Сабақтың тақырыбы: § 5 ХҮііі ғ Ресей. Сабақ түрі: «ас-№2» Сабақ әдісі: ббд қалыптастыру

ІІ.КС (14 сөз)

ІІІ.КС бойынша ҚҚС (ООМ бойынша)

ІV. Тест сұрақ (ООМ бойынша)

V. Т.С.Қ. (5 мин)

Жылдамдық:1 қозғалыс

2. билік

4. үкімет

5. әскер

6. жүз

(Оқушылар өз бетімен кілттік сөздерді есте сақтап,іріктейді)

1.шекара

3. Сырым

5. старшын

6. казак

7. реформа

8. хан билігі

9. ұлт-азаттық

10. сұлтан

11. расправа

12. қазына

13.үкімет

14.отряд (1 мин 30 сек)

Жаттайды,есіне сақтауға 1 мин. беріледі,қайта жаңғыртып,дәптерге жазуға

1 мин.ООМ бойынша тексеріледі.

ІІІ.КС бойынша ҚҚС қою.(ООМ бойынша сұрау)

1.Қай жылы,қай жерде Сырым батыр бастаған көтерліс болды? ( 1783-1797ж.Кіші жүзде)

2. Көтерлістің шығу себебі не? ( жайлым жер азайды,казак әскерлерінің әрекеті,Нұралының патша қолшоқпары болуы.)

3.Қозғаушы күштері кімдер,кім басқарды? (кіші жүз халқы, Сырым)

4. Сырым кім? ( Байбақты руының старшыны)

5. Бала кезіңде қандай атқа ие болған,өз замандастары арасынан қалай ерекшеленеді?

( «Бала би» ақылды,шабандоз)

6. « Сырым батыр-жігерлі,терең ойлы,қайратты,батыл,айлалы ерекше тұлға » деп кім айтты?

( Д.Ч.Бульжер)

7. Көтерлісшілердің басты талабы не? ( патшаның қазақ жерлерін тартып алуын тоқтату)

8. 1782 ж қандай жарлық шықты? (Жайық жағасына уақытша мал бағуға рұқсат етті)

9. 1783ж қай жерге қазақтар шабул жасады? (Гирьял бекінісіне)

10. Не себептен Орта Азия хандықтарымен жасаған Ресей патшасының сауда қатынасы әлсіреп кетті? ( сауда керуендерге қазақтардың шабул жасауы)

11.Нұралы хан Кіші жүзден қашан қуылды? ( 1786ж)

12.Патша үкіметі алдында қандай міндет түрды? ( Кіші жүзде басқарудың жаңа түрін енгізу)

13. 1784ж Орынбор губерниясының бастығы болып кім келді? ( О.А.Игельстром)

14. О.А.Игельстром реформасының мәні не болды? ( хан билігін жою)

15. Оның ұсынысын кім қолдады? ( ІІ Екатерина)

16. Реформа бойынша қандай жаңа әкімшілік орган құрылды? ( расправалар)

17. Расправалардың құрылуы кімдерді биліктен шектетті? ( сұлтандарды)

18.Сырым кімдермен келіссөз жүргізе бастады? ( Хиуа хандығымен)

20. 1791ж Кіші жүзге кім хан болды? ( Ералы)

21. Қай жылы Сырым Елек қорғанына шабул жасады? ( 1792ж 1000 сарбазымен)

22. 1797ж Сырым қайда шабул жасады? ( Хан ордасына,Есім ханды өлтірді)

23. Кіші жүзге хан етіп кімнің кандидатурасын ұсынды? ( қартайған Айшуақтың)

24. Не себептен Сырым Хиуа хандығына көшіп кетті? ( көтерлісті жалғастыруға мүмкіндіктері болмады)

25. Жеңіліп қалу себебі не? (екі жақты соғысуы,бір жағы патшамен,екінші жағы сұлтандар мен хан төңірегіне топтасқандармен)

26. Екінші жеңіліп қалу себебі? ( ұйымдаспаған,стихиялы)

27. Ең басты жнңілу себебін ата? ( рулар арасындағы алауыздық)

28. Тарихи маңызы қандай? ( отаршылдыққа қарсы көтерліс болды)

29. Патша көтерлісті басып тастағанымен қандай жеңілдік жасауға мәжбүр болды? ( жайлым жерге жеңілдіктер берді)

30. Ішкі Орда қай жерде , қашан құрылды? (1801ж Жайық өзенінің оң жағалауында)

(Оқушылар ООМ бойынша бір-біріне сұрақ қояды)

ІІ.КС. (14 сөз.ООМ бойынша)

ІІІ. ҚҚС. (ООМ бойынша)

ІV.СТС (ООМ бойынша)

V. Т.С.Қ.(5 мин)

І.МЖ ( 6бет-10 мин)

ІІ.КС (14 сөз тақтаға жазылған,салыстырады)

1. патша

2. әкімшілік

3. хан билігі

4. жарғы

5. округ

7. округтық приказ

8. заседатель

9. баж салығы

10. дистанциялар

11. шекара комиссиясы

12. жалпы ереже

13. қара сүйек

14. реформа

Жаттайды,есіне сақтауға 1 мин. беріледі,қайта жаңғыртып,дәптерге жазуға

1 мин.ООМ бойынша тексеріледі.

ІІІ. ҚҚС қою.(ООМ бойынша сұрау)

1. ХІХ ғ. 20 шы жылдары патша үкіметі қандай шешімге келді? ( қазақ жерінде хандық билікті жою)

2. Хандық биліктің жою себебін ата? ( хан беделі түсті,сұлтандар арасында алауыздық,патшаға қарсы көтерлістердің көбеюі)

3. 1822ж « Сібір қырғыздары туралы Жарғаның» авторы кім? ( М.М.Сперанский)

4. Бұл Жарлықты кім бегітті? ( І Александр патша)

5. Қазақстанда жүргізіліп жатқан реформалардың мақсаты не? (Орта жүзде хандық биліктің жойылуы)

6. Қандай өзгерістер жүргізілді? ( әкімшілік,сот,аумақтық басқару)

7. «Қазақстанға жаңа құрылымды қабылдату үшін агенттерді,татар молдаларын жібере бастады» деп кім айтты? ( Н.Коншин)

8. Басқарудың қандай жүйесі енгізле бастады? ( округтік жүйе)

9. Округтер неге бөлінді? ( округ-болысқа-болыс-ауылғы)

10. Әр округте неше болыс,әр болыста неше ауылдан болды? ( 15-20 болыс,10-12 ауыл)

11.Округті,болыстарды,ауылдарды кімдер басқарды? ( округ-аға сұлтан,болыс- болыстар,ауылдауыл старшындары)

12. Әр округте қандай мекеме құрылды? ( округтік приказдар)

13. Округтік приказдар құрамында кімдер тағайындап қойылатын болды? ( ресейлік 2 заседатель)

14. Ішкі күзет кімдерден іріктелді? ( Сібір казактарынан)

15. Сайлау неше жылда бір рет жүргізілді, ауыл старшындары қалай сайланды? ( 3 жылда бір рет,өздері сайлады,округтік мекеме бегітетін)

16. Патша биліктен кімдерді шеттете бастады? ( Шыңғыс тұқымдарын)

17. Округтік приказдардың міндеттерін ата? ( қауіпсіздік,білім беру,барымта тыйым салу,діни мәселені шешу,көпестерді бақылау)

18. «приказдардың сот жүргізу ісі ұзақ уақытқа созылып,еш нәтижесіз аяқталды» деп кім айтты?

