3.Келісілген нормалар. Көптеген есептерде матрица мен вектордың нормалры қатар қолданылатындықтан, олар бір-бірімен келісілген болуы тиіс.
Анықтама. Егер А матрицасы мен Х векторы үшін шарты орындалса, онда А матрицасы мен Х векторының нормалары келісілген дейміз.
Матрицаның М(А) нормасы вектордың кубтық, октаэдрлік, сфералық нормаларымен келісілген, ал N(A) тек сфералық нормамен келісілген.
Енді Х векторының нормасымен келісілген А матрицасының, шамасы жағынан ең кіші, нормасын табуды қарастырайық.
А матрицасының нормасы ретінде ||X||=1 болған жағдайдағы АХ векторының ең үлкен нормасын алсақ, яғни
(1.7)
болса, онда бұл шама норманың анықтамасының барлық төрт шартын қанағаттандырумен қатар келісілгендіктің де шартын қанағаттандырады: 1-шарт. Айталық, . Онда ||X||=1 вектор табылып, болады. Сондықтан болғандықтан >0. Егер А=0 болса, онда .
2-шарт. Екінші шарттың орындалуы мына теңдіктерден шығады:
.
Келісілгендік шарт.
Егер кез-келген вектор болса, онда векторының нормасы ||Х||=1. Сондықтан .
3-шарт.А+В матрицасы үшін ||A+B||=||(A+B)X0|| теңдігі орындалатындай нормасы бірге тең (|(X0||=1) Х0 векторын табамыз. Сонда
4-шарт.АВ матрицасы үшін ||X0||=1 және ||ABХ0||=||AB|| теңдігін қанағаттандыратын Х0 векторын табамыз. Сонда .
Сонымен біз (1.7) нормасы норманың анықтамасының барлық шарттарын және келісілгендік шартын қанағаттандыратындығын көрдік. А матрицасының (1.7) түріндегі нормасын берілген вектордың нормасына бағынған норма дейміз.
Енді бағынған норманың мәні басқа келісілген нормалардың мәнінен үлкен еместігін көрсетейік. Шынында да, матрицаның L(A)-вектордың нормасымен келісілген нормасы, ал -вектордың нормасына бағынған нормасы болсын.
Онда нормасы бірге тең Х0 векторы табылып ||A||=||AХ0|| теңдігі орындалады. Ал екенін ескерсек, онда екенін көреміз.
Енді жоғарыда көрсетілген вектордың нормаларына бағынған матрицаның нормасын қарастырайық:
.
Бұл нормаға бағынған матрицаның нормасы
. (1.8)
Шынында да, ||Х||1 =1 болсын. Сонда
,яғни . Енді шынында да өрнегіне тең екенің дәлелдейік.
Ол үшін ||X0||=1 және болатын Х0 векторын тұрғызайық. Айталық, өзінің ең үлкен мәнін і=j болғанда қабылдасын. Ал Х0векторының координатасын
деп алсақ, онда ||X0||=1. Сонымен қоса және
,
болғандықтан
.
Осыдан .
Сонымен
.
2.
Бұл нормаға бағынған матрицаның нормасы-
. (1.9)
Шынында да болса, онда
Енді Х0 векторын былайша алайық: өрнегі өзінің ең үлкен мәнін k=j болғанда алатын, ал kj болғанда Хk(0) =0және Хj(0) =1 болсын. Сонда
.
Сонымен
.
3. .
Бұл нормаға бағынған матрицаның нормасы-
мұнда л-А*А матрицасының ең үлкен меншікті саны. Шынында да,
Бірақ |AX|2=|АХ,АХ|=|Х,А*АХ|, ал А*А-эрмиттік (симметриялы оң анықталған) матрица. Айталық, л1 ең үлкен меншікті сан болсын, онда |X|=1 болғанда мах(Х,А*АХ)= л1.