Сәлеметсіздер ме! Сабақтың тақырыбы: Мектеп кітапханасы



бет9/9
Дата27.12.2016
өлшемі3,13 Mb.
#6292
1   2   3   4   5   6   7   8   9

Бала тілі –бал


  • gulsim86

  • 8 мам 2013

  • 3017

  • 0

  • 0

Мақсаты: Балалардың шапшаң, тез ойлау қабілеттерін дамыту. Балаларға тест сұрақтары арқылы логикалық ойлау қабілетін дамытумен қатар, еркін сөйлеуге дағдыландыру.
Әдіс - тәсілдер: Сұрақ - жауап
Көрнекілігі: Теледидар, бейнесюжет
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру бөлімі: Амандасу
Қымбатты әріптестер, қонақтар және біздің кішкентай бүлдіршіндеріміз! «Бала тілі – бал» атты сайысымызға қош келіпсіздер! Сайысымызға үш топ қатысқалы отыр. «Білімді мыңды жығар, білікті бірді жығар»- дегендей ортаға үш сайыскер тобымызды шақырып алсақ.
1 - ші «Барыс»тобын ортаға шақырамыз,
2 - ші «Құлагер»тобы,
3 - ші «Сұңқар»тобын қошеметтеп ортаға шақырайық.
Сайысты бастамас бұрын сендерге баға беретін әділқазылармен таныс болайық. Төрт құбыламыз тең болған сияқты, олай болса сайысымызды бастайық.
Балақайлар ең алдымен сайыс ережесімен таныстырайын:
Сайыс 4 бөлімнен тұрады:
1. Ширату,
2. Ойлан тап,
3. Бұл қай кейіпкер?,
4. Ертегілер елінде, - деп аталады.
Ендеше 1 - ші бөлімге кезек берейік. «Ширату»
Ойынның шарты: Мен сендерге суретті тест сұрақтарын жасырамын. Ол сұрақтар сендердің өткен оқу іс - әрекеттеріңдегі тақырыптарға байланысты болмақ. Сұраққа бірінші жауап беру үшін, алдарыңызда тұрған әуенді ойыншықтын тетігін басасыңдар. Дұрыс жауапқа үш ұпай, жауап бермеген жағдайда ұпай берілмейді.
1сұрақ: Не ұшады?
1) Кеме
2) Қарға
3) Машина
2 сұрақ: Не жүзеді?
1) Ұшақ
2) мысық
3) Қайық
3 сұрақ: Доп қай геометриялық пішінге ұқсайды?
1) ұшбұрыш
2) шаршы
3) шеңбер
4 сұрақ: Қазақстан Республикасының туының түсі қандай?
1) көк
2) қызы
3) сары
5 сұрақ: Үй жануарын тап?
1) қасқыр
2) сиыр
3) қоян
6 сұрақ: Жабайы жануарды тап?
1) Аю
2) жылқы
3) қой
Бірінші бөлімнің ұпай сандарына кезек берсек....
Кезекті «Ойлан тап»бөліміне берсек. Балақайлар мен сендерге ойынның ережесін түсіндіріп өтейін. Сендерге теледидардан кішкентай бүлдіршіндер бір зат атаулысын суреттеп, сипаттап айтып береді сендер соның қандай зат екенін табуларын керек. Ойынның шарты түсініктіме?
1 - ші бейне сұрақ: Ол бәріміздің үйімізде бар. Ол төртбұрышты. Түсі қара. Оның басқаратын тетігі болады. Біз одан көптеген бағдарламалар, мультфильм, кино қараймыз. (Теледидар )
2 - ші сұрақ: Ол қазір көптеген үйлерде бар. Ол төртбұрышты. Теледидарға ұқсайды. Біз одан көптеген мәліметтер аламыз. Ойындар ойнаймыз. Ол арқылы ғаламторға шығамыз. Оның тышқан деп аталатын құрылғысы бар.(Компьютер)
3 - ші сұрақ: Ол байланыс қызметі. Бәріміздің үйімізде бар. Ол шырылдаса көтереміз. Онымен ағайындармен, достармен сөйлесеміз.(Телефон)
4 - ші сұрақ: Ол жүреді. Оны біздің папаларымыз жүргізеді. Ол жанармай арқылы жүреді. Оның төрт дөңгелегі бар. Түстері әртүрлі. Бір жерге барсақ соған мініп барамыз.(Машина )
Ұпай санарын қорытындыласақ. Балақйлар көзді ашып жұмғанша 3 - ші бөлімге де келіп жеттік. Үшінші бөлім: «Бұл қай кеіпкер?»
Ойынның шарты мынадай: Мен сендерге ертегі кейіпкерлеріне байланысты сұрақтар қоямын. Соған жауап берулерің керек.
1сұрақ: Бауырсақ ертегісіндегі кейіпкерді тап?
1) қарға
2) түлкі
3) ит
2 - ші сұрақ: Мақтақыз бен мысық ертегісіне қай кейіпкер қатыспайды?
1) Қоян
2) сиыр
3) терек
3сұрақ: Жеті лақ ертегісіндегі жағымсыз кейіпкерді тап?
1) ешкі
2) лақ
3) қасқыр
Үшінші бөлімді де аяқтадық, енді ұпай сандарымен таныс болайық. Балақайлар соңғы, әрі ақтық бөлімге де жетіп қалыппыз. Олай болса 4 - ші айналым «Ертегілер елінде»
Ойынның шартын түсіндірейін: Менің қолымда «алақай» мини - компьютері бар, сол компьютерге бір ертегінің карточкасын салып, ертегіден үзінді тыңдатамын сендер оның қай ертегі екенін табасыңдар. Ойынның шартын түсіндіңдер ме?
1ші ертегі: «Қарға мен түлкі»
2ші ертегі: «Түлкі мен ешкі»
3ші ертегі: «Қу әтеш»
Жарайсыңдар балақайлар, қандай тапқыр едіңдер! Төрт бөлімде де өздеріңді жақсы көрсетіп шықтыңдар! Осымен «Бала тілі - бал» атты интеллектуалды сайысымыз өз мәресіне жетті. Жарыс болған соң жеңімпаз болуы тиіс. Сөз кезегін әділқазыларға береміз.
Балаларды мадақтау, марапаттау.
Соңы.

Тақырыбы: Қалада

Сабақтың мақсаты:

1) Білімділік: «Қала» модулі бойынша алған білімдерін пысықтау және тереңдету.

2) дамытушылық: әңгіме, мақал-мәтелдер, диалог арқылы оқушылардың тіл байлығын, ой-өрісін дамыту.

3) тәрбелік: туған жерге, қалаға сүйіспеншілігін арттыру.

Сабақтың түрі: саяхат сабағы

Сабақтың әдіс-тәсілдері: іздену, сұрақ-жауап, әңгімелеу.

Сабақтың көрнекілігі:интерактивтік тақта,фотолар.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезңі

2. Тілдік ортасына кіру

- Біз қай Республикада тұрамыз?

- Қай қалада тұрамыз?

- Бүгін нешесі?

- Аптаның қай күні?

- Балалар, бізге қонақтар келіп отыр, сондықтан сендер өз білімдеріңді «Қала» модулі бойынша жақсылар көрсетуге тырысыңдар. 

  Бүгін нәтиже саба, туған жеріміз, туған өлкеміз туралы әңгімелесіп, өткен тақырыптарды қайталаймыз. Сол үшін сабағымызды саяхат ретінде өткіземіз. /слайд/

Алдымен біз автобусқа отырайық

Автобус жүру үшін біз сөзжұмбақты шешеуіміз керек  /слайд/

1. 1 –река

2. 2- парк

3. 3- памятник

4. 4- Иртыш

5. 5- музей

6. 6- улица

7. 7- магазин

По вертикали получилось ключевое слово ӨСКЕМЕН

Өскемен қаласында не бар?

«Өскемен» деген сөз қандай ассоциацияларды туғызады

 

/ Ассоциативная карта/ слайд



1-аялдама «Спорт сарайы» /слайд/

Диалог


- Сен қайда тұрасың?

- Мен Өскеменде тұрамын.

- Сен қай көшеде тұрасың?

- Мен --------------------көшесінде тұрамын.

 

2-аялдама  «Металлургтер сарайы» /слайд/



 

Отан туралы мақал-мәтелдерді аяқтаңдар

Отансыз адам......

Отан ...........

Туған жердей жер болмас...........

3- аялдама «Театр» /слайд/

Сұрақтарға жауап беріңдер

-Өскемен қаласында театр бар ма?

- Сен театрға бардың ба?

- Сен қандай қойылым көрдің?

- Саған қойылым ұнады ма?

Сергету сәтті

4- аялдама «Базар» /слайд/

Тізім бойынша жеміс-көкөніс сатып алу керек

Алма

Қызанақ


Пияз

Қияр


Пияз

Өрік


5- аялдама «Республика алаңы»   /слайд/

Әр қаланың өз туы,елтаңбасы болады. Біз Өскемен қаласының туын мен елтаңбасын құрастыру  керек.

Осы алаңда қалалық шаралар өтеді.көптеген адамдар келеді.

Жақында қандай мереке тойланады?

Дұрыс,Наурыз мейрамы.

Өскемен қаласында нелер бар? /слайд/

Синквеин    қала

абақтың нәтижесі. Осымен біздің саяхат сабағымыз аяқталды. 

Жүктеу үшін астындағы жарнаманы басыңы
Сабақтың тақырыбы:  Менің  мекен – жайым.

Сабақтың мақсаты: а) білімдік: тақырып бойынша жан-жақты мәлімет бере отырып,

                                      түсіндіру, сауатты жазуға  және  сөйлеуге  үйрету;

                                      ә) дамытушылық: ауызша және жазбаша тілді дамыту,

                                     қызығушылығын арттыра отырып, танымдық көзқарастарын

                                     қалыптастыру;

                                      б) тәрбиелік: өз елін, жерін, Отанын сүюге, мемлекеттік  тілді 

                                     құрметтеуге, қоғамдық ортада өзін-өзі ұстауға  тәрбиелеу;

Сабақтың  түрі: пысықтау сабағы

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, хат жазу

Сабақтың көрнекілігі: кітап, сөздік, суреттер

Пәнаралық байланыс: орыс тілі

Күтілетін  нәтиже: тасымалды  меңгеру, мекен - жай  жөнінде өз пікірін айта   білу;

Сабақтың  барысы:

         І. Ұйымдастыру  бөлімі

- Оқушылармен амандасу           - Кезекшінің  мәліметі

         ІІ. Үй  тапсырмасын  тексеру

«Өзім туралы» тақырыбына  жазған әңгімелерін тексеру.

         ІІІ. Жаңа  сабақ

1-тапсырма. «Менің мекен – жайым» тақырыбындағы сөйлесуді жалғастырыңдар.

-  Сен қай Республикада тұрасың?

-  ... .

- Сен  қай облыста тұрасың?

-  ... .

- Сен  қай ауданда  тұрасың?

 -  ... .

2 – тапсырма. Бірінші бағандағы сөздерді  екінші  бағандағы сөздермен мағынасына қарай

                        сәйкестендіріңдер.

3 – тапсырма. Үлгі бойынша  досыңа немесе алыстағы туысқаныңа ,т.б. хат жазыңдар.

                         Конверттің сыртын үлгі бойынша  толтырыңдар.

Үлгі: Кімге? М.А.Досжановаға                 Кімнен?  М.Красиковтан

               Шығыс Қазақстан облысы                          Батыс Қазақстан облысы

               Аягөз ауданы                                                Зеленов ауданы

               Сандықтас  ауылы                                        Калинин ауылы

               Д.Бабатайұлы көшесі, 2 үй.                         Торговая көшесі, 7 үй.

              ІV. Бекіту бөлімі

Сұрақтар  қою арқылы  бекіту.  

              V. Үйге тапсырма

Сөйлемдер құрап, буынға бөліп жазу.

              VІ. Бағалау бөлімі

Сабаққа қатысы бойынша  бағалау. 

              VІІ. Сабақты  қорытындылау

Тақырыбы: Асхана. Асханадағы кезекшілік.


Мақсаты: Оқушыларға асханада отыру ережелері мен қағидалары, кезекшілік туралы білімін жетілдіру.
Міндеттері:
Білімділік: баяндау-сипаттау сөйлесімдік арқылы оқушылардың алған білімдерін жаңдандыру;
Дамытушылық: оқушылардың сөздік қорын, тіл байлықтарын, сөйлеу тілін дамыту ;
Тәрбиелік: оқушыларды әдептілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Әдістері: баяндау, сипаттау.
Көрнелік: оқулық, сурет, сөзжұмбақ, тірек-сызба, кесте.

Сабақтың жоспары

№ Сабақтың құрылымы тиімді педагогикалық технология элементтері негізінде Жұмыс түрлері уақыты
1 Пропедевтикалық практика Өткенді пысықтау 7 мин
2 Бағыттау Оқушыларға сабақ жоспарын жариялау 1 мин
3 Пайымдау Жаңа тақырыпты түсіндіру. 5 мин
4 Іс-жүзіндегі практика Жаттықтыру 6 мин
5 Меңгеру практикасы Іс-жүзінде тақырыпты меңгеру 6 мин
6 Сергіту жаттығулары Жаттығулар өткізу 2 мин
7 Өзіндік жұмыс практикасы Өз бетімен жұмыс 8 мин
8 Дербес үй жұмысы практикасы Тақырыпты нақты бекіту, қайталау 8 мин
9 Бағалау Оқушыларға баға қою 2 мин

Сабақтың барысы

Жұмыс түрі Мұғалімнің қызметі Оқушының қызметі
Сабақ ұйымдастыру кезеңі.
1. сұрақ шашу

9. Баға қою Оқушылардың дайындығын тексеру.

Оқушыларға үкі сұрақ шашады.
Сен қай мектепте оқисың?

Сенің мектебің қай көшеде орналасқан?

Сенің мектебін неше қабатты?
Ол қандай?
Сен нешінші сыныпта оқисын?

Оқушыларға суреттер көрсету, олар суретте не көріп тұрғанын айтып береді.

Қане, балалар! Сөзжұмбақ шешейік.

а яблоко
с морковь


х письмо
а нож
н хлеб
а Груша

Дұрыс балалар! Бұл асхана, асханадағы кезекшілік деп аталады бүгінгі тақырыбымыз.

Оқушыларға мәтінді оқу, олар орыс тіліне аударады.

Мектепте асхана бар. Ол бірінші қабатта. Асханада көп үстел және орындықтар бар. Үстелдер үш қатарда тұр. Асхананың үлкен төрт терезесі бар. Терезеде әдемі перде ілулі тұр. Асхана таза.

Мәтін бойынша сұраққа жауап береді.
Мектепте не бар? Ол нешінші қабатта? Асханада нелер бар? Үстелдер неше қатарға қойылған? Асхананың неше терезелері бар? Терезеде не ілулі тұр? Асхана қандай?

Мен бардым


асханаға
Сен бардың

Мен алдым.


шай, бутерброд
Сен алдың.

Борщ –орамжапырақ салынған сорпа. Борщқа орамжапырақ, сәбіз, қызылша, картоп салады. Борщтың дәмі қышқыл болады. Мен борщты ұнатамын.

Орнымыздан тұрайық
1,2 деп бастайық, топ-топ басайық
Сәл дем алып болған соң
Орнымызға отырайық.

Кім кіммен асханаға барды?


кім? кіммен?

Валя Айгүл... асханаға барды


Вася Антон...
Айбек Санжар...

Оқушыларға сөздерден сөйлемдер құрап жазу тапсырылады.


«Асхана» және «Аспаз» сөздерің септеу тапсырылады.


А.с. – кім? Аспаз. не? асхана
І.с.- кімнің? Аспаздың. ненің? асхананың.
Б.с.-кімге? Аспазға. неге? асханаға.
Т.с.- кімді? Аспазды. нені? асхананы.
Ж.с. –кімде? Аспазда. неде? асханада.
Ш.с.- кімнен? Аспаздан. неден? асханадан.
К.с.- кіммен? Аспазбен. немен? асханамен.

Оқушыларды еңбегі бойынша бағалау. Оқушылар дайын екенің көрсетеді.


Оқушылар сұраққа жауап береді.


Мен № 2 мектеп-гиназиясында оқимын.


Менің мектебім Курченко көшесінде орналасқан.

Менің мектебім үш қабатты.


Ол үлкен, әдемі, кең.
Мен үшінші сыныпта оқимын.

Оқушылар берілген тапсырманы ұқыпты орындайды.


Біз асхананы, аспазшыны, оқушылар асханада тамақ ішіп отырғанын көріп тұрмыз.

1. Алма
2. Сәбіз


3. Хат
4. Пышақ
5. Нан
6. Алмұрт

Оқушылар тапсырманы дұрыс орындайды.

В школе есть столовая. Он на первом этаже. В столовой много столов и стульев. Столы стоят в три ряда. В столовой есть четыре большие окна. На окнах висят красивые шторы. Столовая чистая.
Оқушылар сұраққа жауап береді.

Оқушылар сөйлемдерді оқиды және сөйлем құрап үйренеді.

1.Борщ.
2.Борщ алдың.
3.Сен борщ алдың.
4.Сен қышқыл борщ алдың.

1. Сорпа.


2. Сорпа алдым.
3. Мен сорпа алдым.
4. Мен ыстық сора алдым.

Оқушылар сергіту жаттығуын жасайды .

Оқушылар кесте бойынша кім кіммен асханаға баратын айтады.
қушылар тапсырманы орындайды.

1. Мынау ас үй.


2. Мен ыдыс жудым.
3. Шешем тамақ пісірді.
4. Тамақ дәмді болды.

Оқушылар тапсырманы жазбаша орындайды.

Оқушылар күнделіктеріне баға қойдырады.

Сабақтың жоспары

----------------------------------------------------------------------------------------

Пәні: қазақ тілі орыс мектебіне Класы: 3«а» Күні: _______________2014ж


Тақырыбы: Асханада.
Мақсаты: Оқушыларға асханада отыру ережелері мен қағидалары, кезекшілік туралы білімін жетілдіру.
Міндеттері:
Білімділік: баяндау-сипаттау сөйлесімдік арқылы оқушылардың алған білімдерін жаңдандыру;
Дамытушылық: оқушылардың сөздік қорын, тіл байлықтарын, сөйлеу тілін дамыту ;
Тәрбиелік: оқушыларды әдептілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Әдістері: баяндау, сипаттау.
Көрнелік: оқулық, сурет, сөзжұмбақ, тірек-сызба, кесте.

Сабақтың жоспары

№ Сабақтың құрылымы тиімді педагогикалық технология элементтері негізінде Жұмыс түрлері уақыты
1 Пропедевтикалық практика Өткенді пысықтау 7 мин
2 Бағыттау Оқушыларға сабақ жоспарын жариялау 1 мин
3 Пайымдау Жаңа тақырыпты түсіндіру. 5 мин
4 Іс-жүзіндегі практика Жаттықтыру 6 мин
5 Меңгеру практикасы Іс-жүзінде тақырыпты меңгеру 6 мин
6 Сергіту жаттығулары Жаттығулар өткізу 2 мин
7 Өзіндік жұмыс практикасы Өз бетімен жұмыс 8 мин
8 Дербес үй жұмысы практикасы Тақырыпты нақты бекіту, қайталау 8 мин
9 Бағалау Оқушыларға баға қою 2 мин

Сабақтың барысы

Жұмыс түрі Мұғалімнің қызметі Оқушының қызметі
Сабақ ұйымдастыру кезеңі.
1. сынақхат

2. не және қалай?

3.Өз бетімен меңгеру

4. орнын тап.

5.Жаттығулар өткізу

6.Ізденіс әдісі.

7. Өзіндік жұмыс

8.Сырттан тыс шығу.

9. Баға қою Оқушылардың дайындығын тексеру.

үкі оқушыларға сынақхат оқиды.


Асханада.
Мынау-асхана. Асханада үстел мен орындықтар бар. Үстелдердің үстінде пышақтар, қасықтар, шанышқылар жатыр. Біз асханаға келдік. Тамақ іштік.
Мәтін бойынша сұрақтар қою.
Бұл не? Асханада не бар? Үстелдің үстінде нелер жатыр? Біз қайда келдік? Не істедік?
Сұрақтар қандай септікке жататын айтып береді.

Оқушылар суретке қарап не және қалай қолдану қажет екенің айтып береді.

Оқушылар сөйлемдерге сұрақ құрастырады.

Оқушыларға келесі тапсырмада сөйлемдерді дұрыс құрастырып, орынын тауып жазу тапсырылады.

Асханаға досыммен бардым мен. Қол ас жудық ішер алдында біз. Кисель, біз бутерброд алдық. Екеуміз үстелде тамақ отырып іштік.

Он қолынды көтер,


Сол қолынды көтер.
Онға қара, солға қара.
Он қолынды түсір,
Сол қолынды түсір.
Аяғымен топ-топ басайық.
Бір тынығып алайық.

Асхана сөзіне фонетикалық талдау жасау тапсырылады.


Асхана-6әріп, 6дыбыс, 3буын-ас-тұйық, ха,на-ашық.
а-д/ы, жіңішке, ашық, езулік.
с-д/з, қатаң.
х-д/з, қатаң.
а-д/ы, жіңішке, ашық, езулік
н-д/з, үнді.
а-д/ы, жіңішке, ашық, езулік

сорпа сөзін жіктеу.


Менің...
Сенің...
Сіздің...
Оның...

Оқушыларға төменгі сөз тіркесін жасап жазу тапсырылады.


5 пышақ, 10 қасық, 15 шанышқы, 6 тәрелкі, 7 кесе, 12 бокал, 20 үстел, 45 орындық.

Асхана туралы шағын шығарма жазу тапсырылады. Оқушылар дайын екенің көрсетеді.

Оқушылар сынақхатты дәптерлеріне әдемі, дұрыс, сауатты жазады.

Сұрақтарға жауап береді.


Не? Нелер? сұрақтары атау септік.
Қайда? Жатыс септік.

Оқушылар суретке қарап асхана құралдарын атап өтеді: пышақ, шанышқы, қасық, үстелдер мен орындықтар. Оларды қалай қолданатын туралы әңгімелеп береді.

Оқушылар дәптерлеріне орындайды.
Мен не алдым?
Сен не жедің және іштің?
Ол не сатып алды?

Оқушылар тапсырманы дұрыс орындайды және оқып береді.

Мен досыммен асханаға бардым. Біз ас ішер алдында қол жудық. Біз кисель, бутерброд алдық.Үстелде екеуміз отырып тамақ іштік.

Оқушылар сергіту жаттығуын жасайды .

Оқушылар тапсырманы жазбаша орындайды.
Менің сорпам.
Сенің сорпаң.
Сіздің сорпаңыз.
Оның сорпасы.
Оқушылар ұқыпты орындайды және оқып береді.
Оқушылар күнделіктеріне баға қойдырады, үй тапсырмасын жазады.

Сабақтың тақырыбы: Мектептің асханасы


Сабақтың мақсаты:
а) Оқушыларға мектептің асханасы туралы білу, асханада тапсырыс беруді үйрену, жаңа сөздермен сөйлемдерді дұрыс құрастыра білуді үйрету.
ә) Тапсырмалар арқылы оқушылардың тапқырлық, ізденпаздық қасиеттерін қалыптастыру, сөздерді дұрыс байланыстырып, ойды жүйелеп айтуға дағдылану.
б) Оқушылардың адамгершілікке, тазалыққа, дұрыс тамақтануға тәрбиелеу.
Сабақтың типі: жаңа сабақ.
Сабақтың әдісі: Сұрақ- жауап, әңгімелесу, практикалық
Жұмыс формалары: жекелей, жұптық
Сабақтың көрнекілігі:
Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті, орыс тілі.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі:
а) Сәлемдесу.
ә) Балаларды түгендеу.
б) Тіл дамыту сұрақтары.
II. Үй тапсырмасын тексеру: қайталау
ІІІ. Кіріспе:
Жаңа тақырыпты бастамас бұрын мұғалім мәтінді оқиды. Сол мәтінді талқылап, сабақтың тақырыбына шығу. Тыңдалым.
Мен 34-мектепте оқимын. Біздің мектепте асхана бірінші қабатта орналасқан. Асханамыз үлкен, таза және әдемі. Аспаздар әр түрлі дәмді тамақ дайындайды. Асханада шырын, шай, кофе сатылады. Біз ас мәзірі бойынша тапсырыс береміз. Асханада тұшпара, манты, сорпа т.б. тағамдар сатылады. Түрлі салаттар дайындайды. Аспазшылар қызметі бізге өте ұнайды.
- Мынау мәтін не туралы?
- Нешінші мектепттің асханасы туралы?
- Асхана нешінші қабатта?
- Сонымен біз бүгін не туралы сөйлесеміз? Ендеше тақырыбымыз қандай? Тақырыбымыз – Мектептің асханасы.
Сабақтың тақырыбын айтып, мақсатын ашу.
- Балалар, біз бүгін сабаққа қандай мақсат қоямыз?
- Мақсаты – асханада тапсырыс беруді үйрену, жаңа сөздермен сөйлемдерді дұрыс құрастыра білу, диалог құрастыру.
V Сөздік жұмысы:
- Жаңа сөздермен танысайық. Сөздерді оқып, сөйлем құрастыру. Айтылым.
ас мәзірі – меню шырын - сок
тапсырыс – заказ тамақ – блюдо
ботқа – каша ыстық тамақ – второе блюдо
ас қасық – столовая ложка тұшпара – пельмени
аспаз – повар шанышқы – вилка тоқаш - булочка
Жаңа тақырыпты бекіту:
- Ал біздің мектептің асханамыз туралы тағы не білесіңдер?
- Асханада не бар?
1-тапсырма. Сурет бойынша сөйлем құрастырыңдар. (ауызша) Айтылым.
2-тапсырма. Сөйлемді орын тәртібімен дұрыс құраңдар.
1) Тамақтың, қолды, алдында, жуу керек.
2) Мектеп, бірінші, орналасқан, қабатта, асханасы.
3) Мен, жеймін, ботқа..
4) Дастарқанда, болады, бауырсақ, тұшпара.
Сергіту сәті: «Қара жорға»
3-тапсырма. Жазылым. Диалогты толықтырып, өзара сөйлесіңдер.
- Мектепте тамақтанасың ба?
- Асханада оқушылар неше рет тамақтанады?
- Сен қандай тамақ ішесің?
• 4-тапсырма. Дұрыс аудармасын табыңдар?
Таңғы ас готовить еду
Дәмді тағам ужин
Жіңішкелеп кесу вкусное блюдо
Асты дайындау завтрак
Кешкі ас мелко резать
VІ Қорытынды:
Сонымен біз бүгін қандай тақырыппен таныстық? Мақсатқа жеттік пе?
5 жолды өлен
1 Асхана Не туралы сөйлестік?
2 әдемі, үлкен Біздің асханамыз қандай?
3 тамақтанамыз, тапсырыс береміз, ішеміз Біз асханада не істейміз?
4 Маған мектеп асхананың тағамдары ұнайды.
5 Дәмхана

V ІІ Бағалау:


VІІІ Үй жұмысы: 3 мақал-мәтел жаттау

Сабақтың тақырыбы:  Таңғы, түскі, кешкі тамақ.  Дауыссыз  дыбыстар.

Сабақтың мақсаты: а) білімдік: тақырып бойынша жан-жақты мәлімет бере отырып,

                                     дауыссыз  дыбыстарды   түсіндіру, сауатты жазуға  және 

                                     сөйлеуге  үйрету;

                                      ә) дамытушылық: ауызша және жазбаша тілді дамыту,

                                     қызығушылығын арттыра отырып, танымдық көзқарастарын

                                     қалыптастыру;

                                      б) тәрбиелік: өз елін, жерін, Отанын сүюге, мемлекеттік  тілді 

                                     құрметтеуге, қоғамдық ортада өзін-өзі ұстауға  тәрбиелеу;



Сабақтың  түрі: пысықтау сабағы

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі: кітап, сөздік

Пәнаралық байланыс: орыс тілі

Күтілетін  нәтиже: дауыссыз  дыбыстарды  меңгеру, таңғы, түскі, кешкі тамақ  жөнінде

                                  өз пікірін айта   білу;



Сабақтың  барысы:

         І. Ұйымдастыру  бөлімі

- Оқушылармен амандасу           - Кезекшінің  мәліметі

         ІІ. Үй  тапсырмасын  тексеру

«Денсаулықты қалай  күту керек?» тақырыбына  әңгіме  жазу.

         ІІІ. Жаңа  сабақ

1-тапсырма.  Үлгі бойынша ас мәзірін дайындау.

             Ас мәзірі (меню)

1.      Таңғы тамақ  - ботқа, нан, сүт қосылған шай, май.

2.      Түскі тамақ - бесбармақ, палау, салат, компот

3.      Кешкі тамақ – макарон, шай, май,

2 – тапсырма. «Таңғы, түскі және кешкі тамақ» мәтінін оқып, мәтінге  жоспар  құрыңдар,

                        мазмұндаңдар.

3 – тапсырма. Берілген сөздерге  фонетикалық талдау жасаңдар.

Тамақ  - та-мақ 1 буын – ашық буын, 2 буын – бітеу буын.

Т – дауыссыз, қатаң

А – дауысты, жуан, ашық, езулік

М – дауыссыз, үнд

А – дауысты, жуан, ашы, езулік

Қ – дауыссыз, қатаң.           5 әріп, 5 дыбыс бар.

                        Ережемен  жұмыс

  Дауыссыз дыбыстар үн мен салдырдың қатысына қарай үш түрге бөлінеді:



  1. Қатаң дауыссыздар: п,т,с,ч,ц,ф,х,ш,щ,к,қ -11

  2. Ұяң дауыссыздар: б,в,г,ғ,д,ж,з,һ – 8    3. Үнді дауыссыздар: р,л,м, н ,ң, й ,у – 7

     ІV. Бекіту бөлімі

Сұрақтар  қою арқылы  бекіту.  

              V. Үйге тапсырма

 2-тапсырма (мәтінді  мазмұндау) 3 – тапсырма (сөздерге фон. талдау жасау)

              VІ. Бағалау бөлімі

Сабаққа қатысы бойынша  бағалау. 

              VІІ. Сабақты  қорытындылау

Қазақ тілі сабағы (5 сынып)


Тақырыбы: Фонетика елінде
Мақсаты: лексика ғылымын қайталай отырып, дыбыстарды тиянақтау, оларды ажыратқызу, буын түрлерін білгізу, балалардың сөз байлығын дамыту, сауаттылыққа үйрету.

Оқу құралдар: тақтада үлкен әріптермен жазылған «Фонетика» деген сөз, аудандардың аттары, қалалардың, ауылдардың аттары,карточкалар.

Барысы: 1 Ұйымдастыру кезеңі.

2 Сабақтың тақырыбымен және мақсаттарымен таныстыру:

- Балалар, біз бүгін «Фонетика» еліне қонаққа барамыз. Бірақ өткен айда біз «Лексика» елінде қонақта болдық. .Айтыңдаршы, лексика-не деген ел?

-Қандай сөздер осы елде тұрады?

-Сендердің алдарында карточкалар жатыр. Тапсырмаларды орындайық және «Лексика» елін еске алайық..(балалар ережелерді айтып береді)

- Тақтада сөздер жазулы. Осы сөздерге синоним келтіріңдер.



Сөздер:Әдемі, жақсы, тез, амандасу, салмақты, түр.

- Енді антоним келтіріңдер.



Сөздер:Ал, суық, жылы, ескі, қатты, жомарт, күшті.

- Ал,енді қонаққа барайық.. Алдымыздан «Фонетика» елдің ханшайымы шығады:

-Қош келіңіздер, құрметті қонақтар!

-Сәлеметсіз бе , ханшайым! Біз сіздің еліңізге қонаққа келдік.

-Сендер мен туралы білесіңдер ме?

-Әрине.Балалар, фонетика- ол не?

-Фонетика елінде нелер тұрады?

-Барлық дыбыстар қандай екі топқа бөлінеді?

-Қандай дыбыстар дауысты деп аталайды?

-Дауыссыз ше?

- Тапсырма орындаңдар:Мен сөз айтамын, сендер қай дыбыстан басталатынын айтасыңдар, дыбысты талдайсыңдар.

Сөздер:Күәгер, ай, жастық, сурет, ит, балық, ақыл, ойна.

- Міне, балалар, біздің алдарымызда жаңа аудан. Кәнеки, «Дауысты» ауданына кірейік.

-Осы ауданда қандай дыбыстар тұрады екен?(жуан, жіңішке). (ереже айту).

1 тапсырма: 1 нұсқа: бес жіңішке сөз жазыңдар.

2 нұсқа : бес жуан сөз жазыңдар.

-Біздің алдарымызда ауылдар. Олардың аттары «Ашық», «Қысаң» екен. Осы сөздерді қайда естідіңдер? Тағы қандай екі топқа дауыстылар бөлінеді?(ашық, қысаң). (ережелерді еске алу)

(2 тапсырма: бір бала тақтаға шығып, карточкадан сөйлем оқып дауыстыларды талдайды.)

1. Кеше мектепке дәрігер келді.

2 .Бәрімізді шешіндіріп қарады.

3 .Менің бір жолдасым бар.

- Ауданның ендігі қалалардың аттары: «Еріндік», «Езулік»

-Осы дауыстылар туралы не білесіңдер?

Тапсырма: Тақтаның үстіндегі сөздерге нүктенің орнына дыбыс қойып, талдау.



Сөздер: ...лан, қ...дық, т...йреугіш, мең...реу, ау...ру, мей...рім, қ...дырет, б...гін, қау...п.
- «Дауыссыз» ауданында кімдер тұрады екен? (қатаң, ұяң, үнді дыбыстар) (ережелерді айтып беру)

Тапсырма:1 қатар- үнді дыбыстардан басталатын бес сөз жазыңдар.

2 қатар- ұяң дыбыстан басталатын

3 қатар – қатаң дыбыстан басталатын.

Конкурс :Кім тез фонетикалық талдау жасайды. Тақтаға үш оқушы шығады.

Сөздер: 1 қатар: бүгін

2 қатар: ерекше

3 қатар: сәбіз

- «Буын» ауданына кіріп демалайық :

-Буын- ол не?

-Буын түрлерін атаңдар.(ережелер)

-Мен сендерге сөз көрсетемін. Сендер сөзді буынға бөліп, талдайсыңдар.

Сөздер:Тал, ат, қала, адам, жазда, өріс, доссыз, жау, ата, бірде, іздесе.

-Ал, енді біздің саяхатымыз аяқталды.

-Сендерге не ұнады?

-Қандай тақырыптарды бүгін қайталадық?


Баға қою.

Үй жұмысы: ережелер, №308 б. 127


ӘДЕПТІЛІК ЕЛІНЕ САЯХАТ

 

Сабақтың мақсаты:

Балалардың өмірге қажетті білік  дағдыларын терендете отырып, сыйластық, үлкенге құрмет көрсету, кішіге қамқор болуға тәрбиелеу. Әдептілік қағидаларын меңгерту арқылы имандылыққа, инабаттылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.

 

Сабақтың көрнекілігі:

Нақыл сөздер, бетперде (маска) қоржын, карта (сурет) ребус.

Бір күні Алпамыс, Махаббат екеуі Ботақанды туған күнімен құттықтауға іздеп шықты.

 Алайда достар ботаны үйінен емес, ауыл үстіндегі төбе іргесінен тапты. Ботақанның әлдебір ойға қатты шалғаны сондай , достарының келгенін аңғармай қалды.

Алпамыс.

- Не істеп отырсың? – деп сұрады одан Алпамыс.

 

Бота.

- Бір ойға батып отырғаным, - деп жауап берді.

 - Менің әжем ше, Үлкен Інгенді айтам.

 

Сол әжем маған атамның  көне  қоржының сыйлады. Алыс сапарларға арналған жол сөмкесін. Бұл қоржын біздің тұқымда ұрпақтан -  ұрпаққа беріліп келеді. Осының ішінен не тапқанымды қараңдаршы: бір уыс жусан, мөлдір таза су, қалтаға салынған құм, бейнеленген сурет.



