I – полба: 1 – созревший колос. II – пшеница мягкая (остистая): 2 – созревший колос с боковой стороны; 3 – колос с лицевой стороны; 4-5 – зерновка мягкой пшеницы. III – 6 – колос мягкой безостой пшеницы; 7 – разрез зерновки мягкой пшеницы. IV –пшеница твердая: 8 – колос с боковой стороны; 9 – колос с лицевой стороны; 10 и 11 – зерновка; 12 – разрез зерновки твердой пшеницы. V – строение пшеницы мягкой: 13 – часть листа с язычком и ушками; 14 – колосок с двумя колосковыми чешуями и с пятью цветками; 15 – внутренняя цветковая чешуя с пестиком, тремя тычинками, двумя пленками – лодикулями, 16 – завязь после оплодотворения; 17 – стержень колоса и два колоска с боковой стороны; 18 – то же, с лицевой стороны.
Бекіту сұрақтары:
1. Қияқөлеңгүлділер тұқымдасының жалпы сипаттамасы.
2. Қияқөлегүлділер тұқымдасының өкілдері.
3. Астық тұқымдасының ерекшеліктері.
4. Астық тұқымдасының өкілдерін атаңыз.
Тақырып 30. Лалагүлділер тұқымдастар тұқымдасы.
Сабақтың мақсаты. Май інжугүлін мысалға ала отырып даражарнақтылар класының морфологиясымен, гүл бөліктерінің ерекшеліктерімен танысу.
Кеппешөпке Даражнақтылар класы. Лалагүл тұқымдастарын салады.
Морфологиялық ерекшеліктеріне байланысты сипаттамалар төмендегі схемалар бойынша жүргізіледі.
1)Өсімдік
а)Ағаш , бұта,шөптесін өсімдік (көп,бір жылдық)
б)Қос жарнақты, дара жарнақты.
2)Тамыр системасы.
А)Кіндік,қосалқы,аралас тамырдан тұрады.
Б)Формасы:кінік тамырлы,шашақ тамырлы тармақталған тамырлы.
3)Сабақ
а)тік сабақтар,шырмалғыш сабақтар ,өрмелегіш сабақтар,жатаған сабақтар.
б)бұтақталған,бұтақталмаған.
в)түкті,түксіз
4)Жапырақ
а)жай жапырақ:сағақты,отырмалы,қынапшалы.
б)жапырақтары шеті формасы:тұтас ,ара тәрізді,тиісті.дөңес.
в)күрделі жапырақтар,қосалқы жапырақшалары жоқ,қосалқы жапырақшалары бар,жапырақтары кезектесіп,қарама –қарсы ,топтасып, жертаған түзеді.
5)Гүл шоғыры.
а)Күрделі симподиальды: монохази , дихази, тирс.
Б)Күрделі моноподиальды: күрделі масақ, күрделі шатыр, сыпырғы, қалқанша, собық.
6)Гүл
а)актинаморфты,зигоморфты
б)гүл серігі: қосарланған, қарапайым , жалаңаш гүл
7)Жемісі
а)Жай: құрғақ көп дәнді: топтама , бұршаққап, бұршаққын, қауашақ, жидек
б)Біріккен топтама,біріккен тұқымша, біріккен жаңғақша, біріккен сүйекті жеміс. Осы морфологиялық белгілері арқылы анықтауыштар жәрдемінде анықталынады, нәтижеде тұқымдас, туыс,түрдің латын тіліндегі және қазақша аттары жазылады.
в)Суреттерін салу және талдау
1-сурет .Май інжігүлі:А-жалпы көрінісі,Б-гинецей,В-түйіннің көлденең кесіндісі,Г-гүлдің ұзыннан кесіндісі,Д-аталық,Е-гүл диаграммасы,,Ж-жеміс жидек,З-гүл құрылысының схемасы:1-негізгі өсі(әрқашан вегетативтік өркен)
Бақылау сұрақтары:
1. Тұқымдастардың құрамына кіретін негізгі туыстар мен түрлер қандай.
2. Тұқымдастардың өкілдерінің вегетативтік және репродуктивтік органдарының құрылысы қандай
3. Тұқымдастардың өкілдерінің шаруашылықтағы маңызы қандай.
4.Лалагүл өсімдіктері қандай белгілері бойынша даражарнақтылар қласына жатады.
5.Лалагүл тұқымдасына қандай өсімдіктер жатады
6.Гүлдерінің ерекшеліктері
7.Пиязшықтарының ерекшеліктері
8.Жергілікті жерде лалагүл өсімдіктерінің қандай түрі өседі
Білім алушылардың өз бетімен істейтін жұмыстары
1. Эвгленалы балдырлар бөлімі
2.Криптофитті балдырлар бөлімі
3.Құлқайырлар тұқымдасы
4.Көкнарлар тұқымдасы.
5 ӘДЕБИЕТ ЖӘНЕ ИНТЕРНЕТ-РЕСУРСТАР
5.1 Негізгі әдебиет
5.1. 1. Б.М. Силыбаева, Ж.К. Байғана, Н.Ш. Карипбаева, В.В. Полевик Жоғары сатыдағы өсімдіктер систематикасы. Алматы. 2013ж.
5.1.2. Карипбаева Н.Ш, Полевик. В.В, Силыбаева Б.М. Ботаниканың оқу практикумы. –Семей 2012 ж.-496 б.
5.1.3. Әметов.Ә.Ә. Ботаника. Алматы. 2004ж.
5.1.4. Карипбаева Н.Ш., Полевик В.В., Силыбаева Б.М. Ботаниканың оқу практикумы. –Семей 2012ж.-496 б.
5.1.5.Карипбаева Н.Ш.., Полевик В.В., Силыбаева Б.С. «Школьный иллюстрированный определитель цветковых растений» Интеллект Семей, 2008г.
5.2 Қосымша:
5.2.1 Байтенов М.С. «Флора Казахстана» т II, «Ғылым», Алматы, 2001ж
5.2.2 Нестерова С.Г. Практический курс систематики высших растений. Алматы, 2001.
5.3 Интернет-ресурстар
5.3.1.Онлайн-учебник. Введение в биологию http://www.chem.msu.su/rus/elibrary/pic-sternberg/all.pdf
5.3.2 Онлайн-учебник. Систематика растений http://biology.org.ua/files/lib/Alberts_et_al_vol1.pdf
Достарыңызбен бөлісу: |