Ас қорыту жүйесін тексеруге кіретіндері

• 
  шағымдарды талдау;
  
• 
  физикалық тексерулер;
  
• 
  параклиникалық тәсілдер.
  

• 
  асқазан-ішек жолдарының патологиясы (аурулары) –дисфагия(жұта алмаушылық), құсып тастау(қабылданған тамақтың ауыз қуысына қайтып келуі), қыжылдау(өңештің төменгі жағына асқазаннан келіп түскен ас қалдықтарынан төс сүйегінің артжағында күйдіре ауру сезімдері), ауыздан жағымсыз иістің шығуы, кекіру(ауыз арқылы ас қазан мен өңештен жиналған ауаның кейбірде дауысты шығуы), тәбеттің бұзылуы, құрсақтың әртүрлі бөлімдерінде шаншу, ас қазанның тамақтан толып кетуі, жүрек айну, құсу, іш қату немесе іш өту, қарын мен ішектерден қан кету.
  
• 
  бауыр мен өт жолдарының патологиясы: оң жақ қабырғалар асты аймағының ауруы, кейбірде-төс сүйегінің қанжар тұсы, кекіру, қыжылдау, жүрек айну, құсу, сары ауру, тері қышымасы, құрсақтың кө-лемінің үлкеюі, дененің қызуының көтерілуі;
  
• 
  ұйқы безінің патологиясы: төс сүйегінің қанжар тұсының ауруы, оң және сол жақ қабырға асты аймақтары, айнала ауруы, диспепсия (ас қорытудың бұзылуы) құбылыстары, сары ауру, жалпы әлсіздік пен арықтау.
  

Ас қорыту жүйесінің ауруларына диагноз қою үшін қолданылатын негізгі параклиникалық тәсілдер:

• 
  контрастылы(қарама-қарсы) рентгенография өңеш, қарын, ұлтабар, тоқ ішек, өт;
  
• 
  эндоскопия (өңеш, қарын, ұлтабар, тоқ ішек);
  
• 
  зертханалық тәсілдер: қарын сөлін зерттеу, ұлтабар іші мен нәжіс.
  

• 
  диспепсиялық;
  
• 
  абдоминалгиялық (құрсақ тұсындағы ауратын жерлер);
  
• 
  іштің тесіп ауруы;
  
• 
  ішектердің толық сіңірмеуі.
  

Сонымен бірге несептің түсі де күрең сары немесе қоңырқай да болуы ықтимал; нәжістің түсі біресе тым ақшыл немесе мөлдір тартуы мүмкін, ал кейбірде-қара қоңыр түс болады.

• 
  Несеп бөліп шығару ауруларының кейбір тексеру әдістері
  
• 
  Несеп бөліп шығару жүйесінің негізгі зерттеу әдістері
  

• 
  шағымдарды талдау;
  
• 
  физикалық тексерулер;
  
• 
  параклиникалық тәсілдер.
  

• 
  бел тұсының ауруы;
  
• 
  бел аймағының тоңуы;
  
• 
  несеп бөлінудің бұзылуы;
  
• 
  ісіктер(қабақтар мен бетте);
  
• 
  бас ауру;
  
• 
  бас айналу;
  
• 
  жүрек тұсы ауруы мүмкін, демікпе, тәбеттің болмауы, жүрек айну, құсу, қызудың көтерілуі.
  

• 
  сипалау тәсілі бөлек жағдайларда бүйректердің көлемін, оның сыртқы түрін, жазықтықтарын, қозғалғыштығын, орналасу орнын;
  
• 
  соғу тәсілі дені сау адамдарда перкуссия тәсілімен ауыратын жерін табу қиындау, сондықтан дәрігер сол қолын белдің бүйректер тұсына қойып оң қолдың саусақтарымен немесе қолдың қырымен қысқа және онша қатты емес соқылар арқылы ауыратын жерлерді айырады. Егерде соғу кезінде ауыратын болса, онда симптом оң деп бағаланады (Пастернацкий симптомы). Оң Пастернацкий симптомы кезінде несепте тастардың жинақталып қалуы ауруларын ж.т.б.анықтайды.
  

• 
  кәдімгі және контрастылы рентгенография;
  

• 
  компьютерлік томография;
  
• 
  радиоизотопты нефрография;
  
• 
  лабораториялық тәсілдер: несепті тексеру.
  

• 
  ісікті;
  
• 
  бүйректердің артериальды гипертензиясы
  
• 
  несепті;
  
• 
  бүйректер жұмысының жеткіліксіздігі.
  

Несепте эритроциттердің пайда болуы ондағы әртүрлі аурулардың болуынан-бүйректер шумағының қан тамырларының ауруға шалдығуынан, туберкулезде және бүйректердің ісігі болғанда, тас жиналу ауруларынан ж.б. Несепте лейкоциттердің көбеюі несеп шығару жолдарында қабыну үрдістері бар уақытта блады.

• 
  Алғашқы және жыл сайынғы терең медициналық тексерулер
  
• 
  Медициналық тексерулердің ұйымдастыру негіздері
  
• 
  Спортпен шұғылдануға жіберілуі үшін кедергі болатын аурулар мен патологиялық жағдайлар
  

Ә) Жүйке мен психикалық аурулар. Орталық және шеткері жүйке жүйесінің жарақаттары

• 
  алғашқы тексеру;
  
• 
  тереңдетілген жылдық тексеру;
  
• 
  қосымша тексерулер;
  
• 
  кезеңдік тексерулер;
  
• 
  ағымдық тексерулер;
  
• 
  жеделдік (қоса дәрігерлік-ұстаздық бақылаулар) тексерулер.
  

1. 
   Оқу жоспарларымен қарастырылған жаттығулар мен нормативтерді орындауға кедергі келтіретін дене дамуының кәдімгідей қалыс қалуы; қол-аяқпен тұлғаның арасындағы айқын диспропорция.
   
2. 
   Қол мен иық белдеуінің барлық түрлі деформациясы, әртүрлі спорт жаттығуларын жасауға мүлдем немесе қиындататын мүмкіншіліктері.
   
3. 
   Көкірек қуысының деформациясы, көкірек қуысындағы мүшелердің қызметінің қиындауы.
   
4. 
   Жамбастың деформацияға ұшырауы, дененің статикасына әсері мен жүру биомеханикасының бұзылуы
   
5. 
   Аяқтың біреуінің 3 см көбірек қысқа болуы, жүрісінің жақсы дамуына қарамастан; аяқтың ішке қарай қисық болуы (Х-тәрізді қисаюы) немесе сыртқа қарай (О-тәрізді қисаюы) сан сүйектерінің ішкі айдаршықтарының арасы мен сирақ сүйектерінің ішкі айдаршықтарының арақашықтығы 12 см көбірек болса.
   

2.Реактивті психоздар және невротикалық шалдығулар. Стресске тез реакциялары бар адамдарды толық емделгеннен кейін спортпен шұғылдануға жіберуге болады, егерде бейімделуі бұзылып және азғантай ғана айқындала бастаған невротикалық шалдығулардан негізінен сезім билеу-еріктілігімен вегетативті бұзылулармен сипатталса.

3.Ақыл-есінің қалыс қалуы.

4.Эпилепсия ауруы.

5.Орталық нерв жүйесінің аурулары және олардың салдары: жұқпалы, па-разитарлы, вирустық аурулар. Жалпы жұқпалы аурулар кезінде бас ми мен жұлынның зақымдары, лездік және созылмалы уланулар және солардың сал- дары.

6.Бас ми мен жұлынның жарақаттары және олардың салдары.

7.Бас ми мен жұлынның тамырларының аурулары және олардың салдары (субарахноидалды, ми ішілік және басқа да ми сауыты ішілік қан құйылу, ми инфарктісі, ми ишемиясы ж.б.). Әлсін-әлсін естен тану жағдайларында терең тексерумен емделуден өтуі тиіс. Оларды жекпе-жек, күрделі координациялық спорт түрлеріне және су спорттарымен шұғылдануға жіберуге болмайды.

8.Орталық нерв жүйесінің аурулары (дегенеративті, бас ми мен жұлын ісіктері, туа біткен аномалиялар және басқа да нерв-бұлшық ет аурулары).

9.Шеткері нерв жүйесінің аурулары.

10.Шеткері нервтердің жарақаттары және олардың салдары.

11.Бас сүйектерінің сыну кезінде болатын салдары (ми сауыты, бет сүйектері соның ішінде төменгі және жоғарғы жақ сүйектері, басқа да сүйектер) орталық нерв жүйесінің табиғи зақымдарының белгілерісіз, тек ми сауытының ішінде бөтен заттардың болуы ж.б.

12.Орталық және шеткері нерв жүйелерінің, сонымен бірге оларды хирургия жолымен емдегенде уақытша болатын қызметтік бұзылуы әсіресе өте қатты ауырып жарақаттар алған кездерде жұмысының бұзылуы.

• 
  Әтүрлі спорт мамандықтарын кезеңдік дәрігерлік – ұстаздық бақылау мен тексерулер
  
• 
  ОНЖ зерттеудің функционалдық мүмкіншіліктері
  

• 
  Бірінші тексеру – дайындық кезеңінің кіріспе бөлімінде;
  
• 
  Екінші және үшінші тексеру – дайындық кезеңінің ортасында және аяғында;
  
• 
  Төртінші тексеру – жарыс алдындағы кезеңнің аяғына қарай.
  

• 
  Таңдап алынған спорт түрлеріне байланысты жетекші ағза жүйелерінің қызметтік мүмкіншілігін;
  
• 
  Жалпы дене жұмыс қабілеттілігін;
  
• 
  Ағзаның қуаттық қабілеттілігін;
  
• 
  Арнайы жұмыс қабілеттілігін.
  

• 
  Орталық нерв жүйесі;
  
• 
  Нерв – бұлшық ет аппараты;
  

• 
  Гомеостазды сақтау жүйелеріне жауапты;
  
• 
  Кардиореспираторлық жүйеге;
  
• 
  Орталық нерв жүйесіне;
  
• 
  Нерв – бұлшық ет аппаратына.
  

• 
  Кардиореспираторлық жүйе;
  
• 
  Ішкі секіреция бездерінің жүйесі (эндокринді);
  
• 
  Орталық нерв жүйесі.
  

• 
  Орталық нерв жүйесі;
  
• 
  Нерв – бұлшық ет аппараты;
  
• 
  Сезімтал (сенсорлы) жүйелер.
  

• 
  Кезеңдік неврологиялық бақылау;
  
• 
  Негізгі нерв үрдістерінің күшін зерттеу;
  
• 
  Негізгі нерв үрдістерінің тепе- теңдік пен қозғалғыштығын зерттеу;
  
• 
  Рефлекстерді зерттеу;
  
• 
  Негізгі ми нервтерін зерттеу;
  
• 
  Қимыл- қозғалыстың координациясын зерттеу;
  
• 
  Терең сезімталдылықты зерттеу;
  
• 
  Проприорецептивті сезімталдылыққа сынама.
  

• 
  Көздің өткірлігін (көргіштігін);
  
• 
  Көру аймағының шекарасын.
  

• 
  Нерв – бұлшық ет апаратының қызметтік мүмкіншіліктерін зерттеу негіздері
  
• 
  Тепе – теңдік анализаторының функционалды мүмкіншіліктерін зерттеу негіздері
  
• 
  Көру талдауышының қызметінің мүмкіншіліктерін зерттеу негіздері
  

• 
  Бұлшық еттің кернеу мен босау тонусы;
  
• 
  Бұлшық еттің кернеу мен босаудың латентті уақыты;
  
• 
  Бұлшық еттің максимальді жиілікпен жиырылуы;
  
• 
  Бұлшық еттің максимальді қысқа уақытта жиырылуы;
  
• 
  Бұлшық еттің электрқозғыштығы (реобаза және хронаксия)