Сабақ Тақырыбы: «Нәруыздардың құрылысы мен функциялары. Нәруыздардың физика-химиялық қасиеттері.»

АсАТ белсенділігін келесі формуламен есептейміз:

АсАТ (мккат)= А₁х 31,7 (340нм)

= А₂ х 32,4 (334нм)

= А₃ х 58,8 (365нм)

Қалыпты жағдайда:

әйелдерде 0,2-0,5

еркектерде 0,2-0,8

№ 7 сабақ

1. Биологиялық мембрананың құрылысы, қызметтері және құрамы туралы

білім алу.

2. Заттардың трансмембраналық тасымалдануының негізгі механизмдерін

оқып үйрену.

3. Ас қорыту ферменттері және асқорыту механизмі туралы білімді

меңгеру.

4. Витаминдердің химиялық құрылысы және биологиялық маңызы туралы

білімді меңгеру.

5. Майда және суда еритін витаминдердің тіндерде және биологиялық

сұйықтықтардағы құрамын гипо-, гипервитаминоздардың диагностикасы

үшін анықтай алуға үйрену.

3. Оқыту мақсаты:

1. Биомембрананың құрамы, құрылысы және олардың қызметтерімен

таныстыру.

2. Студенттерді тиімді тағамданудың негіздерімен таныстыру.

3. Асқорыту ферменттерінің биологиялық рөлін түсіндіру.

4. Майда және суда еритін витаминдердің биологиялық рөлін түсіндіру.

5. Гипо- және гипервитаминоздар туралы түсінік беру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары

1. Биологиялық мембрананың құрамы, молекулалалық құрылысы және

қызметі.

2. Мембраналардың ассиметриясы, сұйықтықтығы және өз өзін жинауы.

Мембрана липидтерінің қозғалысы.

3. Заттарды трансмембраналық тасымалдау және оның кинетикасы.

4. Тиімді тамақтанудың биохимиялық негіздері.

5. Ас қорыту биохимиясы. Асқазан сөлінің құрамы.

6. Витаминдердің аталуы және жіктелуі.

7. Майда еритін витаминдердің биологиялық функциясы және құрылысы, тағамдық көздері.

8. Суда еритін витаминдердің биологиялық функциясы және құрылысы, тағамдық көздері.
5. Білім берудің және оқытудың әдістері:

Семинар, тестілеу, мәселелік есептер.

1. Т.С. Сейтембетов, Биологиялык химия, Алматы-2011 ж.

2. С.О. Тапбергенов, Медициналық биохимия, Алматы-2011ж

3.С.Сеитов, Биологиялық химия, 2012ж.

4. П.К.Кенжебеков, Биологиялық химия (арнайы бөлімдері), -Шымкент, 2005 ж.

қосымша:

1. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М.Адекеновтің ред.басшылығымен.-Алматы, 2011

1. Тапбергенов С.О. Медицинская биохимия.- Астана, 2001.

2. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия.- М., 2007.

3. Биохимия, под ред. Чл.-корр. РАН, проф. Е.С. Северина.- М., 2011

4. Строев Е.А. Биологическая химия. 1986, Москва,

5. Николаев А.Я. Биологическая химия. Москва, М., 2007

1. Комов В.П. Биохимия: учеб. Для вузов-М., 2008

2. Кухта В.К. Основы биохимии – М., 2007

3. Биохимия. Тесты и задачи: Учебное пособие для студентов медвузов ,

под ред. Чл.-корр. РАН, проф. Е.С. Северина.- М.,2005.

4. Биохимия в вопросах и ответах. Под. Ред. чл.-корр. НАН РК, д.х.н.,

проф. С.М.Адекенова.-Алматы, 2011

Ағылшын тілінде

1. Lehninger «Principles of biochemistry», Fourth Edition, David L. Nelson, Michael M. Cox, 2005.

2. Murray R. K., Granner D.K., Mayes P.A., Rodwell V.W., Harpers Biochemistry. 1988.

3. Saini A.S. , Kaur J., Textbook of biochemistry.-New Delhi, 1995.

1. Жасуша аралық мембранаға тән емес қасиет:

а) сұйық жағдайы

б) көлденең ассиметрия түзу

в) қосқабатты құрылым

г) бір қабатты құрылым

д) заттарды таңдап өткізгіштігі

2. Биологиялық мембранадан диффузия жолымен заттар ... тасмалданады.

а) арнайы ақуыздар көмегімен

б) АТФ көмегімен

в) төмен концентрация бағытында

г) иондар қатысында

д) бірнеше аралық заттар қатысында

3. Митохондриялық мембранаға тән қасиет:

а) ішкі және сыртқы мембрананың болуы

б) тек қана сыртқы мембрананың болуы

в) тек қана ішкі мембрананың болуы

г) мембрананың тесікті құрылымы

д) мембрананың бір қабатты құрылымы

4.Мембрананың қосқабатын түзуші липидтер:

а) холестерин

б) фосфолипидтер

в) үшглицеридтер

г) сульфатидтер

д) ганглиозидтер.

5.Мембранамен қоршалмаған органоид:

а) рибосома

б) лизосома

в) митохондрия

г) Гольджи комплексі.

д) ядро

6. 
   Мембрана холестеринінің қызметі:
   

б) коферментті

в) құрылымдық

г) сұйықтықпен қамтамасыз ету

д) кристалды қабатпен қамтамасыз ету

7. Ішектен амин қышқылдарының тасымалдануы градиентті концентрация бойынша жүретін жолды таңдаңыз:

а) жай диффузия

б) пиноцитоз

в) активті транспорт

г) экзоцитоз

д) жеңілдетілген диффузия

8. 
   Ауыз қуысында ыдырайды:
   

б) липидтер

в) ақуыздар

г) нуклеин қышқылдары

д) витаминдер

8. 
   Адамның тәуліктік рационын қанша грамм өсімдік майы құрауы қажет?
   

б) 75-85 г

в) 50-55 г

г) 40-45 г

д) 100-120 г

8. 
   Табиғатта кең тараған және тағаммен бірге көп мөлшерде түсетін липидті көрсетіңіз:
   

б) холестерин

в) гликолипидтер

г) фосфолипидтер

д) сфинголипидтер

8. 
   Құнды нәруыздарға құрамында ... бар нәруыздар жатады.
   

б) барлық алмаспайтын аминқышқылдары

в) барлық жартылай алмасатын аминқышқылдары

г) 5 алмаспайтын аминқышқылдары

д) 1 алмаспайтын аминқышқылы

12. Д витаминін анықтау

а) никотинамид б) ретинол в) кальциферол г) тиамин д) рибофлавин

13. Витаминдердің қажеттігін эксперимент жүзінде дәлелдеген ғалым:

а) К Функ б) Эйкман в) Гопкинс г) Лунин д)Сент-Дьери

14.А витаминінің туындысы.

а) ретинол б) каротин в) пиридоксаль г) филлохинон

д) холестерин

15. А витаминін қабылдау ағзада... болуына байланысты.

а) ақуыз б) глюкоза в) бос май қышқылдары

г) микроэлементтер д) холестерин

16. ... витамині холестериннің туындысы болады:.

а) С

б) Д

г)В₂

д) Р

17. Қызыл иек қанағыштығы ... витаминнің жетіспеуінен болады.

б) В₁₂

в) Д

г) С

18. Ксероофтальмия кезінде қажет витамин:

а) Д

б) С

г) А

19. Д витамині өзінің биологиялық функциясын ... түрінде атқарады

а) кальциферол

б) холекальциферол

в) эргокальциферол

г) 2,5 оксикальциферол

д) 1,25 диоксикальцеферол

20.Ғ витамині бұл ... :

а) полиқанықпаған май қышқылдары

б) алмаспайтын аминқышқылдар

в) қанақпаған май қышқылдары

г) витамин тәріздес заттар

д) метал иондары

21. Экзогенді авитаминоз - бұл:

а) апофермент синтезінің бұзылуы

б) витаминнің тағаммен аз түсуі

в) асқорыту жолының ауруы нәтижесінде витамин қабылдаудың бұзылуы

г) витаминнің коферментті формасының түзілуінің бұзылуы

д) барлығы дұрыс

22. Піспеген жұмыртқаны көп пайдалану нәтижесінде болатын авитаминоз:

а) А

б) К

г) В

23. В₁₂ витаминінің жетіспеуінен түзіледі:

а) пернициозды анемия

б) орақтәрізді жасушааралық анемия

в) темір дефицитті анемия

г) макроцитарлы анемия

д) барлық айтылғандар дұрыс

24. В₁₂ витаминінің ішекке сіңіруіне қажет жағдай.

а) НСО₃

б) өт қышқылдарының болуы

в) трипсин болуы

г) Касл факторының болуы

д) панкреатикалық амилазаның болуы

25. В₁₂ витаминінің жетіспеуінде бұзылады:.

а) дезаминдену

б) трансметилдену

в) декарбоксилдену

г) гидроксилдену

д) ацетилдену

26. Жарық сезуге А витамині ... формада қатысады:

а) ретинол б) опсин в) родопсин г) ретиналь д) каротин

27. Витамин тәріздес заттар:

а) никотинамид

б) ретинол

в) липой қышқылы

г) токоферол

д) кобаламин

28. ХХ ғасырда кең тараған авитаминоз:

а) цинга

б) рахит

г) анемия

д) ксерофтольмия

29. Ағзада жиналатын витамин:

а) Р

б) К

г) В₁

д) В₆

30. С витаминінің коферменттік функциясы:

а) аминқышқылдардың гидроксилденуі; лизин пролин

б) пируваттың декарбоксилденуі

в) аланинді дезаминдеу

г) пируваттың карбоксилденуі

д) лактаттың тотығуы

31. С витамині қатыспайды.

а) пролин гидроксилденуіне

б) лизин гидроксилденуіне

в) темір иондарының тұрақтануы

г) коллаген синтезінде

д) лактат тотығуына
2 кредит

№ 8 сабақ

1. Ағзаның негізгі макроэргиялық қосылысы ретіндегі АТФ-тың рөлі мен құрылысы туралы білімді меңгеру.

2. Зат алмасу мен энергия алмасуының негізгі сатыларын оқып үйрену.

3. Энергия алмасуының анаэробты жолын қарастыру.

4. Энергия және зат алмасуының негізгі сатыларынын жинақтау.

5. Аэробты гликолиз және пируваттың декарбоксилденіп тотығуы туралы сұрақтарды қарастыру.

1. Студенттерді ағзаның энергия алмасуының негізгі сатыларымен

таныстыру.

2. Метаболизмнің катаболизм мен анаболизм жолдарымен таныстыру.

3. Студенттерде тағамның негізгі компоненттері катаболизмінің арнайы

жолдары туралы білімді қалыптастыру. 4. Тағам компоненттерінің энергетикалық құндылығын есептей алуға

үйрету.

5. Анаэробты гликолиздің биологиялық рөлін түсіндіру.

1. Зат алмасуы мен энергия алмасуы туралы түсінік. 2. Негізгі тағамдық заттардың алуыстырылмайтын компоненттері.

3. Негізгі тағамдық заттардың катаболизмі (ақуыздардың, майлардың,

көмірсулардың).

4. Макроэргиялық қосылыстар (АТФ рөлі). 5. Анаэробты гликолиз.

6. Аэробты гликолиз, таралуы, кезектілігі, лактатдегидрогеназа изоферменті.

7. Митохондрийден тыс НАДН₂ –ның тотығуы. Н₂ тасмалдануының шөрнекті

механизмі.

8. Аэробты және анаэробты гликолиздің өзара байланысы.

9. Пируваттың тотығып декарбоксилденуі. Пируватдегидрогеназды комплекс

құрылысы;

5. Білім берудің және оқытудың әдістері:

Семинар, тестілеу, мәселелік есептер.

