыпты. Үйдщ айналасы бау-бақша екен. Бір күні оньщ кіттткентай қызы бакшаны, барлык бөлмелерді аралайды.
Кірмеген жалғыз ғана бөлме қалыпты. Ол ылги жабык түрады екен.
Сонда өкесіне қыз:
Өке, маған жабык түрған бөлмеге кіруге рүксат етіңіз. Осы бөлме басқа бөлмелерге Караганда жаксы ғой деп ойлаймьш, - деді.
Оның дүрыс, кызым. Жақсылардыд ең жаксысы сонда. Бірақ сен өлі жассың, өскенде бүл бөлмені саған беремін. Сен оған өмір бойы риза боласың, - деп жауап кайтарды өкесі.
Ай етеді, жыл өтеді, қыз есейіп бой жетеді. Өкесі кызына жабык бөлменің кілтін үсынады. Қыздың куанышы койнына сыймай, жүгіріп келіп, есікті ашып жібергенде, ол тек үршық лен өрмек жөне кітапты кереді. Қыз өкесіне келіп, кез жасын бүлап түрып:
- Өке, сен жабык бөлмеде «Жаксылардың жаксысы бар» деген
едің. Мен одан үршық, өрмек, кітаптан басқа еш нөрсе таппадым, -
дейді.
- Міне, жақсылардың жақсысы деген осылар, қызым!
• Неліктен өкесі үршық, өрмек, кітапты «жаксылардың жаксы
сы» дейді?
Балалардың жауаптары. Мугалім аңызды жалгастырады.
- Үршық пен өрмек болса, еңбегің жанады. Ал кітап окысаң,
білімің артады. Жарык дүниеде бүлардан жақсы нөрсе жоқ. Дүние-
дегі мүліктің бөрі еңбекпен, біліммен табылады, - деп түсіндірді
өкесі.
• Дүниедегінің бөрі еңбекпен табылады дегенді калай түсі-
несіңдер?
Балалардың жауаптары. Жаттығу-ойлану
Оцушылардың сабацтан щцан ойлары жаттыгу-ойлану ар-цылы бекітіледі.
- Біз де ойланып еңбектеніп көрейік. Оқушылар екі топқа бөлініл
жүмыс істейді.
1-тапсырма: Еңбек туралы бір мақалды естеріне түсіріп, мағы-насын түсіндіріл беру.
2-тапсырма: Н. Жанаевтың «Еңбек сүйсең» өлеңінің бір шума-ғын (бір тогща біріннгі шумағы, екінші топқа - екінші шумағы) окып, мазғынасын түсіндіру.
Еңбексүйсең
Н. Жанаев
Салак болсаң жасыңнан, Жалқау болсаң жасыңнан,
Шыбын кетпес қасыңнан. Үйқы калмас касыңнан.
Таза болсаң жасыңнан, Енбек сүйсең, табылар,
Сабын калмас касыңнан. Бар жаксылык басыңнан.
Тыныштық сөті
Баланың өзінің ішкі куйіне щілуге, оның табигатпен байла-нысын сезінуге мумкіндік беретін тыныштыц сәті төмендегідей щымдастырылуы мцмкін.
- Балалар, денелеріңді түзу үстап, бастарынды жоғары көтеріп,
ыңғайланып отырыңдар. Көздеріңді жүмсаңдар да болады. Ауаны
терең жүтып, еркін тыныс алыңдар. Өздеріңнің тыныс алуларың-
ды бақылап, бақытка, махаббат пен тыныштыкка толы таза, шипа-
лы ауаның түла бойларыңа толғанын сезініндер. Ал енді көздеріңді
ашсаңдар да болады.
Шығармашылық жүмыс
Мугалім балалардың суретке қарап, «Еңбек - туібі береке» тацырыбынаәңгіме щрастыруга тапсырма береді. Шыгармашы-лыц жумысты топпен, жекелей орындауга 3 минут уацыт беріледі. Балалар щрастырган шагын өңгімелерін сынып алдын-да жария етеді.
Дәптермен жұмыс
Оқушылар туйген ойларын уйде бекіте тусуі ушін мынадай тапсырма беріледі:
Берілген суреттерді пайдаланып, сөйлемдерді оқыңдар. Суреттерді бояндар.
Жүректен жүрекке
Балалар еңбектің мәнін цалай гщсінгендіктерін Н. Жанаевтың «Еңбек» өлеңі арңылы білдіреді.
Окушылар мугаліммен бірге мына өлең жолдарын қайталайды.
Еңбек
Гүл өсірсең, терлеп, Мүның аты - ЕҢБЕК. Кесте тіксек зерлеп, Мүның аты - ЕҢБЕК.
23-сабақ Жүрек жылуы
Табигаттағы барлык жылу - күннен,
Өмірдегі барлык жылу - адамнан.
М. Пришвин
Мақсаты: «Кайырымдылық», «мейірімділік» адамгеріггілік қүнды-лықтары туралы түсініктерін кеңейту. Міндеттері:
мейірімділік, кайырымдылық туралы түсініктерін кеңейту;
камқорлык жасауға жетелеу;
мейірімділікке төрбиелеу.
Көрнекі қүралдар: үнтаспа, тауык пен балапандардьщ суреті, дөптер, оқулык.
Шаттық шеңбері
Балалар шеңбер цурады. Бір-бірімен сәлемдесіп, мугаліммен бірге Ж. Әділжанқызының өлеңін цЬсылып айтады:
Ж. Әділжанцызы
Жан-жағына нүр шашып Арайлап жарқын таң атса, Жер бетінде жайкалып, Көгеріп өссе көк майса, Жүрегім жыли бастайды.
Оралғанда сапардан Алдымнан жакын жан шықса, Кездескенде достарым Қүшағын маған кең ашса, Жүрегім жыли бастайды.
Әңгімелесу
Мугалім балаларга адамдардың журектері мейірімге, цайыры-мга, махаббатца, жылысезімгетолыекенінжәнежақсылыцтыц бөрі журектен шыгатынын тусіндіру мақсатында әңгімелесу жургізеді:
Үлкендер еркелеткенде кандай күйде боласындар?
Жақсы көретін адамдарға қандай тілек айтқың келеді?
Басқаларға жаксылык жасаған кездерің болды ма? Мәтінмен жүмыс
Мугалім сабақтың тацырыбын ашу мақсатында мәтінді ай-тып береді. Балалар суірац бойынша жауап береді.
Жай ғана әжей
В. Осеева
Айнүр мен Абзал көшеде келе жатыр еді. Алдарында карт ежей кетіп бара жаткан. Жер тайғак болатын. Өжей сүрініп кетіп, жы-ғылып қалды.
Абзал:
- Сөмкемді үстай түршы! - деді де, карт кісіге көмектесуге
жүргіріп кетті.
Абзал кайтып келгеннен кейін Айнүр:
Бүл сенің әжең бе? - деп сүрады.
Жок, - деп жауап берді Абзал.
Мамаң ба?
Жоқ.
Ендеше көршің шығар?
Жок. Ешкімім емес. Жай ғана карт өжей ғой, - деп жымиды Абзал.
Сендердің осындай оқиғаға кездесулерің мүмкін бе??
Бүл оқиғадан не үйрендің?
Абзал мен Айнүрдық ой-пікірлері туралы не айтасыңдар? Дәйексөз
Балалардың жауаптары дәйексөзбен туйінделеді. Мугалім тақтага «Табиғаттағы барлык жылу - күннен, Өмірдегі барлык жылу - адамнан». М. Пришвин, деп жазып цояды. Мугалім өмірдегі барлық жацсылыц, мейірімділік, цайы-рымдылық адамдарга байланысты екенін тусіндіреді.
- Өздеріңнің жауап бергендеріңдей қайырымды іс жасау оған
мүктаж адамның жанына жүбаныш болады. Ал өзің біреуге қайы-
рымдылық жасағанда көңілің көтеріліп, жаның жай тауып, қуана-
сың, сол адамды куантасың, кайырымды іс істей алатыныңа жа-
кын-туыстарың, достарын, айналаң куанады. Өрбір адамның
жүрегінде сондай жылуы болса, бір-біріне қайырымдылык жасап
жатса, өлемдегі адамдардың барлығы куанышта, бақытта өмір
сүреді.
, Мугалім балаларга дәптердің соңында берілген «Менің дәйек-сөздерім» айдарындагы бцгінгі сабацтың тақырыбы көрсетілген бетке осы дәйексөзді жазуга кеңес береді.
Тапсырма
Мугалім балалардың жацсы көретін адамдары туралы әңгі-мелеп, айтып беруге тапсырма береді. М^галім бул тапсырма-ны уйымдастырганда балалардың отбасы, туган-туысы, тәр-биешісі, т. б. жацсы көретін адамдары туралы ойларын біледі. Сонымен бірге әр баланың өмірде өз орны ерекше екенін, оларды да жацсы көретін адамдардың бар екенін угындырады.
Жағдаятты талдау
Мугалім оқулықта берілген суреттерге қарап, жагдаяттар-ды шешуді цсынады.
1. Сен бір қүшак газет-журнал көтеріл келе жатқан пошташыға
кездестің...
2. Сен аулаға ролик тебуге шықтың, ал досыңның ролигі
жок...
3. Анаң ас пісіріп жатыр, ал інің мазасызданып кетті...
Жагдаятты топпен, жекелей орындауга болады. Балалар өз
шешімдерін жария етеді.
Жаңа ақпарат
Оқушылардың «цайырымдылыц», «мейірімділік» адамгер-шілік цщдылыцтары туралы тусініктерін кеңейту мацсатын-да мцгалім оцулыцта берілген жаңа ақпаратпен таныстырады:
Мейірімді адам өзге адамға, туған-туыскандарына, табиғатқа де-ген жанашырлық сезімін, қамкорлығын көрсетуге дайын тұрады.
Дөптермен жұмыс
Мцгалім дәптерде орындау ушін төмендегі улгіде тапсырма береді:
- Жүрегіңнен шыққан метрімділік, кайырымдылык, жан ашыр-
лык, жан жылуы кімдерге, нелерге арналатынын суретке кдрап,
бос торкөздерге жазыңдар.
Жүректен жүрекке
Оцушылар сабац соңында өздерінің журек тщпіріндегі жылы сезімдеріне ризашылыцтарын білдіреді.
Оцушылар оц цолдарымен журек тусъеи устап кезегімен мы-надай сөйлемдер айтады:
Менің кайырымды жүрегіме рақмет!
Менің мейірімді жүрегіме ракмет!
Менің жылы жүрегіме ракмет!
Менің жүрегімнің адамдарды жақсы көргеніне рақмет!
Менің жүрегімдегі жақсы көру сезіміне рақмет!
Менің жүрегімнің куана білетініне ракмет!
Менің жүрегімнің жанашырлығына ракмет! жөне т. б.
24-сабақ
Достарыңызбен бөлісу: |