Салқынбай А., Абақан Е. с

Ә Л Е М -Ә Л Е У
закатал-қах говоры);  в) оңтүстік 
(нахичеван,  ордабад,  тебріз 
диалектілері,  ереван  говоры).
Диалектілік  айырмашылықтар
негізінен фонетика мен лексикаг 
саласы на  тән.  Ә.т.  т ү р к і 
тілдерінің  ішінде  оғыз  тобына 
жатады.  Фонетикалық  ерекше-
ліктері:  барлық  позицияда  -   ә 
фонемасын  жиі  қолдануы,  сөз 
басында  және  сөз  соңында 
жартылай үяң дауыссыздардың 
болуы.  Сонымен  қатар,  анлаут- 
та 
(сө з 
басы нда) 
қа та ң  
дауыссыздар  кездеседі.  Түркі 
тілдеріне  тән -  қ  дыбысы  соно- 
ризацияға  (үнділенуге)  және 
спирантизацияға  түседі.  Мор- 
фологиясында  баяндауыштың  I 
және ІІжақты білдіретін аффикс- 
тері ашықдауыстылардан бола- 
тын  варианттардан  тұрады. 
Басқа түркі тілдеріне қарағанда
-   ар  және -  ыр  аффикстер  осы 
ш ақты   ж ә н е   ауыспалы  осы 
шақты  білдіреді.  Синтаксисінде 
жалғаулықты құрмалас сөйлем- 
дер жүйесі дамыған. Ә.т. жазуы 
1929  ж.  дейін  араб  графика- 
сында  болған,  1929-1939  жж. 
латын  әрпіне,  1939  ж.  бастап 
оры с  граф икасы н а  көш ед і. 
Қазіргі  әдеби  тілі  шемаха және 
бақы  д и а л е ктіл е р   н е гізін д е  
дамыған.
ӘЛЕМ  ТІЛДЕРІ 
-   Жер  ша- 
рында  өмір  сүретін  (бұрында 
өм ір  с ү р ге н )  ха л ы қта р д ы ң
тілдері.  Тілдердің  жалпы  саны 
2500-ден  5000-ға  дейін,  нақты 
санын  айту  қиын,  өйткені  біраз 
тілдер мен диалекгілер арасын- 
дағы ерекшеліктер шартты түрде 
ғана  белгіленеді.  Адамдар  са- 
нына қарай ең көп тараған Ә.т.: 
қытай,  ағылшын,  хинди,  урду, 
испан,  түркі,  орыс,  индонезия, 
араб,  бенгал,  португал,  жапон, 
нем іс,  ф ранцуз,  Пенджаб, 
итальян,  көрей,  телугу,  мартхи, 
тамил,  украин т.б.

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: