Сабақтың тақырыбы: «Орталық Еуропада бос уақыт мəдениеттілігі ісінің өркендеу тарихы»

Орталық Еуропада бос уақыт мəдениеттілігі ісінің өркендеу тарихы.ан ауаны мұрын арқылы өткізеді. Содан барып мұрын жолы: м, н, ң үнді (сонор) дауыссыз дыбстары пайда болады. Бұл дауыссыз дыбыстар мұрын арқылы айтылғанымн олардың жасалуы ауыз қуысындағы кедергі мүшелердің қызметі арқылы болады. Сондықтан да жасалуы жағынан ерін дауыссызы (м), тіл ұшының дауыссызы (н), тіл арты дауыссызы (ң) деп аталады.

Дауысты дыбыстарды шығаруда дыбыстау мүшелеріне күш түсед, ал, дауыссыз дыбыстарды шығаруда күш ауыз қуысындағы кедергі мүшелерге ғана түседі.

Сөйлеу мүшелерінің қызметі нәтижесінде тіл дыбыстарының айтылу (фонация) үрдісі есту қабілеттерінің дамуымен тығьз байланысты. Дауыс аппаратының дұрыс к,ұрылуы жақсы жағдайда дауыстың және есту қабілетінің дамуы барысында ғана мүмкін болады.

Балалардың үнемі ән айтанына, олардың келелі дауыс аппараттарын сақтауға жүйелі оқыту процесі мүмкіндік туғызатыны көпшілікке белгілі. Көпшілік вокалдык, тәрбие вокал және хор сабағы процесінде іске асырылады. Балалардың үлкен хор топтары 7 жастан 16-17 жасқа дейін аралықта болады. Олар өздерінің құрамында үш хор топтарын құрайды -кіші, орта және ересектер. Әрбір жас кезеңіне өзіндік дыбысталу ерекшеліктері сай келеді. ұғымдар вокалдық бағыттарға жатады.
1. “Академиялық” бағыт музыкалық өнерде – классикалық үлгі бойынша, белгілі бір дәстүрі бар стильге жатады. Академиялық үлгідегі ән айту әдісі таза дыбыс шығару, ансамбльдік үндестікте, динамикалық ерекшелігімен, әдемі, жұмсақ дыбысталумен анықталады. Дыбыстың шеңберлі жинақылығы, әуендегі дауысты дыбыстардың академиялық үлгіде көбінесе еркіндік дауыстыларға жуықтап, дөңгеленте жинақтап, қойылған дыбыспен орындалуын дыбыстың құрамындағы “жинақты үлгі” деп атайды, немесе вокалды позицияның дұрыс үлгісі дейді.

2. “Халықтық” бағыттағы үлгі өзінің табиғылығымен ерекшеленеді. Әр халық өзінің дәстүрлі ән өнері ғасырдан – ғасырға жалғастырып келеді. Мұндағы ән айту үлгісі әр халықтың тұратын география орнына, салт – дәстүріне қарай дамиды. Мысалы, грузин халқы көп дауысты әндер үлгісінде, ал қырғыз халқы тамақты қысу арқылы, татар халқы пентатоникалық қосылыстарымен орындаса орыс халқы хороводтың және дауысты дыбыстарды ашық айту үлгісінде дамығанды өздерің білесіңдер. Қазақ халқы музыкасы да ертеден дамыған, өзінің мәнері, салты, дәстүрі бар – музыка. Ендеше, халықтың бағыттағы ән айту үлгісі табиғи дауыс, мәнерлі, халықтық тақырыпта болуы шарт.

Ал, «Эстрадалық» бағыттағы үлгі соңғы жылдары ерекше дамыған, жастардың кәзірде еліктейтін музыкалық өнердің бір түрі. «Эстрада» - ұғымы ертеректе концерттік қойылымдардың сахнасы деген мағына берген. Ал, эстрадалық өнер немесе бағыт – бұл сахналық өнердің әр түрлі орындау формаларының бірлескен жеңіл, сауықтылық өнеріне жатады. «Эстрадалық» ән айту мәнері, бұл әнді әртүрлі аспаптармен сүйемелдеу, дыбыстарды өз еркіне жеткізу, динамикалық ерекшелігімен айту сияқты үлгілерімен сипатталады. Соңғы кездері эстрадалық үлгі электрондық аспаптарда жазылған фонограммалар арқылы орындалып жүр. Музыкалық сабақтарда дем алу жаттығулары жүргізілмейді. Дем алу ән айту кезінде қалыптасады. Дем алу ән айтардың алдында жүргізіледі және музыкалық шумақтан кейін жүргізіледі. Сөз ортасында дем алу жүргізілмейді. Мысалы: Біз көңілді балалармыз, Бір орында тұрмаймыз. Ля-ля-ля. 2-рет Дем алу бір жолдан кейін жүргізіледі және ән шумағы жайлы, әрі асықпай орындалуы керек. Біз сабырлы балалармыз, Біз апайды тыңдаймыз. Ля-ля-ля.

Интонация тазалығы. Әрбір адамның есту сезімінен басқа, музыкалық қабілеттің болуы міндетті. Музыкалық есту қабілеті, ол әр дыбысты дұрыс қабылдау, жоғары, төмен дыбыстарды ажыратуы, естуі, әуенді есте сақтауы. Музыкалық есту қабілетін сақтау және дамыту керек. Вокалдық жаттығулардың түрлері жеңіл, түсінікті, әрі қысқа болуы керек (га-га, ду-ду, ко-ко, ля-ля) буындармен аяқталуы өте маңызды. Қызыл, жасыл гүлдерден, Балды сорып аламыз. Жу-жу-жу-жу-жу-жу. Көкек Ағашта биік, Бір құсты көрдік. Сайрайды сол құс, Сайрайды талмай. Кө-кек,кө-кек, Аты оның содан, Атанған кө-кек. Ән орындау Балалардың музыкалық қабілетін дамытуда ән орындау ерекше орын алады. Мелизм - бұл музыкалық шығармаларды «әсемдейтін» ән айтудың бір түрі. Мелизм вокалда және аспаптық музыкада кездеседі. Мелизмалар дыбыстың ұзақтығымен, орындаудың күрделілігімен ерекшеленеді.

Классикалық музыкада қолданылатын негізгі мелизмалар:

• 
  қысқа форшлаг
  
• 
  ұзақ форшлаг
  
• 
  мордент
  
• 
  топпетто
  
• 
  трилль
  
• 
  арпеджио.
  

Вокалдағы мелизмдер - бұл жоғары техникалық ән, әннің темпін өзгертпейтін әуенді дыбыстық безендіру. Дәстүрлі (силлабикалық) ән айту стилінен айырмашылығы, мелисматикада сіздің әніңізде әр буынға бірнеше нота бар. Мелизмнің міндеті - әуенді безендіру, оған сүйкімділік беру, әнді сұйық, шебер және әдемі ету.

Мелисма техникасы қазіргі заманғы r'n'b жанрында ғана емес, классикалық музыкада да қолданылатынын атап өткен жөн. Сонымен қатар, мелисмалар халықтық вокалда (армян, әзірбайжан, араб) өте көп кездеседі.

Мелисмаға классикаға мыналар кіреді: рақым ноталары, морденттер, триллер. Барокко және классикалық-романтикалық кезеңнің зайырлы жанрларының мелизматикалық вокалды музыкасы колоратураның неғұрлым жалпы тұжырымдамасына енеді.