Шахмардан есенов
*** Академик С.Сартаев
жүктеу/скачать 0,85 Mb.
|
Шахмардан есенов
- Бұл бет үшін навигация:
- Шалабаев Саламат
- Кәмила апаймен
| ***
Академик С.Сартаев: «...Бір кездері КСРО басшылары одақты Республикалардан жерлерін қайта бөлуді бастады. Никита Сергеевич Хрущев 60-шы жылдардың басында Маңғыстауды, бүкіл мұнай кен орындарымен қоса Түркімен республикасына бермек болды, себебі түркімендер мұнай өндірісімен бұрыннан шұғылданады. Мұны естіп-білген Димаш Ахметұлы Қонаев бұл бай өңірді кімге болса да берудің мүмкін еместігін, дәйекті дәлелдеуді Республика Геология министрі Шахмардан Есеновке тапсырды. Бұл мәселе КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумы мен КСРО министрлер кеңесінің жабық біріккен отырысында талқыланды. Н.С.Хрущевтың кіріспе сөзінен кейін Шахмардан Есенұлы сөйледі. Ол Қазақстан ауыл шаруашылығымен ғана емес, мұнай өндірумен де шұғылдана алады, бізде тиісті мамандар жеткілікті, қазіргі Маңғыстау өңірі өзінің көлемі бойынша бес Бакуге тұрарлық мұнай шығара алады деді. Қысқасы, ұзақ талқылаудан кейін А.Косыгин қазақстандықтарды қолдады. Көргендердің айтуынша, Н.С.Хрущев А.Косыгинді жақтырмай: «Сен өзіңнің шытыңмен айналыс» (А.Косыгиннің мамандығы тоқымашы еді) деген көрінеді. Дауыс беру нәтижесінде жабық жиналысқа қатысушылардың басым бөлігі Маңғыстау өңірінде статус- кваны сақтауды жақтады. Осы бір маңызды деректі Л.И.Брежневтің бұрынғы көмекшісі Федюкин Алматыға келген сапарында біздің қоғамтанушылар – Р.Сүлейменовке, А.С.Елагинге және Ж.Ахатовқа (бұл кісі жабық біріккен жиналыстың стенограммасын оқыған) айтыпты». Енді біз Есеновтің бұл еңбектерін қалай бағаласақ екен? Патриоттық дейміз бе, Отан сүйгіштік пе, жоқ әлде өзіне міндеттелген қызметті ақ-адал атақарған абзал Азамат дейміз бе?! Қай-қайссына теңесеңіз де Шахмардан Есенов әрекеті, атқарған қызметі сай келіп тұр. Елі мен жерін жанындай сүйіп, ұлттық намысты қолдан бермеген, нағыз хас батырдың бейнесі мен болмысы айшықталып тұрған жоқ па?! Өзі айтқандай ол елдің де, ердің де намысын қолдан бермей, арғы бабасы Қарақыпшақ Қобландыдай, бергісі Маңдай мен Дербісалдай қазақ жерін, ен байлығын қорғай білді. Тіптен, басқасын былай қойғанда осы ісі үшін-ақ Есенов Шахмарданды қалай мақтасақ та, мақтансақ та жетерлік. Бүгінгі күні сол Маңғыстаудың майлы түбегі Қазақстан абыройын асырып, экономикасын көтеруге ұшан-теңіз үлес қосуда. Әжірбайжан мен Түрікпендерге олжа болып кете жаздап, министр Шахмардан Есеновтің табандылығының, намысқойлығының арқасында аман қалғанын жастарымыз түгілі есі бар ересектерміздің өзі де біле бермейді. Өкінішті. Жастарымызға: «Отанды сүйіңдер, партиот болыңдар» деп, жаны мен қаны жоқ құрғақ сөзді қайталай бергеннен олар патриот болмайды, Отан анасын сүймейді. Оларды патриот ететін Есеновтің және елін, жерін «Есеновше» қорғаған азаматтардың әлгіндей әрекетін,(олар бізде аз емес) сын сағаттағы табанды талаптарын газет-журналдарға жазып, теледидардан көрсетіп, жалпы жұртқа жариялап, ең бастысы- мектептің тарих, әдебиет пәніне енгізу керек. Тәрбиенің тәлімі осындай ірі, кесек-кесек іс-әрекеттерде, халық үшін ел басқарған басшының тосын шешімдерінде, намыс пен парсатында жатыр. Содан, намыстанған Шахмардан Есенов мұнайшы мамандығын меңгерген қазақтарды табудың түрлі жолдарын ойластырады. Шынында да ол кезде Маңғыстауда жұмыс жасайтындардың көбі шеттен, басқа республикалардан келген: орыс, әзірбайжан, грузин, өзбек, түрікпен, татар, башқұрт... не керек «қырық рудан» жиналғандар. Олар кімнің көсегесін көгерткелі келіп еді дейсіз, қалталары қаражатқа толған күні «шу, қарағай!» деп, қайқайады ауылдарына. Осыны білетін Есенов: «жоқ, бұлай бола бермеу керк, өзіміздің жігіттер қайда?». Ол бірден республика басшыларына шықты, кадр іздеу басталды... Мамандар табудың амалын бір көргеннен