1. Т.С. Сейтембетов, Биологиялык химия, Алматы-2011 ж.

2. С.О. Тапбергенов, Медициналық биохимия, Алматы-2011ж

3.С.Сеитов, Биологиялық химия, 2012ж.

4. П.К.Кенжебеков, Биологиялық химия (арнайы бөлімдері), -Шымкент, 2005 ж.

қосымша:

1. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М.Адекеновтің ред.басшылығымен.-Алматы, 2011

1. Тапбергенов С.О. Медицинская биохимия.- Астана, 2001.

2. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия.- М., 2007.

3. Биохимия, под ред. Чл.-корр. РАН, проф. Е.С. Северина.- М., 2011

4. Строев Е.А. Биологическая химия. 1986, Москва,

5. Николаев А.Я. Биологическая химия. Москва, М., 2007

1. Комов В.П. Биохимия: учеб. Для вузов-М., 2008

2. Кухта В.К. Основы биохимии – М., 2007

3. Биохимия. Тесты и задачи: Учебное пособие для студентов медвузов ,

под ред. Чл.-корр. РАН, проф. Е.С. Северина.- М.,2005.

4. Биохимия в вопросах и ответах. Под. Ред. чл.-корр. НАН РК, д.х.н.,

проф. С.М.Адекенова.-Алматы, 2011

Ағылшын тілінде

1. Lehninger «Principles of biochemistry», Fourth Edition, David L. Nelson, Michael M. Cox, 2005.

2. Murray R. K., Granner D.K., Mayes P.A., Rodwell V.W., Harpers Biochemistry. 1988.

3. Saini A.S. , Kaur J., Textbook of biochemistry.-New Delhi, 1995.

1. Ағзадағы крахмал мен гликогеннің ферменттік гидролизі кезінде түзілетін дисахаридтер - …

1. 
   мальтоза.
   

в)влактоза.

г)целлюлоза.

д) қант сүті.

2. Асқазан сөлінің құрамына кірмейді …

1. 
   трипсиноген.
   

в)пепсин.

г)гастриксин.

д)НСl.

1. 
   ренин
   

в)хемотрипсин

г)трипсин

д)эластаза

4. Ересек адамда қалыпты жағдайдағы тәулігіне синтезделетін және ыдырайтын ақуыздың сандық мөлшері …

1. 
   100 г.
   

в)210 г.

д)400 г.

1. 
   моносахаридтер
   

в) олигосахаридтер

г) полисахаридтер

д) моносахаридтердің фосфорлы –эфирлі байланыстары

6. Қорытылғаннан кейін көмірсулар ... түрінде сіңіріледі.

1. 
   моносахаридтер қоспасы
   

в) сахароза

г) тек қана фруктоза

д) крахмал

7. Перифериялық қан құрамындағы көмірсу - …

1. 
   глюкоза.
   

в) фруктоза.

г) крахмал.

д) лактоза.

8. Хиломикронның үшацилглицириндері ... ыдырайды.

1. 
   липопротеидлипазамен
   

в) фосфолипазамен

г) ұлпалық липазамен

д) трипсинмен

9. Екінші активті тасымалдану арқылы ... сіңіріледі.

1. 
   галактоза және глюкоза
   

в) фруктоза және глюкоза

г) пентоза және фруктоза

д)галактоза және пентоза

10. Тағамдағы ақуыздарды қорытатын ферменттер - …

1. 
   пепсин, трипсин, химотрипсин.
   

в)карбоксипептидазы, катепсины, аминопептидазы.

г)энтеропептидазы, декарбоксилазы аминокислот.

д)аминотрансферазы, энтеропептидаза.

12. ... пепсиногеннің активаторы болып табылады.

