Сабақ типі Аралас сабақ. Мақсаты міндеттері
Ұйымдастыру Оқушыларды 4 топқа бөлу
жүктеу/скачать 330,98 Kb.
|
екінші сабақ
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазак тілінің сөздік құрамындағы кірме сөздер негізінен төрт халыктың тілінен келіп енген:1) араб тілі, 2) парсы тілі, 3) монгол тілі, 4) орыс тілі.
| Ұйымдастыру
Оқушыларды 4 топқа бөлу. Қызығушылығын ояту Студент өз ойын тақтаға түсіреді. Ассоциациялық аймақ құрғызамын. Сабақтың тақырыбы мен оқу мақсатын, бағалау критерийлерін белгілеу. Кірме сөздер емлесі Қазак тілінің сөздік күрамындағы кірме сөздер араб-парсы, моңгол, орыс тілдерінен енген сөздерді құрайды. Олар — қазақ халкының тарихында араб, парсы, моңгол, орыс халықтарымен болған тарихи, мәдени, саяси, әлеуметтік байланыстарының, карым- катынасының нәтижесі. Кірме сөздер (заимствование) дегеніміз тілдің өзіндік сөзжасам тәсілімен емес, баска тілдердің ықпалымен жасалған немесе олардан енген сөздер. Ягни сөздің дыбыстық тұлғасы да, мағынасы да өзге тілге катысты сөздер кірме сөздер делінеді. Жер шарында өмір сүріп келе жатқан үлкенді- кішілі халыктардың кай- кайсысында болсын өзге тілдермен ауысып келген кірме сөздер көптеп кездеседі. Мәдинетті кенжелеп дамыған ұсақ халыктарды былай койғанда, мәдинетті гүлденіп өскен ең озат деген халыктардың сөздік кұрамы да таза тума сөздерден күралмайтындығы дәлелденген. Қазак тілінің сөздік құрамындағы кірме сөздер негізінен төрт халыктың тілінен келіп енген:1) араб тілі, 2) парсы тілі, 3) монгол тілі, 4) орыс тілі. Ислам дінінің Қазак даласына таралуы, сауда-саттықтың дамуы, шығыстың классикалық әдеби мұраларының далалық үлгіде жырлануы сияқты экстралингвистикалык факторлар әсерінен казак тіліне араб-парсы сөздері казактың біртұтас халықтык тілі калыптасканға дейін-ак, орта ғасырлардың алғашкы ширегінен ене бастады. Араб- парсы тілдерінен ауыскан сөздердің барлығы бірдей казак тілінің сөздік қорына енбегенімен, оның ішінде сөздік кордагы казақтың тума сөзіндей ұзак өмір сүріп, жаңа создер жасауға ұйгкы болған жасамыс байыргы сөздер көптеп табылады. Мысалы: мектеп, медіресе, мэдениет, каражат, несие, дарбаза, мемлекет, дүние, тәржіме, абырой, ар-ождан, гылым, ілім, парасат, дұга, азан, киямет-кайым, шаригат, тамұк, құрбан, айт, намаз сияқты коптегеп сөздердің, тіпген Уэли, Уэсила, Гаукар. Фатима, Мұхамет, Жамал, Мэлік т.б. адам есімдерінін шығу тегі араб-парсы тілдеріне барып саяды. аса, абырой, ар, дүние, аспан, бакыт, шаруа, кызмет, зат, акыл, кұдай, куат, дау, хабар, пайда, эйел, кас, бага, эл, азамат, айуан, дос т.б. Бұл сөздер кірмелігіне карамастан, ұзак өмір сүріп, сөздік кордағы сөздерге тән барлык касиетке ие болган. жүктеу/скачать 330,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|