 

Махаббат:

- Бір бас жақсы-ау, ал үшеу одан да тамаша!

- Иә, күрделі мәселе! Бәлкім, әжей саған жусанды мынаңдай ниетпен, айталық жүйрік болсын деп сыйлаған шығар!

Ал мына су сенің жан дүниеңді әрдайым бұлақ сияқты таза болсын дегені.

Калтадағы құмның мәнісі: осында құмның қанша қиыршығы болса, жер бетінде сенің сонша досың болсын деген.

 

Бота:

- Ал онда сурет не үшін керек?

 

Алпамыс:

- Мынау жәй ғана сурет емес!

- Мұнда біздің (мектептің) картасы.

 

Махаббат:

- Дұрыс! Бұл сурет кәдімгі картаға өте ұқсайды. Тек ол қай елді бейнеленген десеңші? Осыны қалай білсек екен?



Бота:

- Балалар сендер білесіңдер ме?

- Әрине, бұл біздің мектептегі әдептілік әлемі.

Оқушы:

- Қош келдіңдер, Әдептілік әлеміне!

 

Әр аялдамада сыйлық ретінде (әдеп) қоржындарына әдеп сөздері сыйлыққа беріледі.



 

Ребус:

Ребустын шешуін тауып, бас торкөздерге жазыңдар.

Достық

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

тан

басталады

 

Сынып аялдамасы. (қоржынға  «Сәлеметсізбе!» деген сөз салынады)

1. Әдептілік – сәлемдесуден басталады.

 

2. Мектепте өзінен жасы үлкен кісілер кездессе, оларды таныса да, танымаса да сәлем беру.



3. Сәлемдесу салты «Сәлеметсіз бе!», «Ассалаумағалейкум» деген сөзден басталады.

Бұл сөз араб тіліндегі «Сізге тыныштық тілеймін» деген жақсы тілекті білдіреді.

3.     Алыстан алты жасар бала келсе, ауылдағы алпыс жасар қария сәлем береді деген өнегелі өсиет бар. Сәлем беру имандылық, әдептілік, көргенділік болады. Үлкенге сәлем беру кіші адамның міндеті. Кіші адам үлкен адамға сәлем бермей кетсе ол әдепсіздік көргенсіздік болады.

Көршілерді көргенде

Сыйлап сәлем беремін

Әдепсіз деп сөкпесін

Анама айтып өкпесін.

 

Кітапхана аялдамасы.



Бала: Сәлеметсіз бе, апай.

Кітапханашы: Сәлеметсіздер ме балалар!

Ертегілердегі  кейіпкерлерді тыңдап көрейік



Көрініс : «Аулақ бол жаман әдеттен».          

 

  Музафар Әлімбаев.



1.Бабалардан қалған сөз,  (автор, аю, балта, қошқар

Дей көрмендер: «Жалған сөз!»  ешкі, бұқа, түйе) 8 кейіпкер.



2.Баршаға бар пайдасы,

Балалар құп алған сөз!



1.Қаншама рет ескертті Аю Қоянға:

 - Бүйіріңді таянба!



2.Балта  ұқтырды Араға:

Балта:  - Сақта сөзімді есте

Өсіп тұрған далада

Жалғыз ағашты кеспе!

1. Қошқар айтты Қошақанға бүгін де:

 - Үйді айнала жүгірме!



2. Ұқтырды ешкі лаққа:

- Жөнін білмей лақпа;

Таңдайыңды қақпа!

1. Бұзауға бұқа ұрысты,

Ұрысқаны дұрыс-ты!



Бұқа: Иығыңды бас па, тас па

Отты шашпа, күлді баспа!



2. Жайылып жүрген жотада

Ескертті Бура Ботаға:



Түйе: Үлгілі сөзді ұмытпа,

Түкіре көрме құдыққа!



Қоржынға «Рахмет » деген сөз салынды .

 

Асхана аялдамасы:

 

 

1. Тамақтану алдында және соңында қол жуылады.



2. Тамақты әркім өз алдынан жеу керек.

3. Дастарқанға алдымен нан қойылады.

4. Нанды бір қолмен сындыруға болмайды.

5. Ас ішіп болған соң, «тойдым» деуге болмайды, «қанағат» деген жөн.

6. Тамақтану соңында ас қайырылып , бата беріледі.

Ботаның қоржынына «Рақмет». «Ас дәмді болсын!» деген әдеп сөздері салынды .



Қоржынға « Ас дәмді болсын » деген сөз салынды.

Үзіліс: (қоңырау соғылады).

 

Класта біз қазақпыз.

М.Әлімбаев.

1.Класта біз қазақпыз,               2. Шыға сала сабақтан,

Бар сабақты ұғамыз.                   Шүлдірлейміз орысша,

Үзілісте азатпыз -                        Кімбіз сонда расқа! –

Басқа болып шығамыз.               Айтып біреу болысса! ...



3. Қазақ – ақпыз класта,             4. Мектеп – қазақ мектебі,

Дәлдің-дәлдүң дәлізде.               Қазақ – ақпыз бәріміз...

Сонда  кімбіз расқа?                   Қазақ қайда беттеді,

Ал, жауабын кәне ізде!               Кім боламыз әлі біз?!



5. Трамвайдың ішінде,

Дәлдің-дәлдүң үйде де ...

Өңім бе, әлде түсім бе –

Ұшырадық күйге не?!

 

Қоржынға «Кешіріңіз ! Мархабат !» деген сөздер салынды.

Бота:- Әже, мен бүгін достарыммен бірге Әдептілік әлеміне барып келдім.

Қоржыным толған әдеп сөздер, әдеп  сөздерді біледі екен!

- Сәлеметсізбе!

- Рақмет!

- Ас дәмді болсын!

Кешіріңіз! Мархабат!

 

Музыка кабинеті аялдамасы

1.     Домбыра. Күй .                                   2. Ән: «Дос болайық бәріміз!»

Сөзін жазған: Х.Талғаров.

Әнін жазған: Ү.Нүсіпбаев

Әрқашан дос, біргеміз,

Ажырамас іргеміз.

Ілгері жүріңдер,                               Қ-сы:

Достық жырын біліңдер.                Дос болайық бәріміз,

Ту ғып ұстап бірлікті,                     Тыныштықты сақтаймыз,

Еңбекті сүйіңдер!                            Атсын күліп таңымыз.

 

Қорытыңды :

1.Бала тәрбиесі бесіктен

2.Әдепті бала - арлы бала, әдепсіз бала - сорлы бала.

3.Өзіңді - өзің сыйламасаң, өзгеден сый дәметпе.

4.Тәрбиелі адам - тағалы атпен тең.

 

1. Жақсылық еккен алғыс орады.



Тыс шықан балаға шайнап берген ас болмас.

2. Үлкенді сен сыйласан кіші сені сыйлайды.

 

1.Әдепсіз өскен адамнан, тәртіппен өскен тал артық.



2.Адам әдебімен көрікті

3.Әдеп басы-  тіл

4.Әдепті дегенше, әдемі десейші.

Cабақтың тақырыбы: «Нан дастарханға қалай келеді»
Сабақтың мақсаты: Балаларды айналадағы дүниемен таныстыру. Балаларға нанның адам еңбегімен келетінін, оған көп күш жұмсалатынын түсіндіру. Сондықтан нанды қастерлеу, жерге тастамау керектігін білдіру.
Еңбек адамын құрметтеуге баулу.
Сабақтың әдіс - тәсілі: Сұрақ - жауап, сурет арқылы баяндау, мәнерлеп оқу.
Сөздіктер: Диірменші, қырманшы, элеватор, наубайхана, наубайханашы, алтын астық, алтын дән, диқаншы
Көрнекіліктер: Фото - сурет, «Егін орағы», «Көктемгі егіс алқабы» «Нан өмір тірегі», «Тұқым себу»«Колхоз даласында», «Элеватор», «Наубайхана»

Сабақ барысы: 1. КІРІСПЕ БӨЛІМ. Әңгіме - сұрақтар


а) Бүгін аптаның қай күні, балалар?
- Жұма
ә) Жылдың қай мезгілі?
- Күз мезгілі
б) Күзде қандай өзгерістер болады?
- Жапырақтар сарғайып жерге түседі, жеміс пен көкөністер піседі, жауын - шашын басталады, күн салқындайды
в) Нанды қайдан аламыз?
- Дүкеннен
«Дастархан» әні орындайтын Аманат пен Асылай
Тәрбиеші: Балалар қараңдаршы нанның бірнеше түрі бар екенін: ақ бөлке, қызыл күрең тоқаш та, сап - сары бауырсақ та, батон да бар екен. Ал осы нандарды неден пісіреді?
Балалар:- ұннан
Тәрбиеші:- Енді сол ұн қайдан шығады соны білесіңдер ме? Бүгінгі сабақта біз ұнның қайдан шығатынын, нанның дастарханға қалай келетіндігін білетін боламыз.
Айнұр: Нан анасы - бидаймын
Елге астық сыйлаймын
Дәнім толып піскенде
Қауызыма сыймаймын.
Медина: Күміс мұртты арпамын
Ырыс - құтты арпамын
Еңбек етіп, баптаған
Еліме сый тартамын.
Асылай: Ақ, қарамын, сарымын
Мен өнімді тарымын
Халқым еңбек сіңірсе
Қайтарамын қарымын
Мансур: Мен сұлумын ұланның
Тұлпарына ұнадым
Баптаған әр диқанға,
Басымды иіп тұрамын.

«Қамажай» биі -


Тәрбиеші: Мынау бидай масағы, мынау бидайдың ұзын сабағы, ал мынау мұртшалары. Егер мына бидайдың сыртындағы қауызын аршитын болсақ ішінен мынадай бидай шығады. Ол дәнді
ұнтақтаса ұн пайда болады. Балалар нан туралы қандай ырымдар білесіңдер.
Манас: Нанды шашуға, жерге тастауға, басуға, рәсуа етуге болмайды. Нан - дәм басы, онсыз өмір жоқ. Сондықтан да дастарханға алдымен нан қойылады. Жерде жатқан нан болса алып, адам баспайтын жерге қою керек.
Мадина: Таңертең нан ауыз тимей үйден шығуға болмайды.”Асығыспын нан ауыз тиейін», «Ең құрыса нан ауыз ти» - деген сөздер бекер айтылмаған.
Аманат: Нанды төңкеріп қоюға болмайды. Нан - қасиетті дәм, онымен ойнауға болмайды. Нанды бір қолымен сындыруға болмайды. Кемтар адам ғана нанды бір қолмен сындырады.

2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ


а) фото - сурет «Көктемгі егіс алқабы»
Тәрбиеші: Бұл суретте не көріп тұрсыңдар. Жылдың қандай мезгілі?
Балалар: Көктем мезгілі. Көктемгі егіс алқабы.
«Ақ бидай»әні орындайтын Мадина мен Жетіс

Тәрбиеші:- Балалар нанның қалай жасалатын жолын мына суретке қарап айтайықшы. Көктемде диқаншылар егін саласына сепкен тұқымы жаздай өсіп, масақ бастары дәнге толып күзде


сары алтындай жайқалған алқапқа айналады. Сол кезде егіс даласына комбайндар шығады. Комбайн егін орады, жинайды, бастырады. Бастырылған дән комбайнның жанына жүк машинасы келеді. Арнаулы тетік комбайн өңеші арқылы қауызынан аршылған дән машина қорабына құйылады. Машина астықты тиеп алып, қырманға әкетеді, қырманда астықты тазалап, кептіреді. Содан соң барып элеваторға жөнелтеді. Элеватордан астықты қажет кезінде диірменге жібереді, диірменшілер оны тазартып, ұн жасайды. Ұнды нан пісіру үшін наубайханаларға жібереді. Наубайханадан наубайханашылар нан пісіреді де, оны дүкендерге жібереді екен.

Жанетта: Көктемде егін егетін,


Күзде жинап беретін.
Біздің дала бай дала,
Алтын астық айнала.
Жетіс: Ел егінді жинайды
Қырманға дән сыймайды
Біздің дала бай дала
Алтын астық айнала
Шыңғыс: Астық - дала сәулетті
Астық - Отан дәулетті
Біздің дала бай дала
Алтын астық айнала«Айгөлек»биі - Мадина - Асылай - Медина
Балалар жаттығу жасайды:
- Жау, жау жаңбыр жау жаңбыр,
Егінге сән жауған нұр.
Тоқаш, бөлке көп болар
Тәттіге жұрт тоқ болар.