1. 
   НСl
   

в) Магний иондары

г) Энтеропептидаза

д) Химотрипсин

13. Н₂О₂-ны суға және оттегіге дейін ыдырауын катализдейтін фермент:

а) оксидаза

б) оксигеназа

в) фумаратгидротаза

г) лиаза

д) каталаза

14. НАДФН₂-ні қандай процесстер қажет етпейді:

а) май қышқылдарының синтезі

б) холестерин

в) улар мен токсиндерді залалсыздандыру

г) аммиакты залалсыздандыру

д) макромолекулардың тотығуы.

15. Тотығып фосфорлану қай жерде жүреді.

А) митохондрияда

б) лизосомада

в) цитоплазмада

г) эндоплазмалық торда

д) рибосомада

16. Ұлпалық тыныс алу механизмінде өтетін оттегі активациясының концепциясының авторы:

а) Г. Вилланд

б) А. Луавазье

в) О. Варбург

г) В. Палладин

д) О. Кейлин.

17. Субстратты фосфорлану … синтезі болып табылады:

а) АМФ

в) ФАДН₂

г) АДФ

д) АТФ

а) ФМН

в) НАД

д) ТПФ

а) май қышқылының молекуласын ұзартуға қатысатын ферменттер

б) май қышқылының молекуласын қысқартуға қатысатын ферменттер

в) май қышқылдарын изомерлейтін ферменттер

г) май қышқылдарын декарбоксилдейтін ферменттер

д) май қышқылдарын карбоксилдейтін ферменттер

20. Пируватдегидрогеназа пируватты ... дейін тотықтырады.

а) малатқа

б) аспартатқа

в) ацетил-КоА-ге

г) сукцинатқа

д) СО₂ және Н₂О -ге

21. Митохондрия матриксіне тән фермент:

а) фосфоенолпируваткарбоксилаза

б) пируваттранслоказа

в) дигидролипоилацетилтрансфераза

г) пируваткиназа

д) пируватдегидрогеназа

22. НАДН₂ толық тотыққанда қанша молекула АТФ түзіледі?

а) 6

в) 4

д) 2
№ 9 сабақ

1. Үш карбон қышқылдарының (Кребс айналымы) ферменттік жүйелі процессін оқып үйрену.

2. Зат және энергия алмасуының негізгі сатыларын оқып үйрену;

3. Ұлпалық тыныс алу, тотыға фосфорлану туралы түсінік алу;

4. Энергия алмасуының бұзылуына байланысты патологиясын анықтау,

гипоэнергетикалық күйін оқып үйрену.

1. Кребс айналымының биологиялық рөлі мен маңызын түсіндіру.

2. Биологиялық тотығудың және олардың сатыларының маңызымен

таныстыру.

3. Биологиялық тотығу мен тотыға фосфорланудың ажыратқыштарының

бөліктерін түсіндіру.

4. АТФ синтезінің механизмін түсіндіру. 5. ЭТТ жеке сатыларының энергетикалық әсерін бағалауды үйрету.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Үш карбон қышқылдары айналымы, негізгі міндеттері;

2. Кребс айналымының сутегірегенирулеуші рекациялары;

3. Субстратты фосфорлану;

4. Митохондрия ішілік трансгидрогеназа ферментінің рөлі.

5. Электрон тасымалдаушы митохондриалық тізбектегі ферменттердің

құрылысы мен қасиеті.

6. Тотыға фосфорлану.

7. Тыныс алу мен фосфорланудың қосарлануы. Митчелл теориясы.

8. Фосфорсыз тотығу және оның маңызы.

9. Фосфорлану, тыныс алу және дегидрогеназа ферменттерінің

ингибиторлары. Тыныс алу мен фосфорланудың ажыратқыштары.

Семинар, тестілеу

1. Т.С. Сейтембетов, Биологиялык химия, Алматы-2011 ж.

2. С.О. Тапбергенов, Медициналық биохимия, Алматы-2011ж

3.С.Сеитов, Биологиялық химия, 2012ж.

4. П.К.Кенжебеков, Биологиялық химия (арнайы бөлімдері), -Шымкент, 2005 ж.