( А. Гейнс)

19. Жасақ төлеу деген не,қандай малға салынған жоқ? ( 100 бастан бір бас, түйеге салынған жоқ)

20. Жатақтар кімдер? ( көшуге жағдайы келмеген кедейлер)

21. Сауда керуендерінен қандай салық алынды? ( баж салығы)

22. Миссанерлер кімдер,олардың мақсаты не? ( хрстиан дінін уағыздаушылар,мұсылмандарды өз діндеріне күштемей кіргізу)

23. 1824ж,1831ж қандай округтер ашылды? ( Қарқаралы және Көкшетау,Аягөз)

24. 1856ж Жетісу жерінде қандай округ ашылды? ( Алатау ерекше округі)

25. Орта жүзді басқаруды кім қолына алды? ( Батыс Сібір ген-губер.Омбы обылыстық басқармасы)

26. Кіші жүздің соңғы ханы кім? ( Шернияз)

27. 1824ж қандай Жарғы шықты,оның авторы кім,не мақсатпен қабылданды? ( « Орынбор қазақтары жөніндегі Жарғы»,Эссен, Кіші Жүзде хандық билік жойылды)

28. Дистанция дегеніміз не? ( Кіші жүз территориясына шекара шебіне жақын тұратын қазақтарды басқару үшін құрылған әкімшілік бірлік)

29. «қамқоршы» қызметі қашан пайда болды? (1844ж .Кіші жүзде)

30. «Округ басшылары параны кім көп берсе,соны басшы еткен» деп кім айтты? ( Ф.фон Шварц)

1. ХІХ ғ. 20 шы жылдары патша үкіметі хандық билікті күшейтті.? ( қазақ жерінде хандық билікті жою)

2. Хандық билікті күшейту себебі қазақтарға тәуелсіздік берді.? ( хан беделі түсті,сұлтандар арасында алауыздық,патшаға қарсы көтерлістердің көбеюі)

3. 1822ж « Сібір қырғыздары туралы Жарғаның» авторы Пушкин? ( М.М.Сперанский)

4. Бұл Жарлықты ІІ Никалай бегітті? ( І Александр патша)

5. Қазақстанда жүргізіліп жатқан реформалардың мақсаты тәуелсіз ел ету? (Орта жүзде хандық биліктің жойылуы)

6. Әкімшілік өзгерістер жүргізілмеді? ( әкімшілік,сот,аумақтық басқару)

7. «Қазақстанға жаңа құрылымды қабылдату үшін агенттерді,татар молдаларын жібере бастады» деп кім айтты? (Абай)

8. Басқарудың кімшілік жүйесі енгізле бастады? ( округтік жүйе)

9. Округтер облысқа бөлінді? ( округ-болысқа-болыс-ауылғы)

10. Әр округте 25 болыс,әр болыста 15 ауылдан болды? ( 15-20 болыс,10-12 ауыл)

11.Округті-әкім,болыстарды-директорлар,ауылдарды кімдер басқарды? ( округ-аға сұлтан,болыс- болыстар,ауылдауыл старшындары)

12. Әр округте әкімшілік мекеме құрылды? ( округтік приказдар)

13. Округтік приказдар құрамында қазақстандық тағайындап қойылатын болды? ( ресейлік 2 заседатель)

14. Ішкі күзет қазақтардан іріктелді? ( Сібір казактарынан)

15. Сайлау 5 жылда бір рет жүргізілді, ауыл старшындары қалай сайланды? ( 3 жылда бір рет,өздері сайлады,округтік мекеме бегітетін)

16. Патша биліктен Темір тұқымдарын шеттете бастады? ( Шыңғыс тұқымдарын)

17. Округтік приказдардың міндеттері болған жоқ. ? ( қауіпсіздік,білім беру,барымта тыйым салу,діни мәселені шешу,көпестерді бақылау)

18. «приказдардың сот жүргізу ісі ұзақ уақытқа созылып,еш нәтижесіз аяқталды» деп кім айтты?

( Шоқан)

19. Жасақ төлеу деген ақша ,қандай малға салынған жоқ? ( 100 бастан бір бас, түйеге салынған жоқ)

20. Жатақтар байлар? ( көшуге жағдайы келмеген кедейлер)

21. Сауда керуендерінен жер салық алынды? ( баж салығы)

22. Миссанерлер ақша беретіндер,олардың мақсаты не? ( хрстиан дінін уағыздаушылар,мұсылмандарды өз діндеріне күштемей кіргізу)

23. 1824ж,1831ж Алатау округтер ашылды? ( Қарқаралы және Көкшетау,Аягөз)

24. 1856ж Жетісу жерінде Аягөз округ ашылды? ( Алатау ерекше округі)

25. Орта жүзді басқаруды хан қолына алды? ( Батыс Сібір ген-губер.Омбы обылыстық басқармасы)

26. Кіші жүздің соңғы ханы Абылай? ( Шернияз)

27. 1824ж қандай Жарғы шықты,оның авторы Сперанскии,не мақсатпен қабылданды? ( « Орынбор қазақтары жөніндегі Жарғы»,Эссен, Кіші Жүзде хандық билік жойылды)

28. Дистанция дегеніміз сауда? ( Кіші жүз территориясына шекара шебіне жақын тұратын қазақтарды басқару үшін құрылған әкімшілік бірлік)

29. «қамқоршы» қызметі 1944ж пайда болды? (1844ж .Кіші жүзде)

30. «Округ басшылары параны кім көп берсе,соны басшы еткен» деп І Александр айтты? ( Ф.фон Шварц)

ІІ. ҚҚС. (ООМ бойынша)

ІІІ.ИС (ООМ бойынша)

ІV. Т.С.Қ.(5 мин)

1. приказ

2. округ

3. экспедиция

4. І Николай

5. аға сұлтан

6. ру

7. отряд

9. шекара

10. станция

11. бекініс

12. патша

13. әскер-әкімшілік

14. империя

15. сауда

16. жәрмеңке

17. генерал-губернатор

18. депутат

19. полиция

20. интернат

21.уезд.( 2 мин)

Жаттайды,есіне сақтауға 2 мин. беріледі,қайта жаңғыртып,дәптерге жазуға

1 мин.ООМ бойынша тексеріледі.

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Қазақстан аумағына қазақтардың қалай орналасқанын және олардың жалпы саны қанша болғанын сипаттаңдар.

2. Хан сайлаудың дәстүрлі тәртібі мен әдет-ғұрпы қалай өткізілді?

3. Сұлтандар тобының әлеуметтік артықшылықтарын атаңдар.

4. Қожалардың қазақ қоғамындағы орны қандай болған?

5. Құрамалар туралы не білесіңдер?

6. Қазақтар тархан деген құрметті атақты қандай еңбек сіңіргені үшін алған?

7. Би дегеніміз кім?

8. Батыр атағын қалай алуға болатын еді?

9. Емін-еркін көшіп-қонып жүретін қатардағы қандас қауымдастардың жағдайы қандай болды?

10. Төлеңгіттер тобы қалай құрылып, қалай қалыптасты?

11. Құлдарға сиапттама беріңдер.

12. Мазмұны хандардың, сұлтандардың, батырлардың, билердің, құлдардың және басқалардың қызметін бейнелейтін қандай қазақ мақалдары мен мәтелдерін білесіңдер?

1.Тірек сөздер:

1. 
   Төле би
   
2. 
   Қазыбек би
   
3. 
   Әйтеке би
   
4. 
   Тәуке хан
   
5. 
   Жеті жарғы
   
6. 
   Түркістан
   
7. 
   А.И. Левшин
   
8. 
   Алтын ғасыр
   
9. 
   Сеператизм
   
10. 
    Сұлтандар
    
11. 
    редуттер
    
12. 
    форпосттар
    
13. 
    «Ата жау»
    
14. 
    құрылтай
    

1.1680 – 1715 жылдары билік еткен хан? ( Тәуке хан)

2. Тәуке хан қандай заңдар жинағын жасады? ( Жеті жарғы)

3. Қазақ даласының данышпандары, « Жеті жарғыны» шығаруға қатысқан атақты билер? ( Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би )

4. Тәуке ханның кезінде қазақтардың үш жүзінің ең таңдаулы да беделді дегендері, жыл сайын бас қосып, маңызды міселелерді талқылып, шешім қабылдайтын жиын қай жерде өткізілді? ( Күлтөбеде )

5. Қазақтар сырдария өзенінің өңіріндегі қанша қалаға иелік етіп, басқарып отырды? ( 32 )

6. Тарихшы ғалымдар Тәуке хан билік құрған уақытты Қазақ хандығының қандай ғасыр деп атады? ( Алтын ғасыр )

7. Тәуке ханның букіл қызметі неге бағытталды? ( көрші халықтармен тату – тәтті, жақсы қарым қатынас орнатуға және қазақ жерін сыртқы жаулардан қорғауға )

8. Тәуке ханның жасағы қанша жауынгерден тұрды? ( 80 мың )

9. Елдің әскери күш – қуатын нығайтақан аса көрнекті еңбегі үшін қандай атақ берілді? ( батыр )

10. Тәуке хан қай жылы қайтыс болды? ( 1715 )

11. Тәуке ханның мұрагері кім? ( Қайып хан )

12. Сұлтандардың аймақтық несі күшейді? ( сеператизмі )

13. Қазақтың барлық жүзінің өз ішінде қандай хандар пайда бола бастады? ( келте хандар)

14. 1716 – 1720 жылдардың кезеңінде Ертістің оң жақ жағалауында қандай бекіністер салынды? ( Омбы, Черкасск, Железинск, Жәмішев, Семей, Өскемен )

15. 1697 жылы жоңғар хандағының басына келген билеуші? ( Цеван – Рабтан )

16. Цеван Рабтан өмір – сүрген жылдар? ( 1663 – 1727 )

17. Жоңғар әскерлерінің Қазақстан аумағына баса – көктеп кірген ең ірі жорықтары қай жылдары болды? ( 1710, 1717 )

18. Қазақ ақсүйектерінің құрылтайы қай жерде өткізілді? ( Қарақұмда )

19. Бұл құрылтайда қандай шешім қабылданды? ( Бөгенбай батыр бастаған бүкілқазақтық жауынгерлік жасақ құру жөнінде )

20. Кіші жүздің ханы етіп кімді сайлады? ( Әбілқайырды )

21. Біріккен қазақ жасақтары қай жылы жауға тойтарыс берді? ( 1711 )

22. Қазақ әскерлері мен жоңғар әскерлерінің кескілескен қанды шайқас қай жылы болды? ( 1717 )

23. Не себепті қазақ жасақтары жеңіліп қалды? ( біріккен, орталықтан басшылықтың болмау себебінен )

24. Әр рудың, әр тайпаның несі болды? ( жауынгерлік ұраны )

25. Қонтайшы дегеніміз кім? ( Жоңғар хандығы билеушісінің лауазымы)

26. Сеператиз дегеніміз не? ( өзінше бөлініп шығуға, жеке билікке ұмтылу )

27. Мемлекеттік лауазымынан айырылған ел калай аталады? ( отар )

28. Император басқаратын, орталық иеліктері бар монархиялық мемлекет? ( империя )

29. Көшпелі ақсүйектердің аса маңызды мемлекеттік шешімдер қабылдайтын жиналысы, яғни түргі – монғол халықтырының ең жоғарғы өкімет билік органы. ( құрылтай )

30. Әбілқайыр өмір сүрген жылдар? ( 1680 – 1748 )

3.Сыни тұрғыдағы сұрақтар:

1680 – 1715 жылдары Тәуке хан билік еткен? ( иә )

1. 
   Тәуке ханның кезінде қазақтардың үш жүзінің ең таңдаулы да беделді дегендері, жыл сайын бас қосып, маңызды міселелерді талқылып, шешім қабылдайтын жиын Қарақұмда өткізілді? ( жоқ )
   
2. 
   Қазақтар сырдария өзенінің өңіріндегі 32 қалаға иелік етіп, басқарып отырды? ( иә)
   
3. 
   Тәуке хан «Жеті жарғы» атты заңдар жинағын жасады? (иә)
   
4. 
   Тарихшы ғалымдар Тәуке хан билік құрған уақытты Қазақ хандығының алтын ғасыр деп атады? (иә)
   
