Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Түркі халықтарының ортақ жазу проблемасы
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Мекемтас Мырзахметулы «Қазақ қалай орыстандырылды»
| Түркі халықтарының ортақ жазу проблемасы
шығып кетуі мүмкін түрік тектес мұсылман дініндегі халықтарды ң жазу таңбасын өзгертудегі саяси м ақсаттың астары дәл осы мәселенің айнала- сында жатты. Бірақ көзі қарақты адамға салысты- ра қараған жағдайда бұл саясаттың түп төркіні анық сезіліп тұрады. Дәл бүгінгі күндері де Ресей басш ыларыны ң өз қол астындағы кіріптар түрік халықтарының кириллицадан шығып, латынша жазу таңбасын алуына тосқауыл жасап, бұрынғыдай орыс жазу таңбасына қайтару әрекетінің түп мақсаты да - өткен заманда ұстанған саясатпен түбірлес жатқан құбылыс. Бұл баяғыда-ақ Маркс пен Энгельстің «Орыс патшалығының дәстүрлік саясаты» деген атақты мақаласында әшкере болған кәнігі «дәстүрлік саясатты» бүгінгі Ресей билеушілерінің де ұстанып отырғанын анық аңғартып отыр. Бұл айтылған пікірдің бәрі де түркі халықтарының өткендегі жазу тарихын баяндауға арналды. Ал енді түркі халықтары тәуелсіздік туын көтерген соң, яғни бүгінгі күндері жазу таңбасына қалай қарап отыр? Бүгінде ұлттық жазу мәселесінің шешуші буыны осыған тіреліп отырған жағдайды көреміз. Қазақстан, Қырғызстан мен Сібір түркілерінен басқа түркі халықтары түгелдей қайтадан латын жазу таңбасына өтіп кетті. Бүкіл газет, журналдары мен бүкіл оқу орындары, мемлекеттік орындар да осы жазуды пай- далануда. Әрине, бұл - жақсы құбылыс, бірақ бір бүкпесі ішінде кеткен әттеген-айы бар бітеу жара секілді дүмбілез құбылыс болып қалды... Өйткені латын жазуын қабылдаған бүгінгі түркі халықтары тағы да рухани жағынан жақындаса түсуге бағыт берер ортақ жазу түрінен алшақтап барады. Мекемтас Мырзахметулы «Қазақ қалай орыстандырылды?» 205 Түркі халықтары бірін-бірі оқып білу үшін жазу таңбасын ортақ бірізге түсірудің орнына, бір-бірінен рухани жағынан алыстататын кереғар теріс жолға түсіп отыр. Олар қабылдаған латын жазу таңбасын унификациялап, ортақ бір қалыпқа түсіру әрекеті аяқсыз қалды. Себебі олар қабылдаған латынша жазу таңбасындағы өзара ерекшеліктер төрт дыбыстық таңбадан жиырмаға дейін жетіп отыр. Сөйтіп, біз рухани тұншығуға басымызды өз еркімізбен өзіміз сұғып отырмыз. Бұдан құтылудың жолы - бүкіл түркі халықтары келелі кеңес өткізіп, жазу таңбаларын унификациялап, бірізді қалыпқа түсірмегі керек-ақ. Сонда ғана біз бір-бірімізді қиналмай оқып түсіне беретін рухани туыстықтың даңғыл жолына түспекпіз. Бірақ бұл проблеманы қиналмай шешудің жолы біздің ұлттық санамыздың деңгейіне тікелей байла- нысты болып тұрған жағдайы бар. Д ем ограф тарды ң болжамы бойынш а, таяу уақытта, яғни 2010 жылдан ары қарай, түрік халықтары саны жағынан қытай мен үнділерден кейінгі үшінші орынға көтерілуі зор тарихи құбылыс ретінде күтілуде. Әзірше, үшінші орында сла- вян халықтары тұр. Бәрібір болашақ ұтыс бізде жатыр. Саны жағынан үшінші орынға шығатын түркі халықтары үшін рухани бірлік қай кездегіден болса да айрықша қажет. Түркі халықтарының басын руха- ни жағынан біріктіретін шешуші кілт те біздің ортақ жазу таңбамыздың болуына байланысты болып тұр. Бұл үшін бізде барлық жағдай мен негіздер бар. Өйткені біздің тіліміз, діліміз, дініміз, салт-санамыз, генетикалық кандастық тамырымыз да біртұтас. Бұл ерекшелік рухани тұтастықты қалайды. Ал ол |