Білім стандарты, пән бағдарламасы, Н.Нұрахметов. 8 - сынып оқулығы. К. Жексембина әдістемелік нұсқау.
Жалпы мақсаты
Сутектің әр түрлі заттармен реакцияласу жағдайларын көреді. Сутектің физикалық және химиялық қасиеттеріне сүйене отырып, қолданылу салаларын талдайды.
Күтілетін нәтиже
Сутектің химиялық қасиеттеріне сүйене отырып реакция теңдеулерін жазуға қалыптасады. Теңдеуді теңестіруге жаттығады.
Негізгі идеялар
Сутек – белсенді газ, сондықтан әр түрлі жай және күрделі заттармен реакцияға түседі.
Құрал-жабдықтар:
Интерактивті тақта, интерактивтік тақта арқылы Power Point, флипчарт, маркер, қарындаш, слайдтар.
Сабақтың түрі
Жаңа білімді игеру сабағы.
Әдіс-тәсілдер
Сергіту сәті, АКТ-ны пайдаланып, жас ерекшеліктеріне сай сұрақтар мен тапсырмалар. «Галлереяға саяхат» әдісі
Сабақ бойынша мұғалім жазбалары
Мұғалім іс-әрекеті
І.Ұйымдастыру кезеңі
Сергіту сәті. Оқушыларды топқа бөліп отырғызу.
ІІ Үй тапсырмасын сұрау «Лездеме сұрақтар» Қай топ сұрақтарға көбірек жауап береді?
1.Сутектің таңбасы қандай?
2. Сутекті ашқан кім?
3. Сутекті не себепті жеңіл газ дейміз?
4. Периодтық жүйеде нешінші топта орналасқан?
5. Жай зат ретінде сутекті сипатта.
6. Химиялық элемент ретінде сутекті сипатта.
7. Сутектің агрегаттық күйі қандай?
8. Сутектің қолданылу салаларын талда.
9. Сутектің табиғатта таралуына сипаттама бер.
ІІ. Кіріспе кезеңі . Виртуалды зертхана. Сутектің химиялық қасиеттері. Сутектің қолданылу салалары.
ІІІ кезең Негізгі кезең .Жаңа сабақ : Жоғары молекулалы қосылыстар
1- тапсырма «Галлереяға саяхат» әдісі
І топқа: Сутектің физикалық қасиеттеріне сипаттам бер.
ІІ топқа: Сутектің химиялық қасиеттеріне сипаттама бер.
ІІІ топқа : Сутектің алыну жағдайларын талда.
2- тапсырма .Топпен жұмыс:
І топқа: Сутектің жай заттармен реакцияларын талдаңдар.
ІІ топқа: Сутектің күрделі заттармен реакцияларын талдаңдар.
ІІІ топқа: Сутекті алу жолдарын талдаңдар.
ІҮ кезең Қорытынды
Есеп. Бір ыдысқа 22,4 мл, екіншісіне 44,8 мл сутек жиналды. Ыдыстардағы сутектің массасын және мөлшерін есептеңдер.
Мөлшері 0,05 моль және 30 моль болатын сутектің массасын және көлемін (қ.ж.) есептеңдер.
Реакцияға 44,8 л сутек қатысқан болса, неше грамм су түзіледі?
Үйге тапсырма: қосымша есептер.
Бағалау Жұптық бағалау. Критериалды бағалау
Рефлексия
Оқушы іс-әрекетіТопқа бөлінеді
Ассоциация әдісі арқылы оқушылар сутек туралы білімдерін жүйелейді.
Оқушылар алдымен топта талдайды, Бір оқушы постерде қорғайды.
Ұпай жинау арқылы оқушылар бағаланады.
Оқушылар реакция теңдеулерін жазып , сутектің химиялық қасиеттеріне анықтама береді.
Оқушылар есепті шығарады.
Оқулықпен жұмыс. Оқушылар тапсырманы топта талдайды, сосын топтың бір мүшесі басқа топтарға қорғайды , жұмыстары бағаланады.
