Шахмардан есенов
Ш. Есенов, Қазақ ССР-ы Ғ.А. жоғарғы Кеңесінің депутаты
жүктеу/скачать 0,85 Mb.
|
Шахмардан есенов
| Ш. Есенов,
Қазақ ССР-ы Ғ.А. жоғарғы Кеңесінің депутаты С. Құрманов, Геология-минералогия ғылымдарының докторы «--Мұнай, мұнай бизнесі және онымен шұғылданатындардың білгірлігі туралы Мұнай және газ өнеркәсібі едәуір дәрежеде елдің әл-ауқаттылығына әсер ететін сала болып табылады. Үкімет экономикалық тоқырауды мұнай бағасының құлдаруымен, одан кейін оны шығарудың құлдырауымен түсіндірді. Шындығында, мұнай өндірісі апатты жағдайда төмендеуде, мұнай экспорты да кеми түсуде. Болжам бойынша ағымдағы жылы 1988 жылмен салыстырғанда 130-140 млн. тоннаға кем өндірілетін тәрізді. Мұндай жағдайда мұнай мен газдың едәуір әлеуетті ресурстары бар Қазақстанның олардың өндірісін арттыра түсіп, басқа өңірлердің тапшылығын толтыру бағытында шешуші рөл атқаруға мол мүмкіндігі бар. Сонымен бірге өзінің жеке валюталық қорын молайта түсер еді. Бірақ мұнда көптеген проблемалар өз шешімін күтуде. «Ғасыр тонауы» соңғы уақыттарға дейін мұнай шығару саласы орталықтың құзырында болып келеді. Мұнайгаз өнеркәсібі министрлігі мұнайды шығаруға да пайдалануға да монопольды құқыққа ие бола отырып бірінші кезекте өзінің ведомстволық мүдделеріне басымдық берді. Саланы кешенді дамыту жұмыстарына көңіл аударылмады, барлық шешуші мәселелер республикадан тыс орталықта қарастырылып, шешімдер қабылданып жатты. Мұнай мен газдың анықталған және болжамдық ресурстары бойынша алдыңғы қатардан тым алыста келеді. Аса ірі кендердің (әңгіме Теңіз бен Қаршығанақ туралы ) игеріле бастауы бізге аса бір пайдалы болмайтын тәрізді. Аса зор Қарашығанақ мұнай және газ конденсаты кен орынынан алынған газ Орынбор газ кешеніне жеткізіліп, компоненттерден тазартылып тұтынушыларға жіберіледі, сөйтіп ол «Газиром» Концернінің үлесін құрайды. Қарашығанақ өзінің пайдалы қоры бойынша теңдесі жоқ Теңізден кейінгі екінші орында тұр. Сондықтан бұл кен орындарының мұнайға қатысты мәселелерін жан-жақты қарастырып мемлекеттік деңгей шешу қажет. Байқасақ қазір ол кен орындары туралы ешкім де бас қатырып жатқан жоқ сияқты. Теңізді бірлесіп игеру туралы американдық «Шеврон» компаниясымен келіссөздер туралы орталық басылымдардан оқысаң да сескенесің. Газеттер көрсетіп жатқан олқылықтар кесірінен еліміз қаншалықты зиян шегеді десеңізші! Зер салып қарасақ болашақ келісім шарттарының тең құқылы болмауынан табиғи қорлардан болашақ ұрпақтарға бұл құс жолындай «қара тесік» қалатын түрі бар. Мүмкін біз мәселенің жай-жансарын білмйтін де шығармыз, дегенмен мұнайгаз өнеркәсібі министрлігі қоғамдағы алаңдаушылыққа толық бағалай алмайтын сияқты. Мұнда республикалық ғана емес елдің де мүдделері бар ғой. Казахстанская правда (№175 1991ж.) жазғандай бұл мәселе туралы Қазақ ССР-ы министрлер кабинетінің де көзқарасы белгісіз, бұлыңғыр. Айта кететіні Ресей президенттігіне үміткер Н.И. Ритков «Кто есть кто» телекөрсетілімінде «Шевронмен» келіссөздер тағдыры туралы мәселені қазақстандық басшылар құзіретіне итеріп тастады. Осыған байланысты Республикалық газет көтерген мәселе бойынша біздің үкіметтің үнсіздігі заңды түсініксіздік туындатары анық. Московские повесты газеті (22, 28, 1991) күмәнданғандай мұның өзі жауапкершілік пен біліктіліктің жоқтығы ма, жоқ әлде тонаушылық шарттарға келісе кеткен құпия мәміле ме. Бұл жерде «Аргументы и факты» (№25, 1991) жазғандай «Келіссөздер жүргізіп, мәмілені қол қоюға даярлаған кеңестік шенеуніктер кімнің мүддесін қорғап жүр». 9-тамызда болған пресс-конференцияда Президент Н.Ә. Назарбаев Теңіз бойынша шетелдік сараптама жүргізіледі, соның нәтижесін күту қажеттігі туралы хабарлады. 16-қыркүйек күні Қазақстанға АҚШ мемлекеттік хатшысы Дж. Бейкердің келуіне байланысты пресс-конференцияда да ол Тәуелсіз сараптама туралы тағы да қайталады. Бірақ, ол қашан жүргізіледі, кім тапсырыс береді, кім атқарады және қанша уақыт алады деген сұрақтарға нақты жауап болған жоқ. Осыған байланысты «Теңіз-шевройл» мәселелерінің орталықтан Қазақстанға ойысуын және басылымдардағы мәселелердің үлкен қоғамдық қызығушылық тудырғанын ескере келе республикалық газеттерде басталған сараптамаларды қисынды соңына дейін жеткізіп, оның қорытындыларын шығарып Концернінің үлесін құрайды. Қарашығанақ өзінің пайдалы қоры бойынша теңдесі жоқ Теңізден кейінгі екінші орында тұр. Сондықтан бұл кен орындарының мұнайға қатысты мәселелерін жан-жақты қарастырып мемлекеттік деңгей шешу қажет. Байқасақ қазір ол кен орындары туралы ешкім де бас қатырып жатқан жоқ сияқты. жүктеу/скачать 0,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|