Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

көптігін», оныңбұдан кейінгі өз қимылын калай өрістетпекші 

оныңхаттарын колғатүсіруге ж әнет.б, әрекетжасалсын деген 

алды.

рындағы ауылдар оған ағылып келіп жатты.

1832 

жылғы 22 наурызда Ш анхай Есімов сұлтанға бағынышты  Қ оянды - 

12 ауылдан астам қазақтары бүлікшіл  Саржанға «көшіп  кетті», ал  ең маза- 

сыздық  туғызғаны  —  Ақмола  округінің  басқа  казак  болыстары  да  «дала 

түкпіріне  карай  оған  еріп  кетуге»  бейім  болды.59  1832  жылғы  14  наурызда 

жүзбасы Чириковке мынадай өкім келіп түсті: «опасыз Саржанға адал берілген 

қазақтардан» қатер төнген жағдайда, күш жинап алып, «Қараөткелде (казіргі 

Астана. 

—Ред.)

 жайбарақатжатып алмай, саржандықтарды іздеуге аттаның- 

дар».  10 күннен кейін, яғни  1832 жылғы 24 наурызда Чириков облыстык бас- 

тыктарға көтеріліс жасаған алтай-карпык руымен ірі кактығыс болтаны ж әне 

423  жауынгерлік  патрон  пайдаланылғаны  туралы,  13  мылтык,  жебесі  бар 

көптеген  садак,  кылыш,  канжар,  ат  колға  түсірілгені,  олардың  бір  бөлігі 

Қоңыркұлжа Құдаймендинге калдырылғаны туралы баяндады.60 Көтеріліс 

жасаган ауылдардьгң кай жерде орналасканы туралы аныкакпаратпен жедел 

жабдыкталып отырған жазалау отрядтарының Саржанның өзін кенеттен колға 

түсіруге жасаған әрекеттері табыска жетпеді. Ізіне түсушілердің арам ойла- 

рының алдын алуда көтеріліс көсемінің аскан сақтығы аз рөл аткарған жок, 

полковник  Л укиннің  Омбы  облыстық  баскармасына  жеткізгеніндей,  «ол 

күтпеген қауіп төнген жағдайда, сәл ғана киын жағдайлар туған кезде өзін 

ж әне өзі қазак ауылдарын жеке үлгі көрсете отырып, жігерлендіріп, калтқ- 

ысыз, кәміл сеніммен қызмет еткен халык ісін кұткару үшін әрқаш анда «өз 

үйінің жанында беске дейін ерттеулі ат үстап келген».

1831 жылдың аяғы — 1832 жылдың басында Батыс Сібірдің генерал-губер­

наторы жергілікті жағдайларды ескере отырып, әр түрлі бағыттарда қимыл 

жасап, Саржан ауылдарының керек-жарактарымен, мал-жанымен қоныс ау- 

даратын аудандарын тарылту ж әне кайсар күрескерді күресін тоқтатуға не- 

месе өкімет орындарына берілуге мәжбүр  ету үшін  мұқият жабдықталған 

бірнеше шағын топтарды аттандырды. Мұрағат құжаттарында оның негізгі 

күш терініңталкандалуымен аяктала жаздаған киын жағдайлардың бірі ай- 

тылады.

новқа 1832 жылғы 6 маусымдағы рапортында Саржанның каруланған адамда- 

рымен күтпеген қақтығыс туралы былай деп хабарлаған: «...бүлікшілер аулы- 

на  1  шакырымға  жетпейтін  ж ер  калғанда»,  ол  күш  корсету  максатымен 

көтерілісшілерді  кудалауда қажу дегенді  білмейтін  Карбыш ев бастаған  40 

адамнан тұратын казактар отрядын жібереді. Таң алдында ол сұлтанның аулы- 

на жетеді де, «қимыл жасап», табындарды тез арада айдап әкетеді.61 Ж үзбасы 

Карбышевті колдау үшін екі взвод казактар бөлінген; жазалаушы күштердің 

өзара  іс-кимылы  өз  нәтижесін  берген:  тұракты  күш тердің нысанаға  алып 

атқан октарына төтеп бере алмай, көтерілісшілер өздері орналаскан