қосымша:

1. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М.Адекеновтің ред.басшылығымен.-Алматы, 2011

1. Тапбергенов С.О. Медицинская биохимия.- Астана, 2001.

2. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия.- М., 2007.

3. Биохимия, под ред. Чл.-корр. РАН, проф. Е.С. Северина.- М., 2011

4. Строев Е.А. Биологическая химия. 1986, Москва,

5. Николаев А.Я. Биологическая химия. Москва, М., 2007

1. Комов В.П. Биохимия: учеб. Для вузов-М., 2008

2. Кухта В.К. Основы биохимии – М., 2007

3. Биохимия. Тесты и задачи: Учебное пособие для студентов медвузов ,

под ред. Чл.-корр. РАН, проф. Е.С. Северина.- М.,2005.

4. Биохимия в вопросах и ответах. Под. Ред. чл.-корр. НАН РК, д.х.н.,

проф. С.М.Адекенова.-Алматы, 2011

Ағылшын тілінде

1. Lehninger «Principles of biochemistry», Fourth Edition, David L. Nelson, Michael M. Cox, 2005.

2. Murray R. K., Granner D.K., Mayes P.A., Rodwell V.W., Harpers Biochemistry. 1988.

3. Saini A.S. , Kaur J., Textbook of biochemistry.-New Delhi, 1995.

1. Р/О коэфициенті ... көрсетеді.

а) ағзадағы Р/О қатынасын

б) заттағы Р/О қатынасын

в) ағзадағы бір атом Р сәйкес келетін О мөлшерінің көрсеткіші

г) оттектің бір атомына кететін АТФ синтезінің мөлшері

д) 1 атом сутекке сәйкес келетін О мөлшерінің көрсеткіші

2. Дегидрогеназаға жатпайтын кофермент:

а) НАД

б) НАДФ

г) ФМН

3.Декарбоксилаза коферменті болып табылады.

а) пиридоксальфосфат

б) коэнзим Q

в) В₁ витамині

г) НАД

4. Тыныс алуды бақылау ... концентрациясымен іске асады.

а) АТФ

б) НАДФ

г) сукцинат

д) малат

5. Электрон тасымалдау тізбегіндегі ферменттер ингибиторы болмайтын зат:

а) цианид

б) ротенон

в) аминобарбитал

г) 2,4- динитрофенол

д) антимицин

6. Құрамында гем бар ферменттің ингибиторын табыңыз:

а) актиномицин А

б) ротенон

в) цианид

г) антимицин

д) 2,4- динитрофенол

3. 
   7. Тотығып фосфорлану ... синтезі болып табылады.
   

б) ФАДН₂

в) ТТФ

г) АТФ

8.Тотығып фосфорлану және тынысалу ажыратқыштары:

а) орташа қанықпаған май қышқылдары

б) тироксин

в) цианидтер

г) дикумарин

д) 2,4-динитрофенол

9. Ұлпалық тыныс алу жылдамдығы ... қатынасымен реттеледі.

а) АТФ/АДФ

б) ФАД/ФМН

в) НАД/ФМН

г) НАД/ФАД

д) НАД/НАДФ

10. Электрон тасымалдау тізбегінің соңғы өнімі ретінде судан басқа аэробты жағдайда ... түзіледі.

а) АТФ

б) НАДН₂

г) ТПФ

1. Көмірсу алдмасуының негізгі сатыларымен танысу.

2. Глюконеогенез реакцияларын оқып үйрену және олардың биологиялық

рөлін.

1. Көмірсу алмасуының сатылары және организмдегі глюконеогенез

процестерімен таныстыру.

2. Кори айналымының биологиялық маңызын түсіндіру.

3. Пентозофосфат айналым және оның гликолизбен байланысуының биологиялық маңызын түсіндіру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Көмірсулар, жіктелуі, биологиялық рөлі.

2. Көмірсулардың қорытылуы мен сіңірілуі.

3. Бауырдың глюкостатикалық қызметі.

4. Глюконеогенез. Биологиялық маңызы.

5. Кори айналымы, маңызы.