Бекітемін:
Мектеп басшысының
оқу ісі жөніндегі орынбасары ________________
Мұғалімнің аты-жөні
№_______орта мектебі
Сыныбы
8
42 сабақ
Күні:
Сабақтың тақырыбы:
Химиялық элементтердің тотығу дәрежелері. Формулалары бойынша қосылыстардағы химиялық элементтердің тотығу дәрежелерін анықтау. Сутектің бинарлы қосылыстары.
Сілтеме
Білім стандарты, пән бағдарламасы, «Химия» оқулығы, Н.Нұрахметов. 8 - сынып оқулығы. К. Жексембина әдістемелік нұсқау.
Жалпы мақсаты
Жай зат пен күрделі зат құрамында элементтің тотығу дәрежелерінің анықтайды. Теңдеулер жүйесі арқылы тотығу дәрежесін табуды үйренеді.
Күтілетін нәтиже
Бинарлы қосылыстардағы элементтердің тотығу дәрежелерін табуды үйренеді.
Негізгі идеялар
Тотығу, тотықсыздану процестері. Тотығу дәрежесі мәні бір элемент атомының екінші элемент атомына ығысқан электрондар саны. Бинарлы қосылыс – екі элементтен тұратын күрделі заттар.
Құрал-жабдықтар:
Интерактивті тақта, интерактивтік тақта арқылы Power Point, флипчарт, маркер, қарындаш, слайдтар.
Сабақтың түрі
Жаңа білімді игеру сабағы.
Әдіс-тәсілдер
Сергіту сәті, АКТ-ны пайдаланып, жас ерекшеліктеріне сай сұрақтар мен тапсырмалар«Интервью» әдісі
Сабақ бойынша мұғалім жазбалары
Мұғалім іс-әрекеті
І.Ұйымдастыру кезеңі
Сергіту сәті. Оқушыларды топқа бөліп отырғызу.
ІІ Үй тапсырмасын сұрау «Интервью» әдісі
Мұғалім сабақ барысында «нтервьюге» шығаратын оқушылардың орындықтарына стикер жабыстырып кетеді.Әрбір дұрыс жауап берген оқушыға фишка сыйға тару етіп отыруға болады. Сонында фишканың санына қарай оқушыларды бағалайды. Шыққан оқушы жауап бере алмаған жағдайда сыныптан көмек сұрайды.
Сұрақтар:
Сутекті жинаудың неше әдісі бар?
Сутектің физикалық қасиетеріне талдау жаса.
Сутекті алу жолдарын ата, реакция теңдеулерін жаз.
Сутектің жай заттармен әрекеттесуіне мысалдар келтір.
Сутектің күрделі заттармен әрекеттесуіне мысалдар келтір.
Сутекті қандай жағдайларда қолданамыз?
Сутекті бір ыдыстан екінші ыдысқа қалай құюға болады?
ІІ. Кіріспе. Химиялық элементтер туралы ертегі. Ертегі сутектің физикалық қасиеттерін сипаттайды.
ІІІ кезең Негізгі кезең .Жаңа сабақ : Химиялық элементтердің тотығу дәрежелері. Формулалары бойынша қосылыстардағы химиялық элементтердің тотығу дәрежелерін анықтау. Сутектің бинарлы қосылыстары.
Оқушылар топқа бөлінеді. Әр опқа мынадай жазудағы таратпа материал беріледі.
Сутекті оттекпен әрекеттесу теңдеуін мысалға алып, теңестіру керек.
Есіңде сақта! Оттек жай зат ретінде қатысатын барлық реакция теңдеулерінде, бірінші кезекте сол және оң жақтағы оттек атомдарының саны, содан кейін ғана басқа элементтер саны теңестіріледі. Жай заттарда тотығу дәрежесі әрқашан 0 – ге тең. Тотықтырғыш – электрон алатын элемент; Тотықсыздандырғыш – электрон беретін элемент. Тотықтырғыш тотықсызданады, тотықсыздандырғыш тотығады.
Әуелі бинарлы қосылыстардағы AI2+3O3-2 тотығу дәрежесін анықтауды одан соң күрделі заттағы H2+1C+4O3-2 элементтің тотығу дәрежелерін анықтауға жаттығу жасайды. Оқушыларға мына заттардың формулаларындағы элементтердің тотығу дәрежесін анықтайды:H2SO4, MnCI2, MgSO4,SiO2, CuO,HMnO4,K2Cr2O7.
