Шахмардан есенов
жүктеу/скачать 0,85 Mb.
|
Шахмардан есенов
- Бұл бет үшін навигация:
- Э.Ю.Сейітмұратова
| «Балхашқа келіп,
Осындайды ұқпасаң. Санама, достым, Сарыарқаны көргенге!» Сен жатсынба, өзіміздің Сарыарқа емес пе бұл, самалын сағындық емес пе.., - деп, маған жеңіл ғана әзіл айтты. Жабырқаған көңілін қалай көтерсем екен деп жан ұшырып жүрген пейілімді сезіп те, түсініп те тұр. Өзі дәу, көңілі көлдей еді Батырымның. Шынында да коллективі Шахмарданды күтіп тұр екен. Бәрі жапырлай, қуана қарсы алып, қол беріп амандасып жатыр. Оларда да «министр, президент болған адам келер дейсің бе?» деген түйткілдің болғаны жүздерінен сезіліп тұр. Тіптен сондағы кадрдің бастығы орыс әйелі менімен жарқырай келіп амандасып, «Шахмардан Есеновичті келмей қала ма деп едік, қандай жақсы болды!» деп, шын қуанғанын жасырмай. Апыр-жапыр бәріміз бір-бір шарды ұстап, кейбірі Маркс, Энгьлс, Ленин портреттерін төбелеріне көтеріп парадқа жүрдік. Әсіресе, кенжеміз Сұлтан мәз. Кеңсенің шағын бір бөлмесіне коллектив дастархан жайыпты, парадтан кейін соған шақырды бізді. Шахаң: «бұларың дұрыс болды, әйтпесе, жаурап, бой жылытар ештеңе болмай, бостан-босқа үйге қайтатын болдық-ау деп тұр едім» деп қалжыңдады. Оның қалжыңына коллективі ду күлісіп, манадан бері тосырқап, жатырқап, бата алмай тұрған әріптестері жадырап сала берді. Дастархан басында да Шахаң өзін жақсы ұстады. Ол қашанда да қарапайым болатын, бастық болып шіренгенін көрген емеспін. Ақ-жарқын отырып, әңгімесі мен анекдотын қатар айтып, жаңа коллективіне мерекелік көңіл-күй сыйлады. Менің ойыма баяғы Жезқазғандағы бақытты күндерім түсіп, көңілім толқып, біраз үнсіз отырып қалдым. Атын ұмытып қалғанымды қараңызшы, әлгі, кадрдің бастығы орыс әйел: «Камила Қарабалаевна, біздің қарапайым дастарханымызды ағат көрмеңіз, тосыннан...осылай болғаны дұрыс шығар дедік» деп, ағынан ақтарылып жатыр. Қайдан білсін, қазы мен қартаңа ыңқия тоя отырып, артынан өсектеп кететін кейбір «қонақтардан» менің де, Шахаңның да шаршағанын. Адал, таза пейілмен жайылған қарапайым осындай дастарханды біздің сағынғанымыз рас еді. Жағдайдың бәрін іштей түсініп, біліп, Батырдың көңілін ауласақ екен деп құрақ ұшып жүрген ақ пейілдеріне, қарапайым жандарға риза болдым. «Жетім бала көңілшек» демей ме қазақ, сондай көңіл-күйде жүргендіктен болар көңілім толқып, үнсіз отырып қалғаным. Жасыратын несі бар...бәрі де болды, бәрі де өтті ғой... Қалқам, Жезқазған біздің өміріміздің ең бір мәнді кезеңі өткен жер,--осыны айтты да Камила апай ойланып отырып қалды. Артта қалған күндерге деген сағыныш сазы көңіл қылын шертіп кетті білем, біртүрлі күйге бөленді. Лезде жүзіне мұң ұялай қалды. Бір кезде: -- шынымды айтсам, соңғы кезде сол бір бейкүнә күндеріміз есіме жиі түседі. Ол кезде біздер дүние қуу, мансап іздеу дегенді білмейміз. Далабай, Ғазиз, Темеш әйлдерімен, кейде Қарағандыдан арнайы Ебіней мен Зүбайра келетін, не керек көңіліміздің шаттығы өз кеуделерімізге сыймай, бөлісуге бір-бірімізді жиі іздейтінбіз. Жатқан бір күлкі, езу жиғызбайтын әдемі қалжың, қайдан шығатынын да білмеймін. Батыр, науқастанып бір жылдай үйде жатып қалды ғой, сонда отырамыз да сол күндерімізді еске аламыз. Сөйтсек, таза, арамдығы мен сұмдығы, өсегі мен аяңы жоқ періште күндерді сағынады екенбіз ғой...» Жабырқау мен мұңаюдың сырын, «өмір» деген ұлы көштің мәні мен мағынасын Камила апайдың өзі осылайша бағалап, бағамдап берді. Бұлақтың басы таза, аяғы лайсаң болатыны несі? Адамның жастық шағы таза, аяғы ала-құла, алай-дүлей болатыны несі? Дәл осы кездерде кездескен, сырттай «қалай болар екен?» деп, жанашырлықпен бақылап жүрген әріптесі, геология-минерология ғылымарының докторы Э.Ю.Сейітмұратова былай дейді: «--Көре алмаушылар Шахмардан Есенұлын мемлекеттік істерден шеттетсек ол омырылып, күрт сынады деп есептеді. Осы бір ол үшін қиын уақыттарда тағдыр маған Есеновпен және оның отбасымен жақын араласуымды жазыпты. Ш.Е.