көңілдері жарасқан сырласы, сосын, дос болып кеткен Шалабаев Саламат екеуі ойластырды: «- 1960 жылдың мамыр айында алғаш Шахмарданмен академик Қаныш Сәтбаев кабинетінде кезестім. Отыздың ішіндегі сымбатты жігіт бірден назарымды аударды. Сол жолы Сәтбаев ағамыз: «екуің де жассыңдар, еліміздің өркендеуі үшін аянбай қайрат етіңдер» деп біздерге бата бергендей болып, Маңғыстауға шығарп салды. Содан қызметтес болып қоян-қолтық жұмыс істедік... Содан, бір жыл ішінде түбектің қара алтыны әр тұстан фонтандап атқылай бастады. Шахаң 4-5 мұнайшы поселкесін және мұнайшылар қаласын салуға қаржы, әрі рұқсат алуға жан-тәнімен кірісті. Бұған қоса мұнай құбырын тартып және темір жол құрылысын бастау керек болды. Ал, Мәскеудегі мықтылар: «Шевченкодан (бүгінгі Ақтау) басқа қала құрылысын жүргізуге қаржы жоқ»-деп, рұқсат бермеді. Міне, осы кезде Шахмарданның қажыр-қайраты, жан-жақты білімі мен іскерлігі жарқырай көрінді. Мұнайдың бірінші басшысы Н.К.Байбаковты шақырып, Маңғыстау мұнайының болашағын ғылыми тұрғыда дәлелдеп берді. Мәскеу Геология министірлігінің алдына ғасыр жаңалығы мен проблемасын қатар қойып, тырп еткізбеді. Сөйтіп барып, Жетібай жұмысшы поселкесінің құрылысы жолға қойылды. Жаңа Өзен қаласының құрылысын жоспарланды. Алматыдағы Политехника институтының мұнай факультетін кеңейттіріп, бірден 250 шәкірт қабылдатты. Әзірлік курсында 100 шәкірт қабылданды. Жер-жерде жоғары оқу орындарында мұнай, тау-кен фаукльтеттерінде оқып жүрген қазақстандық студенттермен хабарласып, олардың тізімін алып, жағдай жасады. Кейіннен олардың көбін Маңғыстау жеріне жолдамамен шақыртты да. Осындай маман жетіспей жатқан шақта маған Шахаң маңызды бір шаруа тапсырды. Баяғы жиналыс сайын айтылатын бір әңгіме: «маман жоқ, мұнайшы жоқ, тіптен қара жұмысты істейтіндер де жоқ» деген. Бір жиналыстан шығысымен мені Шахаң өзіне шақырыпа: -Сәке, мен Сізге маңызды жұмыс тапсырғалы тұрмын. Өте бір сабырмен, ақылмен істеу керек. Бұлай отыра берсек бір күні Маңғыстаудан айрыламыз, мұнайшыларың жоқ дей береді... мыналардың түрі жаман... Ебін тауып, Түркіменстанда жалданып жұмыс істеп жүрген өз ағайныдарымызды қайтару керек...-деді. Аралас-құраласта жатқан елміз ғой, Шахаңның тапсырмасын орындауға кірістім. Ой, айналайын қазағым-ай, аузымнан шыққаны сол еді, аулыға қарай- Жетібай мен Өзенге ағылмасы бар ма. Шахаңның бір тапсырмасын орындағыныма мен де мәз, жұмыс қолы көбейгенге ол да мәз. Астыртын жүргізген амалымыз нәтижелі болып шықты. Көп мұнайшыларынан айрылған түрікпендер біздің бұл қулығымызды біліп қалып, ақырында Мәскеуге Шахаң үстінен арызды бұрқыратты емес пе. Бетті Шахаң ондайдан тайсалған ба, Мәскеуге шақыртып, сұрақ-жауап алғандарға қасқайып тұрып: «Туған жерінен мұнай ашылған соң қайтып жатыр-да. «Еліңе қайтпа!» дегенге қайтпай қалатын қазақ болса түркімендер алып қалсын, қарсылық жоқ. Бірақ: «ит-тойған жеріне» деген мақал қазаққа жүрмейді,- депті». Бастық адамның қайсар, бетті болып, кезегі келіп тұрғанда күбежектемей, елі мен жері үшін ретті сөзін өлтірмей айтып салғанға не жетсін, шіркін! Мұндайда қазақ айтады: «Ісің өлсе де сөзің өлмесін!» деп. Бар іс сөзден басталатынын айтып тұр ғой, қазекем. Ал, Шахмардан дәл осы жолы сөзін де, ісін де «өлтіртпепті». Әлгі, «партиоттық тәрби дегеніміз не?» деген сауалыңызға біздің беретін жауабымыз да, айтарымыз да осы! Оқы да, түйсін де, тәрбиелене бер. Бір жылы Шахмардан жары Кәмила апаймен, балаларымен Қырымда демалады. Бұлар түскен саноториде Мәскеудегі Геология минстрінің мұнай жөніндегі орынбасары жатыр екен. Қызметтес, әріптес адамдар емес пе, күнде болмаса да жиі араласып, әңіме-дүкен құрып жүреді. Камила апай Шахмарданның атын атамай үнемі «Батыр» дейді ғой, баяғы. Бұған министрдің орынбасары түсінбей, ақырында:
жүктеу/скачать 0,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|