5. олефиндерге хлорлылау қышқылдың қосылуы да Марковников ережесіне сәйкес жүреді, теріс зарядты гид роксил тобы көбінесе ең аз сутектенген көміртек атомына қосылады;
б. олефиндердің толығуы. Олефиндер оңай тотығады, Тотығу бағыты және пайда болатын өнімдер алкеннің құрылымына, тотықтырғыштарға және тотығу жағдайына байланысты,
ә) ауадағы оттек күміс катализатордың қатысуында олефиндерді органикалық тотықтарға (эроксидтерге) дейін ТОТЫҚТырады:
2СН = cң+о, Ч, 2CH – CH,
THAH DKCHAL
(1-Оксидтер немесе этоқснқосылыстар асқынбензонн қышқылының қатысуымен де тотығады (Прилежаев Тәсілі). Тотықтырғыш ретінде асқынсірке мононафталин, с трифтор, асқынқұмырсқа қышқылдары да қолданылады.
б) күшті тотықтырғыштар (азот қышқылы, қышқыл Дық ортадағы калий перманганаты) қолданғанда молеку ладағы қос байланыс үзіліп, қышқылдар және кетондар береді:
в) озондау реакциясы олефиндердің құрылымын анық тау үшін қолданылады (Гарриестің озондау реакциясы). Озон өзінің шеткі оттек атомдарының бірімен олефинді электрофильді шабуылдап, озонидтер түзеді, қос байланыс түрған жерінен бүларды сумен гидролиздесе, сутектің асқын тотығы мен карбонильдік қосылыстар береді:
о
-
с
—
MOABO30HHA
0 - 0
с = 0
+ -
с
t
Но,
н
KETOH
альденд
Озонидтер тұрақсыз қосылыстар, олар ыдырауға бейім, кейде қопарылып ыдырайды. Сол себептен оларды Тәжірибе жүзінде бөліп алмайды. Эксперименттің мақса тына байланысты озонидтерді тотықсыздандырады немесе To'Гықтырады.
Тотықсыздандырғанда озонидтің ерітіндісіне платина немесе палладий катализаторларын қосып, соңынан сутекті жіберген дұрыс:
Озонидтермен жұмыс істегенде өте сақ болу керек, жо ғарыда көрсетілгендей, -0-0- байланысы күшті қопары Лыс береді.
г) аммонолиздік тотығу реtiKuareы. Оттек пен аммиактың қоспасы алкендерді нитрилдерге дейін тотықтырады:
CH-CH=CH-NH, + 0, -CH=CHC = N+HO
Реакция катализатордың (висмут, сурьма, қалайы тұздары) қатысуымен жүреді.
7. Оксосинтез реакциясы. Олефиндерге со-мен сутекті тікелей қосу реакциясын оксосинтез деп атайды, реакция 100-200°C, 100—2000 атм қысымда жаңе кобальтті немесе никельді катализаторлардың қатысуымен жүргізіледі:
R-CH=CH-CO+H, 9R – CH - CH -c 7
АН
8. Алкендердің полимерленуі. Полимерлену реакция сын бірінші ашқан — А.М. Бутлеров (1873). Полимерлену деп кішкене молекулалы қосылыстардың бір-бірімен өздерінің негізгі валенттіліктері арқылы жалғасып, жоғары молекулалы қосылыстар түзу процесін айтады. Полимерлер Тізбектеліп байланысқан кіші молекулалардан қурылады. Кіші молекулаларды мономер деп атайды:
пA —-A-)
Егер полимер бірдей мономерден алынса, оны гомого лимер деп атайды:
пCH, = CH, ~~[ — Сң, — сH, -1,
Мономер
tомополимер
Ал, егер полимер әр түрлі мономерден алынса, оны со полимер деп атайды:
пA + ПБ --А-Б-А-А-Б-Б-А-Б
МОНОМЕР
мономер
соllолимер
Қазіргі кезде полимерлену реакциясы кеңінен қолданы
нөндірісте маңызы өте зор процесс, тұрмыста, адам өмірінде полимерден алынған заттарды қолданбайтын жер аз.
Полимер алынатын әдісті полимерлену реакциясы деп атайды. Мұндай реакцияны жүргізу үшін инициатор қол данылады. Инициатор анион, катион және радикал бола алады. Олефиндердің полимерленуі механизміне қарай екі түрлі болады — бос радикалды. Ионды анионды жане ка тионды полимерлену.
а) көптеген полимерлі материалдар бос раgiкалды полу мерлену арқылы алынады. Бұл полимер синтездеуде көп таралған тәсілдердің бірі. Бос радикалды полимерлену үш сатыда жүреді: