Семинар сабағы 15 c ағат Оқытушының жетекшілігімен Студенттің өзіндік жұмысы (ожсөЖ) 30 сағат
жүктеу/скачать 2,65 Mb.
|
Спортшыларда нерв – бұлшық ет аппаратының қызметтік мүмкіншіліктерін бағалау негіздері
2.Тепе – теңдіктің қызметтік мүмкіншіліктерін спортшыларда ең кең тараған сынамалар, олар Воячектің, Лозановтың, Бряновтың ж.б. айналдыру сынамалары. Воячек сынамасында тексерілуші Барани креслосында отырып (иек төске қарай жақын орналасқан, көз жабық), 10 секундта бес рет айналдырады. Айналдырып болғаннан кейін бес секундтай көзін жұмып отырады да, содан кейін басын тез көтеріп, көзін ашады. Сынамаға дейін және содан кейін тексерілушінің ЖСЖ мен АҚ өлшейді. Воячек сынамасының нәтижесін бағалау негізі
Лозанов сынамасында да Барани креслосында отырып, басы еңкейген (<α = 900), көзі жабық. Сағат тілі бойынша бұрыштық жылдамдық 1800/c 10 секунд (5 толық айналым) айналдырады. Кресло тоқтағаннан кейін, «жоғары» деген бұйрық бойынша тексерілуші 2 секунд бойында басын біресе көтеріп, біресе түсіреді. Бір осындау сынама туры үш циклден тұрады (әрбір циклде 15 толық айналым жасалынып, 2-3 секундтан үш үзіліс болады). Әрбір турдан кейін 2 минутқа тоқтау қажет. Әрбір сынамада 9 тур (жалпы айналым саны 135, барлық уақыты – 24-25 мин). Лозанов сынамасының нәтижесін бағалау негізі: Статокинетикалық тұрақтылығы төмен - сыналушы тек 4-5 турын ғаға көтереді; Статокинетикалық тұрақтылығы орташа – сыналушы тек 7-8 турын ғана өтеді; Статокинетикалық тұрақтылығы жоғары – сыналушы барлық 9 турды өтеді. Брянов сынамасы. Сыналушы Барани креслосында отыр, 900 айналу өсіне тұлғасы алға қарай еңкейген. Бірқалыпты айналдырғанда 2 секундта бір айналым (1800 / c) жылдамдықпен қозғалып, сыналушы бесінші айналымның аяғына қарай денесін біресе түзетіп, біресе еңкейтіп тұрады. Әрбір түзелу мен еңкею – 3 секундтай уақытта орындалады. Тексеру бір минутқа созылады. Содан кейін кресло тоқтайды. Үзіліс бір минут. Сол уақытта вегетативті реакциялардың дәрежесін белгілеп, субъективті сезімдерді анықтайды. Солай жалғаса береді. 3. Көру талдауышының қызметік мүмкіншілігінің негізгі белгілері болып көздің өткірлігі мен көру аймағының шегі. Көздің өткірлігін біздің елде С.С.Головин мен Д.А.Сивцев кестелері кеңінен қолданылады. Көру аймағының қалыпты шекарасы
Тексеру сұрақтары: Кезеңдік неврологиялық тексеруге қандай зерттеулер кіреді? Негізгі нерв процестерінің тепе – теңдік пен қозғалғыштығын қалай анықтайды? Рефлекстерді қалай зерттейді? Қимылдардың координациясы деген не? Негізгі сезім түрлерін қалай зерттейді? Есту талдауышына қандай спорт түрлерінің әсерлері көбірек? Тепе – теңдік талдауышына қандай спорт түрлерінің әсері әлдеқайда жоғары? Көру анализаторына қандай спорт түрлерінің әсері басым болады? Әдебиеттер тізімі: А.Макарова. Спортивная медицина: Учебник. – Советский спорт, 2004. 2. Дунаева З.Қ., Мұстафина Т.К. Студенттердің спорттық медицинадан лабораториялық жұмыстарды өздігінен орындауға арналған әдістемелік нұсқау. – А., 1993. 3. Мұстафина Т.Қ. Спорттық медицина. Оқу құралы. Алматы, 1993, 75 бет. 4. Мұстафина Т:Қ., Амангельдиева Р.Р., Дунаева З.Қ. Патологические состояния и заболевания у спортсменов. Учебное пособие. Алма – Ата, 1986. 14.Тақырыптың аты: Дене шынықтыру және спортпен шұғылданатындарды дәрігерлік – ұстаздық бақылау Мақсаты: Кардиореспираторлық жүйенің қызметтік мүмкіншіліктерімен таныстыру. Сонымен бірге сыртқы тыныс алу жүйесінің қызметінің мүмкіншіліктерімен және жалпы дене жұмыс қабілеттілігімен студент қауымды таныстыру. Тірек сөздер: Кумулятивті өзгерістер, телерентгенография, эхокардиография, өкпені максимальді желдету, пневмотахометрия көрсеткіші, Розенталь сынамасы, динамикалық спирометрия, PWC170 сынамасы, Гарвард степ – тестісі, Новакки тестісі. Негізгі сұрақтар: Кардиореспираторлық жүйе қызметінің мүмкіншіліктерін зерттеу негіздері Сыртқы тыныс алу жүйесінің қызметінің мүмкіншіліктерін зерттеу негіздері Жалпы дене жұмыс қабілеттілікті зерттеу негіздері Қысқаша мазмұны: 1.Кардиореспираторлық жүйе қызметінің мүмкіншіліктерін зерттеу негіздері телерентгенография-жүректің шынайы көлемін анықтауға көмектеседі; электрокардиография-жүрек соғу ырғағының бұзылған сипатын, жүрек бұлшық етінің өткізгіштігі мен трофикасын(қоректенуін) және әртүрлі бөлімдерінің гипертрофиялық өзгерістерін көрсетеді; Cпортшылардың жүрегінің орташа көлемінің мәні телерентгенография деректері бойынша
Телерентгенография деректері бойынша спортшылардың жүректерінің көлемін баллдық жүйемен бағалау
Төзімділікті дамытуға бағытталған спорт түрлеріне маманданған жоға-ры дәрежелі спортшылардың ЖСЖ
2.Сырттай тыныс алу жүйесінің қызметтік мүмкіншілігін анықтау үшін келесі көрсеткіштерді анықтайды: өкпенің тіршілік сиымдылығын; өкпені максимальді желдету; пневмотахометр көрсеткіштері (тыныс алу мен тыныс шығару қуаттылығы); сыртқы тыныс алу жүйесінің қызметтік сынамалар нәтижесі. Спортшыларда ӨТС(өкпенің тіршілік сиымдылығы) есептеу үшін ең жиі қолданатындары ол Людвиг формуласы: Ерлер: ҚӨТС (мл) 40 х бой (см) + 30 x салмақ (кг) - 4400; (Қ – қажетті) Әйелдер: ҚӨТС (мл) 40 x бой (см) + 10 x салмақ (кг) -3800. Шынайы ӨТС – тің қажеттілікке (% - пен) келесі формула қолданылады: ШӨТС (%) = ШӨТС (мл) / ҚӨТС (мл) х 100. Өкпені максимальді желдету (ӨМЖ) спортшыларда есептеу мына формула бойынша жүреді: ҚӨМЖ = ШӨТС х 40. Шынайы ӨМЖ – нің ҚӨМЖ (%) cәйкес келу дәрежесін келесі формуламен анықтайды: ШӨМЖ (%) = ШӨМЖ (мл) / ҚӨМЖ (мл) х 100. Cыртқы тыныс алу жүйесінде қызметтік сынама ретінде жиі қолданылатындары Розенталь сынамасы мен динамикалық спирометрия. Розенталь сынамасы тыныс алу бұлшық еттерінің төзімділігін бағалау және бес рет ӨТС өлшеп, арасында 15 секунд үзілістер болуы керек.
Динамикалық спирометрия - өкпенің тіршілік сиымдылығын (ӨТС) өлшенген жүктеменің алдында және соңында алынады (2-3 мин 180 адым/ мин жиілікпен жүгіру) - өкпені желдету қанағымына сәйкес екендігін бағалау үшін пайдаланылады. Сыртқы тыныс алу жүйесінің қызметтік мүмкіншілігі ӨТС мәні 300 мл – ден төмен түссе, онда жалпы жұмысы төмендегені. 3. Қазіргі кезеңде жалпы дене жұмыс қабілеттілігін жанама тәсілмен анықтау үшін әсіресе кең түрде PWC170 пен Гарвард степ – тест сынамалары болса, ал тікелей анықтау үшін – Новакки сынамасы қолданылады. PWC170 cынамасының теориялық базисінде екі физиологиялық заңдылықтар жатыр: бұлшық ет жұмысы кезінде жүректің соғуы жиілейді де оның қарқынына (қуаты немесе жылдамдығы) тура пропорционал; шексіз емес бұлшық ет жұмысы кезінде жүрек соғу жиілігінің дәрежесі жүрек қан тамырлар жүйесінің қызметтік мүмкіншілігіне кері пропорционал болады да жалпы дене жұмыс қабілеттілігінің жанама критериі болып табылады. PWC170 cынамасының негізін құрайтын дене жүктемесінің берілген қуатын анықтау ЖСЖ 170 соқ/ мин, ол дегеніміз кардиореспираторлық жүйенің қызметінің қолайлы деңгейі. PWC170 cынамасын зертханалық жағдайда өткізудің үш нұсқасы бар: жалпыевропалық (үш жүктеменің қуаты жоғарлаған сайын, әрбірінің ұзақтығы 3 мин және де үзіліссіз) жүктеме орындалады. Сол уақытта жүктеме екі рет өседі (тестілеудің басталуынан кейін 3 және 6 минуттарда). ЖСЖ соңғы үшінші минуттың 15 секундында, және жүктеменің реттелуі тестінің соңына қарай ЖСЖ 170 соқ/ минутқа дейін жетуі тиіс. Жүктеменің қуаты сыналушының дене массасының (Вт/кг) бірлігіне есептеледі. Әуелі қуат есебі 0,75 – 1,25 Вт/кг, ал оның өсуі ЖСЖ өсуіне сәйкес іске асады. Карпманның модификациясы (1974) бойынша екі жүктеме орындалады (бұнда да қуат үдейе түсу керек), ұзақтығы 5 минуттан, арасында үзілістер 3 минуттан. Спортшылардың әртүрлі мамандықта және дене массасы PWC170 анықтау үшін ұсынылатын бірінші жүктеменің қуаты (W1, кгм/мин)
PWC170 анықтау үшін ұсынылатын екінші жүктеменің қуаты (W2, кгм/мин)
PWC170 көрсеткішінің салыстырмалы мәнін бағалау негіздері
жүктеу/скачать 2,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||