2. Мына қосылыстардағы фосфордың:PH3,HPO3,H3PO4,H3PO3 тотығу дәрежелерін анықтаңдар.
3. Мына қосылыстардағы күкірттің: H2S,ZnS,SO2, H2SO3, H2SO4 тотығу дәрежелерін анықтаңдар.
Екінші сабақ алдына мынадай сұрақтар қойылады:
Қандай жағдайда химиялық элементтер оң, теріс, нөл тотығу дәрежесін көрсетеді?
H2,HCI,H2O,F2,PCI5 қосылысындағы элементтердің тотығу дәрежесін анықтаңдар.
Иондық,атомдық және молекулалық кристалл торлы заттардың физикалық қасиеттері қандай? Оксидтер тақырыбындағы тотығу деген сөздің мағнасын еске түсіру. Реакциялардың бәрі ТТР-на жатпайды, тек теңдеуде тотығу дәрежелері өзгеретін элемент атомдары болса, ондай теңдеулер ТТР – на жатады. Енді оны заттың құрылысы тұрғысынан қарастыру қажет. Магнийдің күкіртпен әрекеттесуін қарастырамыз: Mg0 + S0 = Mg+2S-2
ЭБТ құру арқылы теңдеуді теңестіру: Mg0 – 2е = Mg+2 тотығады
S0 + 2е = S-2 тотықсызданады
Mg-тотықсыздандырғыш, S –тотықтырғыш, Магний сульфидіндегі +2,-2 тотығу дәрежесінің мәні айтылады.
Солдан оңға қарай ТД өсетін болса,элемент атомдары тотықсыздандырғыш (ТСШ) қасиет көрсетеді: -4, -3, -2, -1 ,0, +1, +2, +3, +4, +5,+6
Оңнан солға қарай ТД кемитін болса, элемент атомдары тотықтырғыш (ТТШ) қасиет көрсетеді:
Оқушыларға тотықтырғыш,тотықсыздандырғыш ұғымдарының анықтама сын,тотығу-тотықсыздану реакциясының мәнін түсіндіру. Тотығу-тотықсыздану реакциясының теңдеуін құру алгоритмі берілген кесте ілініп, оқушылар жаттығу жұмысын орындайды. Алгоритмі:
Химиялық теңдеуді құру.
Теңдеудің оң және сол бөлігіндегі барлық элементтердің тотығу дәрежесін анықтап, оны жазу.
Тотығу дәрежесі өзгерген элементті табу.
Электрондық баланс теңдеуін құру.
Химиялық теңдеуге коэффициенттерін қою.
Теңдеудің оң және сол бөлігіндегі оттегінің саны бойынша коэффициенттің дұрыс қойылғандығын тексеру.
Тотықтырғышты, тотықсыздандырғышты, тотығу – тотықсыздандыру процесін анықтау.
Оқулықпен жұмыс. Оқушылар тапсырманы топта талдайды, сосын топтың бір мүшесі басқа топтарға қорғайды , жұмыстары бағаланады.
Бекітемін:
Мектеп басшысының
оқу ісі жөніндегі орынбасары ________________
Мұғалімнің аты-жөні
№_______орта мектебі
Сыныбы
8
43 сабақ
Күні:
Сабақтың тақырыбы:
Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыш туралы түсінік. Тотығу – тотықсыздану реакциялары.
Сілтеме
Білім стандарты, пән бағдарламасы, «Химия» оқулығы, Н.Нұрахметов. 8 - сынып оқулығы. К. Жексембина әдістемелік нұсқау.
Жалпы мақсаты
Сутектің химиялық қасиеттеріне сүйене отырып реакция теңдеулерін жазу арқылы тотығу дәрежелерінің өзгеруін анықтайды. Тотықтырғыш пен тотқсыздандырғышты ажыратады. Электрондарды беру және алу механизмдерін есте сақтайды.
Күтілетін нәтиже
Электрондық баланс тәсілімен танысады. Оны қарапайым теңдеулерге пайдалана бастайды. Нәтижесінде тотығу – тотықсыздану реакцияларын таниды.
