Топтық сан есімдер есептік, жинақтық, болжамдық сан есімдерге, қазіргі кезде шығыс септікке тән грамматикалық мағынадан біржола қол үзген -дан (-ден, -тан, -тен) аффиксін қосу арқылы жасалады да, біркелкі заттар мен құбылыстардың сан мөлшердің топтап көрсетеді. Мысалы: Бір түн отырып ел адамдарын төрттен, бестен жиып алып, барлығына бір түрлі іс тапсырған (Мұхтар Омарханұлы Әуезов)
Болжалдық сан есімдер
Болжалдық сан есімдер - белгілі бір заттар мен құбылыстың сан мөлшерін дәл атамай, тұспалдап қана шамамен атайтын сөздер. Мысалы: Салтанатты басқосуға үш жүздей мейман келеді деп күтілуде; Базаралының қасында бес-алты кісі қалған (Мұхтар Омарханұлы Әуезов).
Бөлшектік сан есімдер - негізінде таза математикалық ұғымға байланысты туған сөздер. Олар белгілі бір заттар мен құбылыстардың сандық бөлшегін білдіреді. Мысалы: Халық арасында жүргізілген сауалнама нәтижесі бойынша жаңа заңға халықтың үштен екісі қарсы.
Мәтін
Бел-белесте
Осы байлаумен қатар, Құнанбай енді Ұлжанның басқа екі баласы туралы
да жаңалық айтты. Оның біреуі - Тәкежан туралы. Былтыр ұрын барып келген
Тәкежан енді осы жақында үйленбек. Қайны болса, бар малын алған. Енді несіне
созады? Соның отауы түссін. Екінші, әсіресе, осы отырған барлык үй
ішіне шынымен үлкен қам болатын нәрсе - Абайды қайындату.
Құнанбай осы жолы Алшынбаймен уәделесіп келіпті. Осы көктемге байласыпты.
Рас, өзге кұданың бәрінен жолы бөлек Алшынбай. Оның үлкен достығынан
басқа, өзі Арғынға белгілі Қазыбек Тіленшінің Алшынбайы. Бұл атраптағы
қазақтың одан үлкен аруағы жоқ. Сондай ауылға бала қайындату, әсіресе, ұрын
жіберу осал қам емес. Мал-дүниенің барлығынан да көп үлес, мол шығын
шығару керек деген сөз.
Достарыңызбен бөлісу: |