Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| ЛЕКСИКА
(грек, lexikos -сөзге қатысты) - тілдегі сөздер жиын- тығы; тілдің сөздік қоры. Бүл термин сөздік қордың жекелеген қаб атта ры на да қа т ы с т ы ' жүмсалады (түрмыстық, іскерлік, поззиялық т.б.) және де қайсыбір жазушының немесе шығарманың Л. деп бөлінеді. Л. - лексиколо гия, семасиология жэне онома сиология пәнінің зерттеу объекгісі. Л. болмысты бейнелейді, қоғам мен түрмы стағы өзге р істе р ге байланысты пайда болатын жаңа з а т қа , қү б ы л ы с қа , ү ғы м ға қатысты үнем і толықтырылып отырады. М ыс.: материалдық өңдірістің, ғылым мен техниканың әр түрлі салаларының дамуына байл аны сты ж а ң а с ө з д е р - терминдер пайда болады. Олар кейін халықтық Л .ға кіреді. Л.-да қоғамдағы әлеуметтік, таптық, кәсіби және адамның танымына байланы сты ө з ге р іс т е р өз к ө р ін іс ін таб ад ы . О сы ған байланысты әр түрлі әлеуметтік диалектілер жасалады: жаргон, арго, сленг т.б. Мұндай қүбы - лыстарды әлеуметтік диалекто логия, әлеуметтік лингвистика жэне психолингвистика зе р т- тейді. Ж еке жергілікті диалек- тілерде сөйлеушілердің Л.-сы да бар, оны диалектология пәні зерттейді. Негізінен Л. жаңа сөзді тез қабылдап отырады, сонымен қата р әдеби т іл ге е н б е й тін , қолданы стан ш ы ққан сөздер біразға дейін тілдегі «историзм» не « кө н е р ге н с ө з» р е тін д е сақталып жүреді. Тілдегі жаңа сөздер неологизм деп аталады. Жаңа сөздердің пайда болуының бірнеше жолдары бар: 1) грам- матикалық (сөзжасамдық) үлгі арқылы; 2) сөздіңжаңа мағынаны иел енуі а р қы л ы ; 3) е р е кш е сем антикалы қ-грам м атикалы қ тәсіл-конверсия арқылы; 4) кірме |