Негізгі идеялар
Тотығу, тотықсыздану процестері. Тотығу дәрежесі мәні бір элемент атомының екінші элемент атомына ығысқан электрондар саны. Бинарлы қосылыс – екі элементтен тұратын күрделі заттар.
Құрал-жабдықтар:
Интерактивті тақта, интерактивтік тақта арқылы Power Point, флипчарт, маркер, қарындаш, слайдтар.
Сабақтың түрі
Жаңа білімді игеру сабағы.
Әдіс-тәсілдер
Сергіту сәті, АКТ-ны пайдаланып, жас ерекшеліктеріне сай сұрақтар мен тапсырмалар«Интервью» әдісі
Сабақ бойынша мұғалім жазбалары
Мұғалім іс-әрекеті
І.Ұйымдастыру кезеңі
Сергіту сәті. Оқушыларды топқа бөліп отырғызу.
Химиялық элементтердің тотығу дәрежелері. Формулалары бойынша қосылыстардағы химиялық элементтердің тотығу дәрежелерін анықтау. Сутектің бинарлы қосылыстары.
Оқушылар топқа бөлінеді. Әр опқа мынадай жазудағы таратпа материал беріледі.
Сутекті оттекпен әрекеттесу теңдеуін мысалға алып, теңестіру керек.
Есіңде сақта! Оттек жай зат ретінде қатысатын барлық реакция теңдеулерінде, бірінші кезекте сол және оң жақтағы оттек атомдарының саны, содан кейін ғана басқа элементтер саны теңестіріледі. Жай заттарда тотығу дәрежесі әрқашан 0 – ге тең. Тотықтырғыш – электрон алатын элемент; Тотықсыздандырғыш – электрон беретін элемент. Тотықтырғыш тотықсызданады, тотықсыздандырғыш тотығады.
Бұдан соң бейнеролик арқылы арқылы
Әуелі бинарлы қосылыстардағы AI2+3O3-2 тотығу дәрежесін анықтауды одан соң күрделі заттағы H2+1C+4O3-2 элементтің тотығу дәрежелерін анықтауға жаттығу жасайды. Оқушыларға мына заттардың формулаларындағы элементтердің тотығу дәрежесін анықтайды:H2SO4, MnCI2, MgSO4,SiO2, CuO,HMnO4,K2Cr2O7.
2. Мына қосылыстардағы фосфордың:PH3,HPO3,H3PO4,H3PO3 тотығу дәрежелерін анықтаңдар.
3. Мына қосылыстардағы күкірттің: H2S,ZnS,SO2, H2SO3, H2SO4 тотығу дәрежелерін анықтаңдар.
Екінші сабақ алдына мынадай сұрақтар қойылады:
Қандай жағдайда химиялық элементтер оң, теріс, нөл тотығу дәрежесін көрсетеді?
H2,HCI,H2O,F2,PCI5 қосылысындағы элементтердің тотығу дәрежесін анықтаңдар.
Иондық,атомдық және молекулалық кристалл торлы заттардың физикалық қасиеттері қандай? Оксидтер тақырыбындағы тотығу деген сөздің мағнасын еске түсіру. Реакциялардың бәрі ТТР-на жатпайды, тек теңдеуде тотығу дәрежелері өзгеретін элемент атомдары болса, ондай теңдеулер ТТР – на жатады. Енді оны заттың құрылысы тұрғысынан қарастыру қажет. Магнийдің күкіртпен әрекеттесуін қарастырамыз: Mg0 + S0 = Mg+2S-2
ЭБТ құру арқылы теңдеуді теңестіру: Mg0 – 2е = Mg+2 тотығады
S0 + 2е = S-2 тотықсызданады
Mg-тотықсыздандырғыш, S –тотықтырғыш, Магний сульфидіндегі +2,-2 тотығу дәрежесінің мәні айтылады.
Солдан оңға қарай ТД өсетін болса,элемент атомдары тотықсыздандырғыш (ТСШ) қасиет көрсетеді: -4, -3, -2, -1 ,0, +1, +2, +3, +4, +5,+6
Оңнан солға қарай ТД кемитін болса, элемент атомдары тотықтырғыш (ТТШ) қасиет көрсетеді:
Оқушыларға тотықтырғыш,тотықсыздандырғыш ұғымдарының анықтама сын,тотығу-тотықсыздану реакциясының мәнін түсіндіру. Тотығу-тотықсыздану реакциясының теңдеуін құру алгоритмі берілген кесте ілініп, оқушылар жаттығу жұмысын орындайды. Алгоритмі:
Химиялық теңдеуді құру.
Теңдеудің оң және сол бөлігіндегі барлық элементтердің тотығу дәрежесін анықтап, оны жазу.
Тотығу дәрежесі өзгерген элементті табу.
Электрондық баланс теңдеуін құру.
Химиялық теңдеуге коэффициенттерін қою.
Теңдеудің оң және сол бөлігіндегі оттегінің саны бойынша коэффициенттің дұрыс қойылғандығын тексеру.
Тотықтырғышты, тотықсыздандырғышты, тотығу – тотықсыздандыру процесін анықтау.
1. Берілген теңдеуден орынбасу реакциясын көрсетіңдер:
А) 2H2 + O2 = 2H2O
B) 2N + 2H2O =2NaOH + H2
C) 2H2O =2H2 + O2
D) C + O2 = CO2
2. Күкірт (ІҮ) оксидінде оттектің индексі қанша?
А) 1 В) 2 С) 3 Д) 4
3. Массасы 4г мыс (ІІ) оксидін тотықсыздандыру үшін неше моль сутек қажет болады:
А) 1 моль В) 0,1 моль С) 0,05 моль Д) 2 моль
4. Тұз қышқылымен әрекеттеспейтін металл қайсысы:
А) мырыш В) магний С) темір Д) мыс
5. Қышқылдың формуласын көрсетіңдер:
А) Ca3(PO4)2 B) H2SO4 C) CaO D) KNO3
6. Қай заттар орынбасу реакциясына түскенде магний сульфаты мен сутек газы түзіледі?
А) магний оксиді мен күкірт қышқылы В) магний мен су
С) магний мен күкірт қышқылы Д) магний мен оттек
7. Натрий фосфатындағы натрийдің индексі қанша?
А) 1 В) 2 С) 3 Д) 4
Бағалау Топтық бағалау
Рефлексия
Оқушы іс-әрекеті Топқа бөлінеді
Ұпай жинау арқылы оқушылар бағаланады.
Оқулықпен жұмыс. Оқушылар тапсырманы топта талдайды, сосын топтың бір мүшесі басқа топтарға қорғайды , жұмыстары бағаланады.
Оқушылар жұмысты жеке және жұптасып орындайды.
Бекітемін:
Мектеп басшысының
оқу ісі жөніндегі орынбасары ________________
Мұғалімнің аты-жөні
№_______орта мектебі
Сыныбы
8
46 сабақ
Күні:
Сабақтың тақырыбы:
Табиғаттағы су. Судың құрамы, қасиеттері және қолданылуы. №6 зертханалық тәжірибе.
Сілтеме
Білім стандарты, пән бағдарламасы, «Химия» оқулығы, Н.Нұрахметов. 8 - сынып оқулығы. К. Жексембина әдістемелік нұсқау.
Жалпы мақсаты
Судың табиғатта таралуы жөнінен талдау жасайды. Судың сапалық және сандық құрамымен танысады. Судың физикалық және химиялық қасиеттерімен танысып, қолданылу салаларына ассоциациялық карта құрастырады.
Күтілетін нәтиже
Судың сандық және сапалық құрамын біледі. Физикалық және химиялық қасиеттерімен біліп, өмірде қолдана біледі.
Негізгі идеялар
Су – тіршіліктің көзі.
Құрал-жабдықтар:
Интерактивті тақта, интерактивтік тақта арқылы Power Point, флипчарт, маркер, қарындаш, слайдтар.
Сабақтың түрі
Жаңа білімді игеру сабағы.
Әдіс-тәсілдер
Сергіту сәті, АКТ-ны пайдаланып, жас ерекшеліктеріне сай сұрақтар мен тапсырмалар
Сабақ бойынша мұғалім жазбалары
Мұғалім іс-әрекеті
І.Ұйымдастыру кезеңі
Тірек білім мен біліктер. Заттардың агрегаттық күйлері, қоспаларды ажырата және бөле білу біліктері, заттың құрлысы мен құрылымы, суда заттардың еруі.
Оқушылардың географиядан, табиғаттанудан алған білімдеріне сүйене отырып, бұл сабақты әңгімелесумен бастаған жөн. Әңгіме төмендегі сұрақтар төңірегінде болады.
1.Судың қандай агрегаттық күйлерін білесіңдер?
2.Табиғаттағы судың таралуына, оның тіршіліктегі маңызына мысалдар келтір.
3.Табиғи суда қандай қоспалар болуы мүмкін? Себебін түсіндір.
4.Суды қандай мақсатта тазарту қажет деп ойлайсыңдар?
Бұл сұрақты талдағанда оқушылар таза судың кеңінен қолданатындығын, оның адам өмірінде, тұрмыста, өнеркәсіпте орны ерекше екендігін қорытындылайды.
Бұл сабақта ерекше көңіл аударатын мәселе судың еріткіш екендігіне мысалдар арқылы көз жеткізу. Оқушылар судың түрлі заттарды ерітетінін табиғаттану курсынан білетіндігін ескере отырып, негізгі жұмыс "ерітінді" ұғымының мәнін ашуға бағытталады. Ол үшін төмендегі сөйлемдер қандай мағына ұқтыратыны талданады.
1. Тұз, қант және басқа заттар суда ериді.
2. Су көп заттарды ерітеді.
3. Суда заттардың еру құбылысы жүреді.
4. Су –жақсы еріткіш.
5. Ерітінді тұнбай, біркелкі болып тұрады.
Мұнда еріткіш ретінде судың қандай рөл атқаратындығы, заттардың еруі қалай жүретіндігі түсіндіріледі. Сонан соң тотиянның суда еруін көрсету қажет. Тәжірибені жүргізу барысында еруді жылдамдататын жағдай ескеріліп, оқушылар заттың еруі;
а) ерітіндіні араластырғанда:
ә) қыздырғанда;
б) зат пен еріткіш бетінің жанасуын арттырғанда;
в) еритін заттың тығыздығы еріткіштің тығыздығынан артық болғанда тез жүретіндігін қорытындылайды.
Оқушылардың табиғаттану курсынан заттардың шексіз ерімейтіндігін білетінін ескере отырып, қанықпаған және қанық ерітіндіге анықтама бергеннен кейін заттың ерігіштігі туралы ұғымды түсіндіру қажет. Ол үшін " заттардың ерігіштігі ерітінді қанық болуы үшін берілген температурада судың белгілі мөлшерінде заттың қандай массасы ери алатынын көрсетеді " –деген анықтамаға талдау жасалады. Мысалдар келтіре отырып , заттар суда еритін, аз еритін, ерімейтін болып бөлінетіндігін қорытындаланады.
Өтілген материалдарды бекітуге арналған сұрақтар:
Суды тазартудың қандай әдістері бар? Олар қандай жағдайда қолданылатынына мысалдар келтр.
Тұрмыста қолданылатын заттардың судағы ерітіндісіне мысалдар келтір.
Алтын мен мұнай көзін іздеуге қарағанда табиғи су көзін табуға
ерекше күш пен еңбек жұмсалатын себебі неде? Дәлелді жауап беріндер.
Географиядан, биологиядан алған біліміне сүйене отырып, төмендегі ойлардың мәнін түсіндіріңдер:
а) су –біздің ғаламшарымызда жер бедерін түзуші негізгі геологиялық фактор;
ә) су -өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы дамуының негізі: б)өзендер, көлдер, мұхиттар азық –түліктің және минералды заттардың энергия мен жылу көздерінің, қатынас жолдарының, жер бетіндегі ауа райының, климаттың және егін шығымының анықтауышы;
в) табиғатты аялау, оның байлықтарын қорғау міндеттерін өзің қалай орындайтының туралы хабар дайында.
Үйге тапсырма беру: § 36-37.
Бағалау Топтық бағалау
Рефлексия
Оқушы іс-әрекеті Топқа бөлінеді
Ұпай жинау арқылы оқушылар бағаланады.
Оқулықпен жұмыс. Оқушылар тапсырманы топта талдайды, сосын топтың бір мүшесі басқа топтарға қорғайды , жұмыстары бағаланады.