Шахмардан есенов
жүктеу/скачать 0,85 Mb.
|
Шахмардан есенов
| Саттар Нұрмашұлы идеология жөнінен хатшылыққа Д.А.Қонаев екінші рет Орталық Комитетке бірінші хатшы болып келген кезде, 1965 жылдың бас жағында сайланды.
Қонаев бұл таңдауды Имашевтің іскерлігін, білімділігін, еңбексүйгіштігін, кәсібилігін, адамгершілігін ескеріп жасады деп ойлаймын. Ол болса бастығының қалауын еш қалтқысыз, еш қарсылықсыз орындап қана қоймай, оның емеурінін қажетті саяси-экономикалық формаға ұштастыра отырып, алдын ала болжап қоятын. Мына бір жәйтті де жақсы түсініп, білу қажет. Бүгінгі тәуелсіз республикада мемлекеттің сыртқы саяси ахуалы тікелей президенттің құзырында, ал оны атқарушы – Сыртқы істер министрлігі. Сол сияқты ол кезде идеология мәселесі Орталықтың, Орталық Комитеттің бірінші хатшысының құзырында, ал, оны іс жүзіне асырушы Орталық Комитеттің идеология жөніндегі хатшысы. Бұл іске басқа біреудің араласуына жол берілмейді. Ал, егер ондайлар болып жатса дер кезінде «орнына» қойылатын. Бұл турасында С.Имашев қайраткер ретінде де, адам ретінде де, өзінің де, өзгенің де бар әрекетін жіті зерделеп қадағалайтын барынша сақ адам еді. Мінезі мен әрекеттеріндегі бұл ерекшеліктер сірә оның жас кезінде калыптасқандай. Отан соғысының бас кезінде ұшқыш-десанттар училищесін бітіріп, ол әскери қызметін жас лейтенант десантшы ретінде бастады. Ал қарулы күштердің бұл түріне әр адамның жеке және жоғары моральді-психологиялық ерекшеліктеріне қарай қабылданатыны белгілі. Ол республикадағы қоғамдық-саяси ахуалды және Москвадағы ғана емес Алматыдағы да өзінің қамқоршыларының көңіл-күй, ойларын өте сезімталдықпен аңғаратын. Тың өлкесінде елді мекендер мен мектептерді ірілендіру (орталықтандыу) деген желеумен жаппай бастауыш қазақ мектептерін жабу науқаны басталды. Негізінде, кесірі осы уақыттарда тиіп жатқан, жергілікті ұлт үшін ана тілінде оқу жүйесінің түп тамыры осы кезеңде зақымдалды. Қазақ классиктері өлеңдерін сағаттар бойы жатқа айтатын Имашев, бұның артының неге соғарын, қазақ халқының қандай құндылықтан айрылғалы тұрғанын сезбеуі мүмкін емес еді. Бірақ Орталықтың мұндай жойқын саясатына қарсы келерліктей қайсарлық онда жоқ болып шықты. Д.Қонаевтың оған деген сенімі соншалықты, Имашевті Жоғарғы Кеңестің Президиумы Төрағалығына сайлағаннан кейін де, Орталық Комитеттің саяси құжаттары қарап, толықтыру үшін соған жіберілетін. Аса жауапты, саяси салдары болуы мүмкін мәселелер турасында Орталық Комитет жетекшілері Имашевтің уәждеріне құлақ асатын. Бұған бір мысал. Сол кездің өзінде қазақ интеллигенциясы арасында белгілі ойшыл, ақын Шәкәрім Құдайбергенұлының еңбектерін басып шығару мәселесі туындады. Бұл туралы Д.Қонаевтің атына аса салиқалы, дәлелді жеке жолдауын жазған көрнекті Башқұрт ақыны Сейфулла Кудаш еді. Қысқасы, Шәкәрімді сөз жүзінде емес, оның әдеби мұрасын жарыққа шығару арқылы ақтау қажет болды. Бірде, сол кезде Орталық Комитеттің мәдениет бөлімінің меңгерушісі ретінде, Имашев жоқ кезде, белгілі жазушы Ғабиден Мустафинмен бірге Д.А.Қонаевқа бардық. Шәкәрім еңбектерін жарыққа шығару қажеттілігіне оның көзін жеткізіп, келісімін алдық. Біздің келгеніміз, өзінің келіскені жөнінде Димаш Ахметұлы Имашевке айтыпты. Содан Саттар Нұрмышұлы мені өзіне шақырып алып Шәкәрімнің еңбегін босып шығаруға қарсы емес екенін айтып, бірақ әзірше асықпауды талап етті. Тура осы арада аттары мәлім А.Бөкейханов, М.Жұмабаев, Н.Меңдешев және басқалардың еңбектерін цензураның өткізбейтіндігін айтты. Біз өзара дауласқандай болдық. Имашев ол қайраткерлердің барлығының ақталатынын, бірақ әлі де оған уақыт керектігін, оған қоса Шәкәрімнің өліміне себебші адамның әлі тірі екенін, ол тірі тұрған кезде бұған байланысты әрекеттердің барлығының бекер екендігін ескертті. «Сендерге, Мустафин екеуіңе, ешнәрсе де болмайды, ал Қонаевқа жауап беруге тура келеді», деп тоқтады. Ал осы мәселемен екінші рет Қонаевқа кіргенімде ол кісі: «Күте тұрыңдар, Имашевтікі дұрыс» деп шығарып салды. Әрине, бұл шешімге Мұстафин қатты ренжіді. Сол кездегі саяси ұстанымдарға кереғар келмейтін мәселелер жөнінде Имашев байыпты да байсалды шешім қабылдайтын. Оның тікелей қатысуымен республикадағы көптеген әлеуметтік, мәдени маңызды құрылыстар өз шешімдерін тауып жатты». жүктеу/скачать 0,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|