Сабақтың білімділік мақсаты: · әр аспаптың шығу тарихын, жасалу жолдарын, әр қайсысына тән дыбыс ерекшеліктерін ажырату

«Көнеден жеткен аспап-домбыра, дутар, саз»

атты музыка пәнінен ашық сабақ
Тақырыбы:   Көнеден жеткен аспап - домбыра, дутар, саз, қомыз.

Сабақтың білімділік мақсаты:

·         әр аспаптың шығу тарихын, жасалу жолдарын, әр қайсысына тән дыбыс ерекшеліктерін ажырату;

·         есту, есте сақтау қабілеттерін арттыру;

·         музыка теориясы элементтерін меңгерту;

·         саз сырын ұғындыру;

·         көркемдік білім беру

·         эстетикалық тәрбиенің маңызды бір бөлігі – музыка өнері арқылы

ұлтжандылыққа, адамгершілікке, қай халықтың болмасын музыка мәдениетін құрметтеуге,  сыйлауға тәрбиелеу.

Дамытушылық:

Шығармашылық  мүмкіндіктерін  дамыту

Өтілген тақырып бойынша, оқушылардың дайындықтарын тексеру.

• 
  Айтыс дегеніміз не ?
  
• 
  Жырауларды ата ?
  
• 
  Абылайханның кеңесшісі кім ?
  

«Адай» күйі ойналып тұрады.

Домбыра – көшпелі қазақтың көне көз шежірешісі, көпті көрген қарияның көкірек көзі, Атадан балаға мұра боп жатекен киелі аспабы.

Домбыра қағып, шертіп ойнайтын  ішекті музыкалық аспап. Қазақтың орындаушылық дәстүріне байланыстыдомбыра аспабының бірнеше түрі бар, олардың тек сырт пішіні ғана емес, перне саны да әр қилы болып келеді.

Қазақстанның батыс өңірі, Арқа мен солтүстік-шығыс өңірлерінің домбыралары көп пайдаланылады.

Қазақ халқының ең сүйікті музыкалық аспабы домбыра болып саналады. Ал, қырғыз халқы қобыз аспабын өздері ежелгі тарихынан сыр шерткен аса қадірлі аспап деп есептнйді. Түрімендер өздерін дутар аспабынсыз тіпті елестете алмайды. Әзірбайжан халқында кең таралған аспап-саз.

Бұл музыкалық аспаптарға қарап отырып, олардың көптеген ұқсастықтарын аңғара аламыз. Аспаптардың мойыны, домаланған шанағы, қаз-қатар орналасқан құлақтары, тағылған ішектері олардың бір-бірімен ағайын-бауырдай туыстасып жатқандығын көреміз.

Домбыра мен дутар аспабы екі ішекті. «Дутар» түрікменде екі ішек дегенді білдіреді. Ал қырғыздың қомызы мен әзірбайжанның саз аспаптыры ішек саны болып келеді. Қазақ халқында көне замандардан үш ішекті домбыралар сақталған.

Домбыра — ерте заманнан бері халқымызбен бірге келе жатқан, оның рухани жан серігіне айналған музыкалық аспаптардың бірі. Домбырыда күй, терме, ән қосылып орындалады. Күй, терме – қазақ халқының музыкалық мұраларының бірі. Ол әр түрлі аспапта орындалуына байланысты қобыз, сыбызғы және домбыра күйлері деп аталады. Домбыра екі, кейде үш шекті шертіп немесе қағып ойнайтын музыкалық аспап ретінде танымал. Қазақ жерінін әр өлкелерінде тұратын халық шеберлері домбыраны өз қалауынша әр түрлі үлгіде жасады. Оған қайың, қарағай, жөке, шырша, үйеңкі ағаштарын пайдаланған.

Домбыраның шанағын бөлшек ағаштардан ойып жасады. Алғашқы кезде перне саны 5 - 7 дейін болса, кейін 9 - 19 дейін жеткен. Қазақстан жерінде домбыра пішіні түрлі болған.

Аңыз әңгіме

Дәптермен жұмыс:

Домбыра – көшпелі қазақтың көне көз шежірешісі, көпті көрген қарияның көкірек көзі, Атадан балаға мұра боп жатекен киелі аспабы. Домбыра қағып, шертіп ойнайтын  ішекті музыкалық аспап.

Қазақтың ұлттық музыкалық аспаптарын жазу.

«Әгугәй, домбыра»

Әні: А. Қоразбаев
Сөзі: Т. Қажыбаев
Балалар, ендеше бүгінгі жаңа тақырыбымызға сәйкес,
Қоразбаевтың әніне жазылған «Әгугәй домбыра» әнін үйренейік.

1. Әсем әуен дала кезіп барады,

2. Перне қуған сүйрік саусақ салалы,

3. Тұлпарлардың дүбір қаққан тұяғы,

Он минуттай күйлеттік шаңқобызды.

Ұйқысынан оянды жұрт таң қалып.

Бір бес минут даңғыра қағып тұрдық.

Он минуттай ойнадық сазсырнайда.

Есепте, қанша уақыт концерт қойдық?

( 50 минут )
2.Ойнап жатыр ансамбль

Дирижері Маржангүл.

Қарап шықтым шетінен,

Қос шертер, бір жетіген,

Үш домбыра,үш қобыз,

Төрт шіңкілдек, шаңқобыз.

Ал, қанеки, саналық,

Қанша аспап бар бәрінде

Тез арада табалық.

( 14 аспап)

Ойынның шарты: мұнда екі жол өлең оқимын, соңғы сөзі жасырылады. Оқушылар ұйқасы бойынша жасырын сөзді табады. Бұл сөз аспаптың аты болуы керек:

Ішіп болып қымызды,

Тартты Сакен (сыбызғы).
Түсте, кеште, ертең де,

Ойнаймын мен (шертер).

Қағып едім (кепшік) .

Бұзылмапты (жетіген) .

Тартсайшы сен (үскірік) .

Берсе ырғақ (тұяқтас) .

Деді Құрман (домбыра) .

Соғып едім (дабылды) .

Тыста ойнасам (шіңкілдек) .

Тартысамыз (месқобыз) .

 IV. Қорытынды.

Сөзжұмбақты тігінен, көлденеңнен оқығанда аспаптардың және ақын-әншілердің атын тап.

 «Аспапты тап» ойыны

 Оқушылар аспаптардан күй тыңдап, дыбыс бояуы арқылы қай аспап екенін ажыратады.

«Сазсырнай»

«Жетіген»                                             «Қоңырау»

«Сыбызғы»                                            «Қобыз»