Еменов үшін күрделі уақытта оның мінез-құлқына зер салумен мен үшін өмірдің тағы да бір сабағы болы. Шахмардан Есенұлы шыдас беріп, белсенді қызметіне қайта кірісуі үшін оның отбасы барлық жағдайды жасауға тырысты. Оның өзі де сыр берген жоқ, бойын тіктеп, абыройын асқақ ұстады. Ол жан-тәнімен жұмысқа берілді, алыстағы барлау телімдеріне барды, экспедициядағы ғылыми-техникалық кеңестерді үзбей өткізді, барлау партияларының жобалары мен есептерін қабылдады. Бір күндері, тіпті әзілге басты. «Менің геологтық жұмыс өтілімде қызмет түрінің түгелдейі бар – учаскелік геологтан геология министріне дейін, тек қана экспедиция бастығының қызметі жетіспеуші еді, міне, тағдыр оның да орнын толтырды» деп біздерді бір күлдіргені бар. Өмірде орын алған бір оқиғаның өзін адамдардың әртүрлі бағалайтыны белгілі. Егер Шахмардан Есенұлының өзіне қатысты әділетсіздік ауыр және қиын тиіп жатса, экспедиция кеншілері, құрылысшылары мен геологтарының еңселері көтеріліп, кеуделерін қуаныш сезімі кернеді. Мақтанса солар мақтансын, енді олардың бастығы геология министрінің дәл өзі келді. Сол күндері маған «Адамның сәні орын емес, орынның сәні адам» деген мәтелдің мәні ерекше ашыла түсті. Шындығында, Ш.Е. Есенов сияқты адамдар кез келген істе ірілігі мен шығармашылығын айғақтайды...». Дарынды адам қай ортада да, қандай қызметте де өзіндік қолтаңбасын көрсетіп, жүрген жерінде жаңалықтар енгізіп, бастамалар бастап жүреді. Оған оны бастайтын ел үшін бір нәрсе бітірсем деген асыл арман мен болмыстың мықтылығы. Табиғат Ана жинап-теріп берген ақыл мен парасат, күш пен қайрат оны үнемі осындай істерге жетелеп, бастап отырды. Шахмардан Бетпақтың даласына келісімен бірден іске кірісті. Оған экспедиция геологтарының тұрмыстық-әлеуметтік жағдайы бірден ұнамады. Қаладан ұзақ, бір қиянда тұрады екен, күнделікті өмірде қажетті ұсақ-түйек нәрселердің өзіне мұқтаж. Мәкеуге, Орталқы минстрлікке хат жазды, көмек сұрады, Балхаш қалалық партия комитетіне, атқару органына шықты, көмек сұрады, ақырында геологтарды қалаға жақындатып, пәтерлер алып берді, балалары қала мектептеріне оқуға баратын болды, әйелдері жұмыс тапты. Біршама тұрмыстары жақсарып, тіршіліктері оңалды, оған байланысты көңіл-күйлері де көтерілді, жұмысқа деген белсенділіктері артты. Бірінен соң бірі кен көздері ашылды. Баяғыда, Маңғыстаудан бірінен соң бірі, мұнай көзері ашылып жатқанда мұнайшы ..........: «Шаха, осы сен мұнайдың пірі шығарсың» деген екен. Сол пікірді дәл осы тұста да айтуға болушы еді. Бірден екі кен көзі табылып, Есенов есімі қайта биікке көтеріліп, әсіресе, мәскеуліктер ортасында жақсы аты атала бастады. Бұл тағы да Қазақстанның Орталық Комитетіне ұнаған жоқ. «Отқа салса жанбайтын, суға сала батпайтын» дегеннің нағыз өзі болды. Есеновтің «үнін» өшірудің басқаша жолдарын ойластыра бастады. Сөйтті де қайыра ешқандай қызмет ұсынбастан Алматыға себеп-салдарсыз шақырып алды. Бір-екі айдан кейін, ешқандай қызмет ұсынылмаған соң өзі оқып бітірген Қазақ политехникалық институтына барып, ұстаз болу ойын айтты. Институт басшылары ойланған жоқ, академик Есеновті қуана-қуана қабылдап, бірден «Пайдалы кен орындарын іздеу және барлау методикасы» кафедрасына меңгерушісі етіп тағайындады. Шын мәнінде ол сайлауға, конкурсқа түспей-ақ тағайындалды. Өйткені қандай конкурс өткізсеңіз де ол кезде (қазірде де!) Есеновтен озатын ешкім жоқ болатын. Соны түсінген ректор бірден оны тағайындап жіберді. Оны көпшілк, институттың ұжымы мақұлдады, құптады, тіптен академик ғалымның институтқа келгеніне қуанды. Шахмардан да осы уақытқа дейін жиған-терген білімі мен ілімін жас жеткіншектерге, ертеңгі Қазақстанның иесі-студенттерге айтуға өзі де құлықты болды, ұстаздықтың ұлы жолына осылай таңдады. Өзі айтқандай: «Мен бір лауазым қуып жүрген адам ба едім. Маған қандай қызмет берсе де атқара бердім...»дегені болды. ***
жүктеу/скачать 0,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|