5. 
   Тәуке ханның букіл қызметі көрші халықтармен тату – тәтті, жақсы қарым қатынас орнатуға және қазақ жерін сыртқы жаулардан қорғауға бағытталды? ( иә)
   
6. 
   Әбілқайыр 1680 – 1715 жылдары өмір сүрген? ( жоқ )
   
7. 
   Тәуке хан 1715жылы қайтыс болды? ( иә )
   
8. 
   Тәуке ханның мұрагері Қайып хан? (иә)
   
9. 
   Қазақ ақсүйектерінің құрылтайы Қарақұм жерінде өткізілді? ( иә )
   
10. 
    Тәуке ханның жасағы 80мың жауынгерден тұрды? (иә)
    
11. 
    Елдің әскери күш – қуатын нығайтақан аса көрнекті еңбегі үшін қонтайшы атағы берілді? ( жоқ )
    
12. 
    Қазақ даласының данышпандары, атақты Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би « Жеті жарғыны» шығаруға қатысқан? ( иә )
    
13. 
    Жоңғар әскерлерінің Қазақстан аумағына баса – көктеп кірген ең ірі жорықтары 1710, 1716 жылдары болды? (жоқ)
    
14. 
    Әр рудың, әр тайпаның жауынгерлік ұраны болды? ( иә )
    
15. 
    1697 жылы жоңғар хандағының басына Цеван – Рабтан келген? ( иә)
    
16. 
    1716 – 1720 жылдардың кезеңінде Ертістің оң жақ жағалауында Омбы, Черкасск, Железинск, Жәмішев, Семей, Өскемен бекіністері салынды? (иә)
    
17. 
    Цеван Рабтан 1663 – 1727 жылдары өмір – сүрген? (иә)
    
18. 
    Қазақтың барлық жүзінің өз ішінде келте хандар хандар пайда бола бастады? ( иә)
    
19. 
    Құрылтайда Бөгенбай батыр бастаған бүкілқазақтық жауынгерлік жасақ құру жөнінде шешім қабылданды? ( иә)
    
20. 
    Кіші жүздің ханы етіп Әбілқайырды сайлады? ( иә)
    
21. 
    Біріккен қазақ жасақтары 1711жылы жауға тойтарыс берді? ( иә )
    
22. 
    Қазақ әскерлері мен жоңғар әскерлерінің кескілескен қанды шайқас 1717 жылы болды? ( иә)
    
23. 
    Біріккен, орталықтан басшылықтың болмау себебінен қазақ жасақтары жеңіліп қалды? ( иә)
    
24. 
    Қонтайшы дегеніміз Жоңғар хандығы билеушісінің лауазымы ? (иә)
    
25. 
    Мемлекеттік лауазымынан айырылған ел империя деп аталады? ( жоқ)
    
26. 
    Император басқаратын, орталық иеліктері бар монархиялық мемлекет империя? (иә)
    
27. 
    Көшпелі ақсүйектердің аса маңызды мемлекеттік шешімдер қабылдайтын жиналысы, яғни түргі – монғол халықтырының ең жоғарғы өкімет билік органы құрылтай. ( иә )
    
28. 
    Сеператиз дегеніміз өзінше бөлініп шығуға, жеке билікке ұмтылу? (иә)
    
29. 
    Қайып хан 1715 жылы хан болды? ( иә)
    

ІІ. ҚҚС. (ООМ бойынша)

ІІІ.ИС (ООМ бойынша)

ІV. Т.С.Қ.(5 мин)

1. казак

2. империя

3. десятина

4. патша

5. тұз кәсіпшілігі

6. әкімшілік

7. Жайық казактары

8. әскери топ

9. діни-наным

10. Орынбор казактары

11. губерния

12. Сібір казактары

13. мещеряктар

14. егіншілік

15. шекара

16. «махорка»

17. Жетісу казактары

18. округ

19. әскери губернатор

20. еход

21. бау-бақша.( 2 мин)

Жаттайды,есіне сақтауға 2 мин. беріледі,қайта жаңғыртып,дәптерге жазуға

1 мин.ООМ бойынша тексеріледі.