Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет190/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   186   187   188   189   190   191   192   193   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

Л Е К -Л Е К
131


ЛЕП-ЛЕП
Л. жалпы, жеке, тарихи, салыс­
тырмалы  жэне  қолданбалы  деп 
бөлінеді.  Жалпы  Л.  лексиканың 
қүрылысындағы,  қы зм етіндегі 
ж э н е  
дам уы ндағы  
жалпы  
заңдылықтарды зерттейді. Жеке
Л. бір ғана тілдің сөздік құрамын 
зе р тте й д і.  Тарихи  Л .  с ө зд ің  
тарихын, белгіленген заттардың, 
үғымдардың,  құбылыстардың 
тарихы м ен 
байланы сты ра 
зерттейд і.  Тарих  ғылымында 
тарихи  Л.  дерекгері  кең  пайда- 
ланылады. Салыстырмалы Л. сөз 
қорын  зерттей  келе  тілдердің 
генетуікалық іуысгығын анықгаццы. 
С алы сты руға  ж еке  с е з,  сө з 
топтары алынады. Салыстырмалы 
Л.-ның деректері лексикография, 
аударма,  этнология  үшін  қажет 
болады.  Қолданбалы  Л.  терт 
саланы қамтиды: лексикография, 
аударма, лингвопедагогика және. 
сөз  мәдениеті.  Л.-да  зерттеудің 
жалпы лингвистикалық тәсілдері 
қолданылады,  .олар:  дистрибу­
тива тәсіл (сеэдің морфологиялық 
қурылысы, мағынасы), субституция 
(синоним ия,  сез  м ағы насы н 
зерттеу), компонентті-оппозитис-1 
(лексикалық бірліктер магынасының 
құрамын анықтау, семантикалық 
ерісті  талдау,  сез  мағынасының 
өзгеруі,  контексте  қолданылуы); 
трансформациялық  тәсіл  (сез- 
жасамда қолданылады). Сапалық 
тә с іл д е р м е н   б ір ге   с а н д ы қ- 
статистикалық  тәсілдер  де  бар
(лексикалы қ  бірліктің  кездесу 
жиілігі,  оның  синтагматикалық
байланыстары және т.б.).
Л.  деректері басқа пәндерде 
де  қолданыс  табады:  психолин- 
іистикада  (сөздердің  ассоциа- 
циясын зерттеу),  иейролингвис- 
ти ка д а  
(аф азия 
т ү р л е р і), 
әлеуметтік лингвистикада (қоғам- 
дағы  тілдің  жағдайы)  және  т.б. 
Лексикалық  бірліктердің  кейбір 
т ү р л е р і  мен  а с п е ктіл е р і  тіл 
білімінің  ерекш е  салаларында 
(ономастика,  фразеология,  сез 
мәдениеті, стилистика, сөзжасам 
жэне т.б.) зерттеле алады.
ЛЕПТІ  СӨЙЛЕМ 
-   адамның 
кеңіл  күйін,  эр  түрлі  эмоциялық 
сезімін  білдіру үшін жүмсалатын 
сөйлемдер.  Л .с .-н ің   мағынасы 
жай хабар болуымен қатар, кісінің 
қуанышы,  қорқынышы,  таңыр- 
қауы, ызасы, аянышы, жалынышы, 
күм әні,  ж иреніш і  сияқты   іш кі 
сезімдерді білдіреді. Л.с. мұндай 
мағынада айтылу  үшін,  олардың 
қүрамында  көбінесе  одағайлар 
болады. Кейде одағайлардың өзі 
лепті  болады.  Л .с.  эмоциялық 
мағыналары олардың кұрамындағы 
о д а ға й ,  м одаль  с ө зд е р   мен 
сөйлемдердің  лептілік  эуенімен 
байланысты:  1)  қорқу,  сескену, 
аяу,  өкіну, таңырқау сияқты көңіл 
күйді білдіру үшін қолданылатын 
баяндауыштар  құрамында  -ау 
-ай демеуліктер айтылады;  Мыс.: 
Құлайды-ау!.,  Байғүс  бала-ай...


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   186   187   188   189   190   191   192   193   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет