Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
- Бұл бет үшін навигация:
- ТРАНСПОЗИЦИЯ
| ТРАНСЛИТЕРАЦИЯ
(лат. trans - арқылы және litte ra - әріп) - қайсыбір тілдегі текстерді не сөздерді басқа графикалық жүйе арқы лы ж а зу. Х алы қаралы қ стандарт ұйымы (ХСҰ) - ISO (International Standart O rgani sation) T. үлгілерін жасайды. ТРАНСПОЗИЦИЯ (лат. transpositio - орын алмастыру) - парадигмалық қатарда бір тілдік форманы басқа тілдік форманың (оған қа р а м а -қа р сы түр ға н ) 15— 750 225 орнына пайдалану. Кең мағынада Т. - кез келген тілдік форманың ауысуы (мыс.: шақ түлғаларының орын алмастыруы). Т. негізінде тіл бірліктерінің семантикалық не қызметтік салыстыруы жатады. Т .-н ы үш элем ент құр а й д ы : б а ста п қы ф орма (т р а н с п о - з и ц и я ға түсе тін ), Т. құралы (транспозитор) және нәтиже (транспозит). Т. - тілдегі аси- метрияның көрінісі. Т. тілдің атауыш мүмкіншілігін арттырады және мағына беретін синоним- дердің көп болуына септігі тиеді. Тар мағынада, Т. немесе функ- циональды (қызметтік) Т. - сөздің (негіздің) бір сөз табынан басқа сөз табына етуін немесе оның басқа сөз табының қы зм етін атқаруын керсетеді. Т. екі этапы болады: 1. жарты лай Т. немесе с и н т а к с и с т ік Т., (б а ста п қы бірлікгің тек синтаксистік қызметі өзгереді), мыс.: «әке»-«әкейдің үйі» сезтүлғасы, «кәрі» - «кәрі адам», «кәрі кеуде»; «жылдам»- «жылдам жүру» - «жылдам сөз»; 2. толық Т. немесе морфоло- гиялық Т., мүнда жаңа сөз табы пайда болады. Толық Т. қүргты — аффиксация (аффикс жалғау) жэне конверсия. Жаңа катего- рияға өтуіне немесе жаңа қызмет атқаруы на байланысты сөзді былайша беліп қарастырады: субстантивтену, яғни зат есімге айналу; адъ ективтену - сын ТУЫ -ТҰЛ е с ім ге айналу, вербальдану (етістікке айналу), адвербальдану (үстеуге айналу), прономиналь- дану (есімдікке айналу). Бұлар- мен қатар көмөкші сөз таптарына өту кездеседі. Семантикалық аспектіде Т. кезінде мағынаның өзгеруі не өзгермеуі мүмкін. Т. теориясын жасағандар: ІІІ.Балли, О.Есперсен, А.Сеше, АФ реем , Л.Теньер. Қазақ тілінде Т. толық зерттелмеген. ТРИФТОНГ (грек, triphthon- # gos - үш дауыстыдан тұратын мүше) - бір буынды құрайтын үш элементтен құралған күрделі дауысты. Т. - дифтонг бар тілдер- де кездеседі, мыс., ағылш. our (әиә). Т. узақтыгы дифтонгпен шамалас келеді. Түркі тілдерінде Т. болмайды. ТРОП (грек, tropos - бұрылыс, оборот) - поэтика мен стилис- тикадағы түсінік. Т. - ауыспалы мағ ынада қолданы -латын сездер (о б р а з д а р ). Ж е ке Т .-т а р : метафора, метонимия, синек доха, эпитет, гипербола, литота, оксюморон, перифраза. Т. - сез көркемділігін арттыратын әдіс р е тін д е еж ел д ен б е л гіл і. П. Шофер мен Д. Райс (1977) Т.- ты семантикалық транспозиция деп тү с ін д ір е д і. Т .-ты терең пайымдап түсіну, семантиканың ө з е к т і м ә се л е л е р ін ш еш уге мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|