Сабақтың тақырыбы Оттектің қасиеттері Сабақ негізделген оқу мақсаттары

Кәдімгі екі атомды оттектен озон пайда болуы үшін үлкен энергия қажет-

150 кДж жуық.

Бастапқы реакция кәдімгі екі атомды оттек атомдық оттекпен әрекеттеседі.

O₂ + O⁰ = O₃

Өте қуатты күн көзінен тарайтын ультракүлгін сәулелерінің әсерінен оттек молекуласының атомдары О⁰ +О⁰ ыдырайды. Осы үздіксіз өнімнің әсерінен тұрақты озон қабаты пайда болады.

Шын озонның шығыны ультракүлгін сәулелерді жұту кезінде, сол сияқты кейбір реакцияның өтілу кезеңінде байқалады, мысалы:

О₃ + O⁰ =2O₂

O₃ +NO = NO₂ +O⁰

Бұл жағдайда ХХ ғасырдың екінші жартысында басқа да жағдайлар қосыла бастады. Әуелі атомдық жарылыс, ракетаның және биікке ұшатын ұшақтардың әсерінен озон концентрациясы төмендеді десек, оған қоса химия зауыты өндірісінің басты кінәсі де бар. Олар озонмен реакцияға түседі. Сонымен бірге кәдімгі өндіріспен шығатын-фреон (хлорланған, фторланған көміртек). Ол нағыз бүлдіргіш (1985 жылы стратосферадағы озон концентрациясы 1 пайызға төмендеген).

Хлорфторокөміртек казірі тұрмыстық және өндірістік тоңазытқыштарда, аэрозольдік баллондарда, химиялық тазартқыш орындарында, кейбір өндірісте транспорттар өртенгенде сөндіру үшін қолданылады. Хлорфторокөміртек озон қабатында кәдімгі «тәртіп бұзушы» қызметін атқарады. Хлор озонмен атомдық оттекті жеп қояды, тез жүретін еркін ағымдағы мына реакциялардың есебінен:

O₃ +Cl⁰ = O₂ +ClO⁰

ClO⁰ +O⁰ =Cl⁰ +O₂ соңғы реакцияларда хлор белсенді күйге енеді.. Бұл жағдайда хлор жоғалып кетпей, озон қабатын бүлдіре береді. Ең бастысы хлор мен фтордың бұзу әрекетінен 1990 жылдың аяғында стротосферадағы озонның концентрациясы 10 пайызға төмендеген.