3. ҚОРЫТЫНДЫ БӨЛІМ. Пысықтау


- Балалар біз есімізге түсірейікші ақ бауырсақ, тәтті тоқаш, батондар біздің дастарханға келу үшін қандай жолдардан өтеді екен?
- Балалар өз әңгімелерімен өз ойларын айтады.
- Сол үшін қаншама адам жұмыс істеп, тер төкті, қане есімізге түсіріп атап кетейікші
Тракторшылар, комбайншылар, шоферлер, қырманшылар, наубайшы, дүкеншілер
- Сондықтан қаншама адам күні - түні еңбек етіп, тер төккен қасиетті нанды біз қадірлеуіміз, қасиеттеуіміз керек.
Рустем: Нан қоқымын шашпаңдар,
Жерде жатса баспаңдар.
Теріп алып қастерлеп,
Торғайларға тастаңдар.
Айша: Нанда өмірдің иісі мен дәмі бар,
Нанда адамның еңбегі мен ары бар.

Нан өмірдің ана сүті арқауы,


Нансыз жерде қай өмірдің сәні бар
Тәрбиеші: Біздің еліміз – Қазақстан Республикасы ең бай, ең құдіретті ел.
Онда сан ұлт өмір сүреді. Соның бірі біздің қазақ халқы. Нан бейбітшілік бақытты өмірдің символы. Нан тіршіліктің, өмірдің алтын қызығы. Нан - береке, нан байлық. Бұл - бидай масақтары біздің мемлекеттік елтаңбамызда да бейнеленген.
«Қара жорға»- барлық балалар билейді.
Содан соң «Менің Қазақстаным» әні - хормен.

Сабақтың тақырыбы «Ас атасы-нан»
Сабақтың мақсаты: нанның дастарханға келетін жолы мен оған деген еңбегі туралы білулеріңе әрекет жасау.Еңбек адамдарын сыйлай білуге,қасиетті тағамымыз-нанды қастерлеуге үйрету.
Міндеттер:

1. «Нан» туралы мақал-мәтел,нақыл сөздердің мағыналарын түсінуге көмектесу.

2. Зат есіммен фонетиканы пысықтау.

3. Оқушылардың сөйлеу қабілетін дамыту.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, слайд-шоу, шығармашылық дәптерлер, ұлттық нан түрлері.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, қайталау, проблемалық сұрақ, деңгейлік тапсырмалар, ой қозғау, жұптық жұмыс.
Пәнаралық байланыс: этнопедагогика, дүниетану, ана тілі.

Сабақтың барысы
І.Ұйымдастыру кезеңі.

-Сәлеметсіңдерме,балалар?

-Отырыңдар.

-Қазір бізде қандай сабақ?

-Қазақ тілі сабағына не әкелеміз?

-Қазір жылдың қай мезгілі?

-Күзде не жинаймыз?

-Егін жинаймыз.

-Адам өміріңе ең қажетті тағам не?

-Иә, нан


-Нан-тіршілік нәрі,нан дастарханға оңайлықпен келмейді.

-Бүгінгі сабақта нан туралы,оның біздің дастарханға келетіні туралы әңгімелесеміз.Нансыз біздің таңғы асымыз да,күнделікті тамақтануымызда,қонаққа арналған мерекелік дастарханымыз да жасалмайды.


ІІ.Слайд-шоу. Нан дастарханға қалай келеді?

Тракторшы жер жыртады, бидай тұқымын себеді. Диқаншы оны суарады. Комбайншы піскен егінді жинайды. Жүргізуші бидайды диірменге тасиды. Диірменші ұн тартады. Ұнды нан зауытына апарады. Наубайшы ұннан нан пісіреді. Нан дүкенге түседі. Сатушы нанды халыққа сатады.


ІІІ.Жаңа сабақ.

-Балалар, сендер нанның қандай еңбекпен келетінін көрдіңдер.

-«Нан дүкенінде» қандай нан түрлері сатылады?

-Қара нан, ақ нан, батон, тоқаш, құймақ.

-Балалар, қандай қазақтың ұлттық нан өнімдерін білесіңдер?

-Бауырсақ, шелпек, ши бауырсақ, таба нан.

-Үйде жаттап келген нан туралы мақал-мәтел, өлеңдерді айтыңдар.

Ас атасы-нан.

Нан болса, ән де болады.

Нан тамақтың атасы,

Ынтымақ-көптің батасы.
Шығармашылық дәптерлерін көрсету.
ІҮ.Мәтінменжұмыс.

а) Сөздік жұмысы

Бекер айтпаған-не зря говорят

Дастархан-стол

Қою керек – надо поставить

Тоқтық – сытость

Байлық - богатство
ә) Мәтінмен жұмыс

«Ас атасы-нан», -деп бекер айтпаған. Сондықтан да дастарханға алдымен нан қою керек. Нанды шашуға,жерге тастауға болмайды.

Нан – тоқтық, нан – байлық.
б) Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру.

-Нан туралы қандай мақал бар?

-Дастарханға алдымен не қояды?

-Нан нені білдіреді?

-Нан туралы тыйым сөздерді айт.

Ү.Деңгейлік тапсырмалар. Дәптермен жұмыс.

1-деңгей. Мына сөздерден сөз тіркестерін құрастыр. Нан, ас,дәмді,тәтті.

2-деңгей. Фонетикалық талдау. «Нан»

3-деңгей. Тірек сөздерді пайдаланып,әңгіме құрастыру. Ас, қою керек, нан, тоқтық, байлық, дастархан.


ҮІ.Сергіту сәті.

Нан қиқымын шашпаңдар!

Жерде жатса,баспаңдар!

Теріп алып,қастерлеп,

Торғайларға тастаңдар!
ҮІІ.Сөзжұмбақ.

Сөзжұмбақта нанды біздің дастарханға қою үшін еңбек ететін адамдардың мамандықтары жасырылған.



-Нанды біздің дастарханға әкелу үшін кімдер еңбек етеді? Оны біз ұлттық тағамымыз бауырсақтан табайық.

















 

 

 

б

 

 

 

 

























 

 

а

 

 

 

 

 

 







 

 

 

 

 

 

у

 

 













 

 

 

 

 

 

 

 

ы


































 

 

 

р

 

 

 

 

 




























с

 

 

 

 

 



















 

 

 

а

 

 

 


































қ

 

 

 

 

 

 

1.Пекарь.(наубайшы)

2.Тракторист.(тракторшы)

3.Водитель.(жүргізуші)

4.Комбайнер.(комбайншы)

5.Мельник.(диірменші)

6.Продавец.(сатушы)

7.Хлебороб.(диқаншы)

8.Кладовщик.(қоймашы)
ҮІІІ.Рефлексия.

-Қандай жаңа сабақ өттік?

-Нанның қандай түрлерін білесіңдер?

-Нанды дастарханға әкелу үшін кімдер еңбек етеді?

-Қазақтың ұлттық нан өнімдерін атаңдар.

Проблемалық сұрақ.

-Балалар,нанға не істемеу керек?

-Нан –дәм басы.Нанды төңкеріп қоюға,шашуға,жерге тастауға болмайды.


ІХ.Үйге тапсырма.

«Нан» туралы әңгіме жазып келу.


Х.Бағалау.


Тақырыбы : Нан дастарханға қалай келеді? Етістік.
Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: осы тақырып аясында жаңа сөздер үйрету. Сөйлесім әрекеттері арқылы оқушылардың сөйлеу қабілетін жетілдіру. Ол әрекеттерді жүйелі түрде қолдану. Практикалық жұмыстарға мейлінше көп көңіл бөліп, тілдесім әрекетіне жетелеу.
Етістікті меңгерту.
Дамытушылығы: оқушылардың байланыстырып сөйлеу дағдысын қалыптастыру. Берілген материалдарды өмірдегі жағдайлармен салыстыра, байланыстыра отырып, тілдесім әрекетін жандандыру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін күшейте түсу. Грамматикалық тақырыптарға көп көңіл бөлу.
Тәрбиелігі: оқушыларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ –жауап, түсіндірмелі талдау, әңгімелеу, аудирование.
Пәнаралық байланыс: орыс тілі
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, суреттер, кесте.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі:
-Сәлеметсіңдер ме, балалар!
-Отырыңдар.
-Сыныпта кім кезекші?
-Сабақта кім жоқ?
-Сынып сабаққа дайын ба?
-Көңіл-күйлерің қалай?
II. Үй тапсырмасын тексеру:
- Үйге қандай тапсырма берілді?
-Үй тапсырмасын барлығымыз орындадық па? (үй тапсырмасын жалпылай сұрақтар арқылы және жекелеп тексеріп шығу)
Сабақтың мақсатымен, барысымен таныстыру.
III. Жаңа сабаққа даярлау:
-Сендер қандай ұн тағамдарын білесіңдер?
-Нанның қалай дайындалатынын кім біледі?
-Араларыңда нан тағамдарын жемейтіндерің бар ма?
IY. Жаңа тақырып:
-Дәптерлеріңді ашып, бүгінгі күнді, тақырыпты жазып қойыңдар.
Етістік.
Заттың қимылын, әрекетін білдіретін сөздерді етістік деп атайды.
Етістік не істеді? не қылды? қайтті? деген сұрақтарға жауап береді. Мысалы: Нан пісірді. Дастарқан жайды. Наубайханаға кетті. Етістік сөйлемде баяндауыш болады.
1. Мәтінге дейінгі жұмыс:
Сөздікпен жұмыс: (берілген сөздер интерактивті тақтадан көрсетіліп, үнтаспадан тыңдатылады)
а) берілген сөздердің оқылуымен, аудармасымен, қолданылу аясымен таныстыру
ә) сөздерді хормен, жекелеп оқытып шығу
б) сол сөздерді қатыстыра отырып, сөз тіркестерін, сөйлемдер құрату
шашылу – рассыпаться
қызығу – любоваться
қай жақтан? – откуда?
нан жабу – выпекать хлеб
диірмен – мельница
қастерлеу – ценить
расстилаться
қарап тұру (көзін сап) – глядеть на него жан -жақтан – со всех сторон
тарту – молоть
өсіру – вырастить
арғы тегім – предки
жеп көру – попробовать
байқау – заметить
көсілу – растянуться,
расстилаться
2. Мәтінмен жұмыс: (берілген мәтін интерактивті тақтадан көрсетіліп, үнтаспадан тыңдатылады)
-берілген мәтінді мәнерлеп, дауыстап оқып шығу
-оқушыларға жекелеп, кезекпе-кезек оқытып шығу
-мәтінді жаңа сөздердің көмегімен аударту
Нан дастарханға қалай келеді?
Диқандар көктемде жер жыртып, егін егеді. Содан кейін күзде піскен егінді комбайнмен жинайды. Машинамен элеваторға тасиды, себебі элеваторда астық жақсы сақталады. Элеваторда бидайдан ұн тартылады. Содан соң ұн элеватордан наубайханаға түседі. Онда наубайшылар тәтті тоқаштар, дәмді нандар пісіреді. Наубайханадан нан дүкенге түседі. Дүкеннен қалаған нанымызды сатып аламыз.
Нан дастарқанға көп еңбекпен келеді. Сондықтан нанды қастерлеу керек.
3. Мәтіннен кейінгі жұмыс:
-Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру.
1. Қашан жер жыртып, не егеді?
2. Қашан не піседі?
3. Қашан не жинайды?
4. Нені қайда немен тасиды?
5. Нені қайдан қайда әкеледі?
6. Не қайдан қайда түседі?
-Мәтіннен етістіктерді теріп жазып, сұрақ қою.
Y. Сабақты бекіту:
-Бүгін сабақта не істедік?
-Қандай жаңа сөздер үйрендік?
-Қандай мәтін оқыдық?
-Мәтін не туралы?
-Етістік қандай сұрақтарға жауап береді?
YI. Үйге тапсырма:
-Үлгі бойынша сөйлем құраңдар. Қазақ тіліне тән дыбыстардың астын сызыңдар.
Үлгі: Мен нан сатып алдым.
Керекті сөздер: Мен алдым, Айман пісірді, диқандар жыртты, күзде жинайды, машинамен тасиды, элеваторда сақталады.
-Мақалдарды жаттау.
1. Дастарқанда наны жоқтың.
Тамағының сәні жоқ.
2. Еңбектің наны – тәтті,
Жалқаудың жаны – тәтті.
3. Ас атасы – нан.
YII. Бағалау:
YIII. Сабақ соңы.


 Әке - ана!

                                                      Әке орны өмірде ерек екен,

                                                    Тәрбиесі әкенің керек екен.

                                                    Ана деген жайқалған бақша болса,

                                                    Әке болса көлеңкелер терек екен.

                                                      Әкем менің баяғыда жырақтаған,

                                                    Басқа әлемде орнына тұрақтаған.

                                                    Іздемеймін,мен үшін бұл өмірде,

                                                    Бір-ақ жан бақытымнан құлатпаған.

                                                      Ол әрине анам ғой айта берем,

                                                    Жан жоқ шығар бақытты қайта менен.

                                                    Бұл дүниенің қызығы таусылсада,

                                                    Анам үшін жалғанға қайта келем.

                                                     Әкені ардақтай біл,бағалағын,

                                                    Ұрыссада жамандыққа санамағын.

                                                    Анаң үшін отқа түс, десе дағы,

                                                    Суға түс, жанды қи, қарамағын.



Денім сау болсын десеңіз

ПАЙДАЛЫ КЕҢЕСТЕР



Ата-бабаларымыз «Дені саудың жаны сау» деп бекер айтпаса керек. Денсаулық мықты болса, адам баласы әр кез сымбатты көрініп, көтеріңкі көңіл-күйде жүретін болады.



Дұрыс тыныс алу. Терең демалу. Қазіргі таңда таза ауаға шығып, табиғат аясында демалуға көп мүмкіндік бола бермейді. Сондықтан да ауасы тарылған ортада тыныс алуды үйренген жөн. Күнделікті таңертең оянған бойда төсектен тұрмастан 20 рет терең тыныстау керек, кейін 30-40 минут таза ауада жаяу жүріп, сергіген абзал. Мүмкін болса, таңертең жылы душ қабылдаса игі. Сондай-ақ, таңғы жаттығуларды жасауды ұмытпаңыз.

Белсенділік танытыңыз. Жаман әдеттерден сақ болып, салауатты өмір салтын ұстаныңыз. Шеңбер айналдырып, көп уақытты физикалық қимыл-әрекеттерге бөліңіз. Тіпті, жұмыс уақытында ара-тұра үзілістер жасап, далаға шығып, таза ауада 10-15 минут серуендеңіз.

Дұрыс тамақтаныңыз. Жартылай фабрикаттар, қатты қуырылған тамақтардан, газды сусындардан, фаст-фуд тамақтарынан аулақ жүріңіз! Бұл тамақтардың орнын жеміс-жидектер мен көп шөппен алмастырыңыз.

Дәрумендерді пайдаланыңыз. А, В, С, Е т.с.с. дәрумендер адам ағзасына өте қажет. Бұл дәрумендерді дәріханалардан сатып алуға болады. Алайда, олардың азық-түлік құрамында да болатынын естен шығармаңыз. Мысалы, А дәрумені қауын, мандарин, сәбіз, жұмыртқа, балық, көп шөпте т.б. көптеп кездеседі. Цитрус жемістерінде кездесетін С дәрумені ағзадағы зиянды қалдықтарды шығарып, иммунитет пен қан айналымын жақсартады.  Е дәрумені жаңғақтар мен өсімдік майларында кездеседі.

Бу ваннасын қабылдаңыз. Түймедақ, ақжелкен, аскөк, балдыркөк, қымыздық, зире т.с.с. өсімдіктерді араластырып не жеке-жеке алып жарты литр суға салып, қайнатыңыз. Содан кейін ыстық буға бетіңізді тосып, 5-10 минут ем қабылдаңыз. Кейін суыған соң, жылы сумен бетіңізді шайып жіберіңіз. Ыстық бу бетті тазартып, теріні нәрлендіреді.

Табиғи косметиканы пайдаланыңыз. Дүкен сөресіндегі көзін жауын алатын косметикалық бұйымдарды сатып алғанша, пайдасы мол табиғи косметикаға зер салыңыз. Табиғи өнімдермен ауқаттанып қана қоймай, одан маска жасап, теріңізді нәрлендіріңіз. Зияны көп сабындардың орнына, емдік қасиетке бай сабындарды пайдаланыңыз.
Начало формы

Конец формы
Үй ішінде қажет пайдалы шағын кеңестер

25 Қаңтар 2012, 12:24



Сүтке батырылған шүберекпен жаңа тиген сия дақтарын кетіруге, айнаны, сурет рамасын, музыка аспаптарының пернелерін тазартуға болады.

***

Көктемгі жаңбырға дейін қолшатырыңызды алып қойыңыз. Бірақ алдымен оны ашып, қатты аққан судың астына ұстаңыз, кір жуатын ұнтақтың ерітіндісіне батырылған жұмсақ шүберекпен ысқылаңыз. Жартылай ашылған күйінде кептіріңіз.



***

Үйдің ішін жинастырғанда, бөлме өсімдіктерінің тазалығын да міндетті түрде ойластыру қажет. Легенге жылы су құйып, сабын, губка немесе жұмсақ шүберек, жұмсақ щетка (тіс тазалайтын щетка да болады) дайындаңыз. Қабықты, әсіресе, қатпарлы жапырақты өсімдіктерден  алдымен шаңды құрғақ щеткамен тазартыңыз (кактусты щеткамен тазарту керек). Құмыраны легенге қойып, жылы сумен өсімдікті жуыңыз. Содан соң таза суық сумен шайыңыз. Сабынды көбіктің топыраққа түсуіне жол бермеңіз, өсімдіктердің тамыры сабынды көтере алмайды.

***

Егер серванттың немесе шкафтың жылжымалы әйнегі тұтылып қалса, төменгі қырына вазелин жағыңыз.



***

Егер үстелдің тартпасын суыру қиындаса, оған сулы сабын жағыңыз.

***

Сіз бір құты зеленканы немесе сияны жылтыратылған ақшыл үстелге аударып алдыңыз делік. Оны дереу сорғызып алыңыз да, қалып қойған дақты қарындаш өшіретін кәдімгі өшіргішпен өшіріңіз, ол үстелдің жылтырын бүлдірмейді. Сия өшіретін өшіргіш бұған жарамайды, он тек эмальданған заттардан кетіру үшін қолдануға болады.  



***

Егер кермаикалық вазадан су аға бастаса, оның түбіне кез келген лакты аздап құйыңыз да, кисточкамен қабырғаларына жаңығыз. Су өтпейтін тығыз қабыршақ пайда болады.

***

Шай демдейтін құманға қайнаған су құймай тұрып, бір шақпақ қант салсаңыз, шайыңыз хош иісті әрі қою болады.



***

Егер ұн тұрған шкафта ылғал барын байқасаңыз, бірнеше құрғақ лавр жапырағын салыңыз. Олар ылғалды жақсы сорып алады.

***

Ыдыстың түбінде пайда болатын шай мен кофе дақтары сірке суы қосылған сода ерітіндісімен суланған шүберекпен оңай тазартылады. Ыдыс айнадай жарқырап шыға келеді.



***

Ұзақ уақыт пайдаланылған пышақтар, қасықтар мен шанышқылар қарайып кетсе, оларды картоп пісірілген суға салып, бірнеше минутқа қалдырыңыз. Сүрткеннен кейін, бұрынғысындай жалтырап шыға келеді.

***

Пышақтарды жарты сағат тұз ерітіндісінде ұстасаңыз (1 стақан суға 1 қасық тұз), олар әлдеқайда жақсы қайралады.



***

Үй жөндеу кезінде бетіңіз бен қолыңызға тиген бояуды жуудан бұрын, теріңізге қандай да болсын бір май жағып, біраздан соң ыстық сумен сабындап жууға болады.   

***

Әйнек көп буланбасын десеңіз, оны глицерин (1 бөлік) мен спирттің (20 бөлік) қоспасымен ысқылаңыз.



***

Қауырсын және мамық жастықтарды көлеңкеде желдеткен жөн, тік түсетін күннің көзінен қауырсын сынғыш болады.

***

Фарфор ыдыс тұзды суда жуған жақсы (1 литрге 3 ас қасық).



***

Фарфор ыдыс қою шай дағынан содамен тазартылады.

***

Гүлдерді таңертең ерте немесе қараңғы кеште қиып алады.



***

Ваннаны көпке дейін бастапқы қалпында сақтау үшін таза ұстаумен қатар, бірден аса ыстық не өте салқын су ағызбай, жылы ғана суды пайдаланыңыз. Әйтпесе, ваннада сызат пайда болып, оған кір, дақ жиналып, сарғайып кетеді.

***

Ет жуған су үйде өсетін гүлдерге жақсы тыңайтқыш болады. 



***

Қыстың аязында терезеге мұз тұрмасын десеңіз, жұмсақ шүберекті тұзды суға малып, әйнегін екі жағынан да сүрту керек.

***

Ашып-жапқанда шиқылдайтын есіктің топсасына вазелин не сұйық май жағып қойыңыз.



***

Қабырғаға жапсырылған түсқағаз оңайлықпен алынбайды. Оны жеңілдету үшін, үтіктің ыссы буын басып жүргізсе, тез алынады.

***

Дастарханның қайрылған жерін сынбасын десеңіз, іш жағына лейкопластыр жапсырып қою керек.



 ***

Әйнекке тиген майлы дақты мүсәтір спирті қосылған сумен жуып тазартады.

***

Тоңазытқыштың мұзын ерітіп, суын төккеннен кейін жылы суға ас содасын қосып жуып, іші әбден құрғағанша бір-екі сағат ашып қойған жөн. Сонда оған қойған тағамдар иістенбейді.



Тақырыбы : Жаңа жыл туралы


Жаңа жыл – әлемдегі қуанышқа толы ең ғажайып мерекелердің бірі. Жаңа жыл сиқырлы, әрі қайталанбас таңғажайып мереке. Бәріміз келе жатқан жаңа жылдан жарқын ертегі, жаңа бақыт күтеміз.

Қазақтар үшін 'Жаңа жыл мерекесін наурыздың 22-сінде, күн мен түн теңелген қасиетті мезгілде басталған. Түрлі тарихи басылымдарда Жаңа жылды әшекейлі шыршамен қарсы алу дәстүрін Ресейде 1700 жылы қаңтардың 1-інде I Петрдің енгізгені, дәл осы жылы Ресейде жаңаша жыл санау басталғаны, I Петрдің өзі басқарған Мәскеудегі мейрамның таңға дейін созылғаны жазылып жүргенімен, бірқатар этнограф-тарихшылар қыпшақтардың шырша мерекесі болғанын, Жаңа жылдың – көшпелілердің де байырғы мейрамы екенін жазады.


Тарихы


Мұрат Әджінің «Қыпшақтар» атты кітабында «Шыршалар мерекесі» деген тарау бар. Оның жазуынша, мереке ең басында құдайлар мен аруақтар мекені – жер шарының тура кіндігінде тіршілік еткен Жер – Судың (Иерсу) құрметіне арналыпты. Жер – Судың жанында ақ сақалды Үлкен (Ульген) есімді шал жүрсе керек. Түркілер оны үнемі әдемі қызыл шекпен киіп жүрген қалпында көріпті. Мұрат Әд-жінің дәлелдеуінше, ежел-гі алтайлықтар шыршалар мерекесін 25 желтоқсан-да, Күннің Түнді «жеңген» кезінен бастап, түркілер Күннің қайта оралғанына қуанып, Үлкенге (Ульген) алғыстарын жаудырыпты, оған тәу етіпті. Дұғаларымыз Тәңірінің құлағына шалынса деген үміт-арманмен Үлкеннің сүйікті ағашы – шыршаны үйлеріне әкеліпті. Бұтақтарына неше түрлі әсем шүберектер байлапты. Сонан соң дөңгелене қол ұстасқан қалпы шыршаны айналып: «Түн кетіп, Күн келсін», деп ән салған. Осылайша Мұрат Әджі бауырымыз Жаңа жыл түніндегі «үлде мен бүлдеге» бөленген шырша мерекесінің І Петр патшадан да әріде болғанын баяндап, ол түркілер дәуірінде сол халықта тойланған деп дәлелдейді.

Белгілі этнограф – тарихшы Ақселеу Сейдімбек Жаңа жылдың көшпелілер мейрамы екендігі туралы былай дейді: «Өмір – тіршілікте шарттылықтар өте көп. Сол шарттылықтардың ең ғажабы, адам баласының уақытты межелеуіне қатысты. Мәселен, осы күндері бү-кілхалықтық қуаныш ретінде тойланып жатқан Жаңа жыл мейрамын алайықшы. Қалыптасқан ұғым бойынша, Жаңа жыл, яғни1-қаңтар, Иса пайғамбардың туған күні. Бүкіл христиан әлемі осылай деп түсінеді, осындай деп тойлайды. Ол тойына «Рождество Христова» деп ат берген. Орыстар православ сенімінде болғандықтан, бұрынғы Юлиан күнтізбесінің межесі бойынша, желтоқсан-ның 25-і Исаның туған күні деп тойлайды. Тарихи дерек бойынша, 532 жылға дейін бүкіл Еуропа Диоклитан календарын тұтынған. Ол христиан дініне қарсы адам. Сол кезде христиан дінін басқарушы кординалдардың бір бас-қосуында жыл басын Исустың туған күнімен бастау жөнінде қарар қабыл-данады. Бір қызығы, сол басқосуға қатыс қандардың ішінде Исустың туған күнін ешкім білмейтін болып шығады. Сонда босаға жақта отырған скифтен шық-қан есепші-жұлдызшы кішкене Диониси деген кісі: «Жарықтық, Иса пайғам-бардың туған күнін мен білуші едім. Ол осыдан аттай 532 жыл бұрын дүниеге келген», - дейді. Оған ешкім де дау айта алмайды. Өйткені, Иса пайғамбардың туған жылын айғақтайтын ешқандай тарихи дерек болмайтын. Ал кішкене Дионисидің аузынан шыққан 532 деген сан көшпелілер үшін киелі сан болатын. Яғни, көшпелілер табынатын аспан денелері – Ай 19 жылда бір рет дөңгелегін жаңғыртып отырады. Осы Айдың дөңгелегінің саны 19 бен Күннің дөңгелегінің саны 28-дің көбейтіндісі – 532.

Демек, Жаңа жылды тойлағанда бұл мерекенің де көшпелілер пайымымен байланысты екендігін ескерген жөн. Өкінішке орай, бұл деректер бүкіл халықтың жадының игілігі бола алмай келе жатыр. Дегенмен, В.В.Цибульскийдің «Луно-солнечный календарь стран Восточный Азий», М.Ысқақовтың «Халық календары», Х. Әбішевтің «Аспан сыры» атты кітаптарында осы деректер қызықты баяндалады.

Қысқасы, сол деректерге ден қойғанда, Жаңа жыл таза көшпелілердің мейрамы екенін мойындауға тура келеді. Бірақ Еуропаға бұл мейрам жерсінді. Бұған Аяз ата, шырша, шырақ жағу деген сияқты Еуропа елдері өздерінің этнографиялық реңктерін беріп, байытты. Содан бүгінгі күні мүлдем танымастай өзгеріп, Еуропалық мейрам болып шыға келді. Діни күнтізбе бойынша, Исаның туған күні қаңтардың 1-і емес, одан 6 күн бұрын аталып өтеді».


Жаңа жылды қай халық қалай қарсы алады?


Болгарияда сағат тілі 12-ні соққанда барлық үйде жарық сөне бастайды. Сол кезде әркім көңілі қалаған адамымен 3 минут бойы сүйседі екен. Дастарқанға міндетті түрде самса қойылады екен.

Венгрияда дастарқанға үйрек пен тауық еті қойылмайды. Себебі венгрлер құстардың барлығын “Бақыт құсының” туыстары деп есептейді екен.


Итальяндықтар ескі жылдың соңғы сағаттарында ешкіммен ренжіспеуге және ешкіммен қарыз ақша алмауға тырысады екен. Жаңа жылдың алғашқы түнінде үйлеріндегі сынған ыдыстарын, ескірген жиһаздарын аулаларына шығарып тастайды екен.

Оңтүстік Америкада


Оңтүстік Америкадағы Эквадор елінің халқы Жаңа жылда сабаннан жасалған қарақшыны ескі жылдың символы ретінде далада жағылған отқа өртеп жібереді.

Францияда адамдар Жаңа жыл кешінде жомарт болуға құмар келеді екен. Бұл күні мейрамханалар адамдарды тегін тамақтандырып қана қоймай кетерінде сыйлықтар береді екен.

Үндістанда Жаңа жыл - Дивали жарық пен оттар мерекесі деп аталады екен. Айтса айтқандай осы күні қалалар мен ауылдардың барлығы оттың ішінде тұрғандай жарқырап кететін көрінеді. Жарығы сөніп тұран бірден-бір терезені көре алмайды екенсің. Әйел адамдар көшеге шығып жерге түрлі оюлы суреттер салып, оларға ұн, топырақ сеуіп, шырақтар жағып көркемдейтін көрінеді.

Еврейлер Дивали мерекесі еврейлердің Жаңа жыл - Рош Хошан қазан, қараша айларында тойланады. Бұл күні адамдар алма мен нанға бал жағып жейді. Бұл жаңа жылда өміріміз балдай тәтті болсын дегені. Жаңа жыл таңы діндарлардың қойдың мүйізінен жасалған труба арқылы адамдарды синагогқа құдайдың алдында өткен жылда жасаған кемшіліктері, күнәлары болса кешірім сұрауға шақырудан басталады. Осыдан кейін Жаңа жылды күнәдан тазарып, жаңадан бастауға мүмкіндік туады.

Голландияда Жаңа жыл кешіндегі дастарқанға жүзім салып пісірген нан тағамы қойылады. Бұл тағам жылына бір-ақ рет дайындалатын көрінеді

Финляндияда Жаңа жыл кешінде тұрмыс құрмаған бойжеткендер кебістерін иықтарынан асыра лақтырады, кебіс есікке тұмсығымен тисе, сол жылы жолы болып, сол жылда тұрмысқа шығады деп есептеген.


Бирмада Жаңа жылда да күн ыстық болып тұратындықтан, адамдар бір-бірінің үстеріне су шашып құттықтайды екен. Сондықтан осы күні үсті-басы су болған адамдарды жиі ұшаратуға болады.

Гвинеяда көшеге піл жетектеп шығады екен. Жұрт осы пілдерді айнала би билеп, ән салатын көрінеді.

Кубада сағат 12-ні соққан кезде, әркім 12 түйір жүзім жейді екен.


Қазақстанда жыл басы мерекесі наурыз айында тойланады. Бұл қазіргі күн есебі бойынша наурыздың 22-ші жұлдызына сәйкес келеді. Бұл күні адамдар жұмыс істемейді, сапарға шықпайды ,кір жумайды, ешкімді ренжітпейді. Барлық үйде мерекелік дастарқан жайылады. Бұл күні күн мен түн тенеседі.

Қытайда Жаңа жыл мерекесі көшеде барабандар, темір тәрелкелер соғылып, фейерверктер атылып, жаңа жыл салтанатын билеген айдаһарлар шеруі бастайды екен. Дастарқанға туралған нарцис гүлін қою дәстүрге айналған. Жаңа жыл мерекесі он бес күнге созылады. Бұл қаңтардың аяғы мен ақпан айының басына келеді.



Ұлыбритания алғаш ашық хаттарды (открытка) шығарған ел болып есептеледі. Сондықтан да Жаңа жылда осы елдің әр жанұясы таныстарын ашық хат арқылы құттықтағанды ұнатады.

Жаңа жылға арналған тілектер, құттықтаулар


Жарияланды 16-12-2013, 19:56 Категориясы: Ұстаздарға 

Жаңа Жыл! Жаңа күн! Жаңа өмір! Бұл күн болмыстағы бояудың барлығын үміттен, қуаныштан, махаббаттан алып, айналаға нұр болып шашылып, әр шаңыраққа шуақ болып тарайды. Қай - қайсымыз болсақ та осы мерекелік кештен келесі Жаңа Жылға дейін жүрегімізге есте қалатындай бір сезімді себелейміз, ол сезім бізді келесі Жылға дейін үмітпен жетелеп отырады. Жаңа Жыл әрбір шаңыраққа құт, береке, ырыс алып келсін!

Ескі Жылдың қайғы - мұңын, өкпе – наздың барлығын артқа тастап, кіріп келе жатқан Жаңа Жылды көтеріңкі көңіл - күймен, таза, тың ойлармен қарсы алу керек. Әрбір кірген жаңа Жылдың өзінің дайындап отырған қуанышы, бақыты, сыйы болады. Достар, біз де өкпе - назымызды, өкініш - мұңымызды, қиындық сезінген сәттерімізді бір сәт естен шығарып, ескі Жылға қалдырып, Жаңа Жыл табалдырығын махаббатпен, мейіріммен аттайық, бізді алда тек қана қуаныш пен бақыт күтіп тұр деп сенейік. Жаңа Жылда үйлеріңіз нұрға, құшақтарыңыз гүлге толсын!

Достар, мен мына қолдарыңдағы жүзім шарабы құйылған бокалды біз тағатсыздана күтіп отырған, есік қағып кіргелі тұрған Жаңа Жыл үшін көтерулеріңізді сұраймын. Лайым Жаңа Жыл барлығыңа тек қана жаңа қуаныш, жаңа бақыт, жаңа табыс алып келсін! Ортамыз ойсырамай, Алла тағала Жылдан Жылға аман – есен жеткізе берсін! Бәріңе мықты денсаулық, берекелі байлық тілеп, жаңа бастаған істерің оңынан шешіліп, соңынан тойлап жүре беріңдер демекпін! Жаңа Жыл құтты болсын!

Жаңа Жыл Сіздер үшін зор жетістіктерге қол жететін, ой - мақсаттар жүзеге асатын, арман - үміттер ақталатын Жыл болсын. Сіздерге зор денсаулық, молшылық пен бақыт тілеймін.
Келді, міне, Жаңа Жыл ортамызға,
Құт - береке әкелсін баршаңызға.
Аңсаған арманыңыз орындалып,
Өміріңіз бақыт пен толсын нұрға.

Жаңа Жыл құтты болсын! Бақ - береке, мол ырыс - дәулет әкелсін! Ертегіге елітер осы ғажайып кезеңде барлық асыл армандарыңыз орындалсын! Жаңа Жыл түні өзінің сиқырлы әсерімен Сізді қуанышқа бөлеп, алдағы Жылыңызға шат - шадыман сәттер, жаңа мүмкіндіктер сыйласын!

Жаңа Жыл тың шығармашылық ойлар, биік кәсіби жетістіктер, керемет оң өзгерістер, жарқын кездесулер мен қуанышты оқиғалар, тамаша бастамалар мен оң шешімдер Жылы болсын!

Жаңа Жыл – жаңа үміттер мен жаңа жоспарлар. Сіздерге жаңа жетістіктер мен кәсіби табыстар тілеймін. Бұл Жыл жақсы өзгерістерге, қуанышты кездесулерге, бақытты оқиғаларға толы болсын. Жаңа Жыл әрбір шаңыраққа бейбіт өмір, тыныштық және мол жақсылықтар әкелсін.

Жаңа Жыл құтты болсын! Адам баласы жаңа Жылдан көп жақсылық күтеді, жаңа Жылға көп үміт артады. Армандарыңыз бен тілектеріңізге қосылып, біз Сізге алдағы Жылда денсаулығыңыз мықты, бақытыңыз үстем болып, күш - қуатыңыз таусылмасын, қанатыңыз талмасын деп тілейміз. Өткенге риза болып, жаңа Жылға бәріміз таза ниетпен, нық қадаммен аттайық. Жаңа Жылға елмен бірге жаңа табыстарға жете берейік!

Сіздерге зор денсаулық, мол бақыт, жанұяларыңызға аманшылық пен бақ - дәулет, еңбектеріңіз жемісті, өмір жолдарыңыз сәттіліктер мен табыстарға толы болсын. Қағып тұр Жаңа Жыл кеп есігіңді, Болмайды той - думанның кеші мұңды. Жаратқан түгел қылып берсін сеніңБақыт пен ырысыңды, несібіңді! Ашылып ғасырдың бір ақ парағы, Өзіңе Қыдыр дарып, бақ қарады. Жаңа Жыл берекелі Жыл боп кірсін, Табысқа бастап сені асқаралы!

Сізді келе жатқан Жаңа 2014 Жылмен кіршіксіз көңіл, ыстық ықыласпен құттықтаймын. Жаңа Жыл – қашанда әр адамның жүрегіне жаңа үміттер мен аппақ армандар ұялататын, ғажайып қиялдарға қол создыратын ең сүйікті мерекеміз. Барша адамзат бұл күні өткенді ой елегінен өткізіп, саралап, Жаңа Жылға таза ниетпен, болашаққа деген мол сеніммен, нық қадаммен аттағанды қалайды. Келер Жылда отбасыңызға құт - береке, қызметіңізге өрлеу тілеймін. Денсаулығыңыз күйлі - қуатты, бақытыңыз баянды, көңіл - күйіңіз тамаша болсын. Алдағы Жыл Сізді тек оң өзгерістерімен, ұмытылмас сәттерімен, қызықты кездесулерімен қуантсын. Ортақ шаңырағымыздың жарқын келешегі үшін еңбектеніп жүрген барша қазақстандықтарымызға бейбіт өмір, тыныштық, мол жақсылық тілеймін.

Бұл Жыл Сіздің жақсы тілектесіңіз болып, үлкен жетістіктерге жетелесін, барлық бастамаларыңызға табыс әкелсін.

Сізге және Сіздің ұжымыңызға зор денсаулық, шығармашылық табыстар, бақыт және бақ-береке тілеймін.Сіз үшін ......... Жыл – барлық тілек пен үміттер орындалатын қуатты Жыл болсын.

Жаңа Жыл баршаңызға бақытты болашаққа үміт, жаңа мүмкіндіктерге сенім ұялатып, жемісті бастамаларға жарқын келешек сыйлайды. Осы жаңа Жыл күткенімізді ақтап, барлығымызға бейбітшілік, амандық және өркендік әкелсін.Сізге және Сіздің жақындарыңызға мықты денсаулық, таусылмас қуат, шығармашылық табыстар мен сәттілік тілеуге рұқсат етіңіз.

Шаңырақтарыңызда ырыс-береке, мемлекетімізде бейбітшілік пен келісім болсын. Сіздерге шын ниетпен зор денсаулық, жарқын болашаққа сенімділік тілейміз. Үміттеріңіз бен тілектеріңіз орындалып, барлық бастауларыңыз сәтті нәтижелер берсін

Сізді Жаңа 2014 жылыңызбен шын жүректен құттықтаймыз. Баршамыз жаңа 2014 жылмен бірге ізгі жаңалықтардың келуін күтеміз. Келер жаңа 2014 жыл Сіздің барлық істеріңіз бен бастамаларыңызға ақ жол ашып, мол табыстар ала келсін, жетістіктерге толы болсын. Сізге зор денсаулық, қуаныш пен шаттыққа толы ұзақ ғұмыр, отбасыңызға бақ-береке, ашық аспан, шуақты күндер тілейміз.


Құрметті достар!
Сіздерді Жаңа 2014 жылмен шын жүректен құттықтаймын! Жаңа 2014 жылда жағымды жаңалықтар мен телегей табыс мол болсын! Әрбір игі істер мен жаңа бастамаларыңызға сәттілік серік болып, отбасыңызға баянды бақыт пен бақ-береке келсін! Жаңа 2014 жыл мерекелі, берекелі болып, мерейіңіз үстем, беделіңіз биік, абыройыңыз асқақ болуына тілектеспін! Ізгі ниетпен, кандас бауырларың!
Жаңа 2014 жыл! Жаңа күн! Жаңа өмір! Бұл күн болмастағы боядың барлығын үміттен, қуаныштан, махаббаттан алып, айналаға нұр болып шашылады, Осы шашылған нұр әрбіріміздің шаңырағымызға шуақ болып турайды. Қай -қайсымыз болсақта осы мерекелік кештен келесі Жаңа 2014 жылға дейін жүрегімізге есте қалатындай бір сезімді себелейміз, ол сезім бізді келесі жылға дейін үмітпен жетелеп отырады. Жаңа 2014 жыл әрбір шаңыраққа құт, береке, ырыс алып келсін!
Барша қазақстандықтарды жаңа 2014 жылдарымен құттықтаймын! Жаңа 2014 жылда жаңа бақыт, жаңа табыс әкелсін! Еліміз тыныш, жұртымыз аман болсын, ауыз біршілігіміз берік болып, жарқын болашаққа деген сенім нық болсын!
Жаңа Жыл - бірлік пен татулықтың жылы болсын! Әр отбасы үшін ырыс пен береке жылы болсын. Мен барша Қазақстандықтарды Жаңа Жылмен құттықтаймын. Аспандарымыз ашық, денсаулықтарымыз мықты болсын!

Қуант бізді Жаңа жыл! (ертеңгілік)


Жарияланды 11-06-2013, 09:09 Категориясы: Бала-бақша 

Балалар көңілді әуенмен залға ұстаса жүгіріп кіріп, әуенмен әртүрлі қимылдар жасап билейді. Әуен тоқтап қалғанда шыршаның екі жағына тұрады.

1 - тәрбиеші: Ортада таңдандырып талайды,
Шыршамыз жасарып жайнайды.
Құбылып, құлпырып айнала,
Сиқырлы сәулелер тарайды.

2 - тәрбиеші: Жасыл шырша төгілген алдымызда,


Қош келдіңіз көрермен шыршамызға.
Аман болсын отбасыңыз деп алайын,
Ізгі тілек тілейміз баршаңызға.
Хор: «Жаңа Жыл!»
Мыстан кемпір келеді, қолында үлкен айнасы бар.

Мыстан кемпір: Маса, мынау шырша ғой, қазір шыршаны құртпай бүлдірем. мына шырша неге әдемі, киімдері де әдемі емеспін? Қалай осылар секілді әдемі болам мен? Мыстан шыршаны құлатқысы келеді, балаларды қорқытады.
Тәрбиеші: мыстан әже біз шырша тойын тойлағалы отырмыз. Қазір Аяз Ата мен Ақшақарды шақырамыз. Аяз Ата сиқырлы таяғымен саған көмектесер.
Аяз ата мен Ақшақарды шақыру.
Аяз Ата, Ақшақар,
Шыршамызға кел, кел!
Тақпақ айтып береміз,
Бізге сыйлық бер, бер!
Аяз Ата келеді, Ақша қар жоқ. Құттықтады.
Тәрбиеші: Балалар байқадыңдар ма? Аяз Ата қасында Ақшақар жок, қайда ол?
Аяз Ата: Соны өзім де білмедім. Жаңа қасымда келе жатқан, аяқ асты жоғалып кетті.
Мыстан кемпір: Ендеше, мен болам, Ақшақар мен болам, мені сиқырлы таяғынмен Ақшақарға айналдыршы.
Жылтыр матаның ішіне мыстан мен Ақшақар тығылады. Аяз Ата сиқырлы таяғымен матаны түртіп:
Көңілді балалар,
Шыршаны айналып.
Жалмауыз кемпір,
Ақшақарға айналсын - дейді.
Мата астынан көрінбей мыстан кетіп қалады да, мата астынан Ақшақар шығады.
Ақшақар құттықтауы.
Тәрбиеші: Аяз Ата, Ақшақар біздің шыршамыз әдемі болғанымен көңілсіз. Неге оның шамы жанбайды?

Ол үшін біз Сабинаны шақырамыз.

Сабина: Шырша, шырша
Шамдарыңды жарқырат.
Би билейміз, айнала,
Балаларды таңырқат.
Шам жанады.
Жеке ән: «Жаңа жыл келді.» (Аянат, Қызғалдақ, Еркеназ)
Хор: «Аяз Ата»
«Ақшақарлар биі»
Тақпақтар:
Еркеназ:
Жасыл желек жамылған,
Асыл моншақ тағынған.
Міне сұлу шыршамыз,
Көктен күтіп сағынған.
Кел балалар, келіңдер.
Шырша тойын көріңдер.

Жансая: Тақпақ, өлең жаттады,


Би үйрендік көрсін деп.
Аяз Ата шаттанып,
Бізге риза болсын деп.

Санжар: Тамаша ғой қыс деген,


Қуанады бар бала.
Шырша тойын тойлайды,
Аяз Атамен қосыла.

Аймереке: Біздің балабақшада,


Шырша тойы болады.
Аяз Ата, Ақшақар,
Біздермен мәз болады.

Ақмаржан: Жаңа жылмен шаттанып,


Жаңарады бар дала.
Шырша тойын тойлайды,
Дөңгеленіп бар бала.
Би: «Сығандар»
(Айзия, Ақмаржан, Еркеназ, Айназ)
Толғанай: Жаңадан тақпақ,
Аламыз жаттап.
Жаңа жыл келді,
Жаңа жыл аппақ.

Еркенұр: Сапалы аппақ күмістей,


Тістері аппақ күріштей.
Қызыл ала шапанды,
Сағындым Аяз атаны.

Алихан: Жүзімізде күлкі ойнап,


Шаттанады жанымыз.
Жаңа жылды біз тойлап,
Шаттанамыз бәріміз.

Ерназар: Тауда туып, тауда өскен,


Шырша келді ортаға.
Аяз Ата, Ақшақарды
Шақырайын ортаға.

Алдияр: Өлең де әзір, ән де әзір,


Ойын да әзір, бәрі әзір.
Кел Жаңа - жыл біздерге,
Кел Жаңа - Жыл, Жаңа - жыл!

Жеке ән:«Біз шадыман баламыз»
(Арайлым, Жансая)
Ойын:
Би:«Чунга - чанга»

Айзия: Жаңа жылмен, Жаңа жылмен,


Құттықтаймыз әрине.
Папамызды, мамамызды,
Қонақтарды бәрін де.

Аман: Алақай, алақай,


Қар жауып тұр балақай.
Жүр шанаңды алып шық,
Киіп алып малақай.
Гауһар: Аша қарға малынып,
Аппақ тонын жамылып.
Сақалы мен мұртына,
Күміс моншақ тағылып.
Аяз Ата келдің бе?
Балаларды сағынып.
Диас: Құтты болсын Жаңа жыл,
Құтты болсын Жаңа жыр.
Жасыл шырша жанында,
Билеп барлық бала жүр.

Дәурен: Аю, қасқыр, қоян, түлкі,


Ортада би билеп.
Балалар жүр мәз болып,
Би билейді дөңгелеп.
Әділ: Орманның бар аңдары,
Бүгін бізде қонақта.
Балалармен би билеп,
Қуанады шаттана.
Аңдар (қояндар) биі.
Дәурен, Әди, Аман

Ернар: Далада қар борайды,


Ақ мамыққа орайды.
Мұз болады, қатады,
Жып - жылтыр боп жатады.

Аянат: Ән айтамыз, би билейміз,


Біз көңілді баламыз.
Шаршауды біз білмейміз,
Тақпақ айтып, би билеп.
Аяз Атадан сыйлық аламын.

Айназ: Қуантып енді,


Жаңа жыл келді.
Өсетін болдым,
Бір жасқа енді.
Арай: Шыршаны айнала,
Қоршаған қуыршақ.
Кел биле, кел биле,
Қоян, лақ, құлыншақ.
Болат, Назерке:
Жаңа жылда бақшамыз,
Гүлдей болып жайнасын.
Аман болсын барлық бала,
Шат - шадыман ойнасын.
Жаңа Жыл келеді.
Қызғалдақ: Аспан жерге төгеді,
Ақ күмісін уыстап.
Ұлу жылы келеді,
Бізге қарай жылыстап.

Хор: «Шырша әні»
Аяз Ата сыйлық таратады.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет