Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Мекемтас Мырзахметұлы «Қазак қалай орыстандырылды?
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- «за последние 40 лет точно безмолвие согла- силось стереть с лица земли» казахов.
- Қазақ қалай мәнгүрттенді
| Мекемтас Мырзахметұлы «Қазак қалай орыстандырылды?
221 Петроград шаһарынан Куропаткин, Сегізінші ауғұста Ташкен келді... Бул ұста шал көрсетті тәртіп әдеп, ¥сталықпен қылды ол істі т а л а п ...- деп көп жайдан нақтылы дерек мағлүмат беретіні бар (Молда Мәди Меркішұлы. Шығармалары. Алма- ты, 2005, 18-бет). Түркістанға генерал-губернаторы қызметіне келген Куропаткин өзінің сол кездегі жазылған күнделігінде қазақтарды жер бетінен жойып жіберу мәселесінде отаршылдардың бәрі де іштей бір шешімге келгенін ашық мойындай- ды. Яғни қазақтарды ам ерикалы қ үндістердің тағдыры кұтіп тұрды. Бірақ, іште құпия сыр етіп ұстап, жасырып келген бұл сұмдық ойды жасыр- май ашық жазғанын мына төмендегі жан шошырлық хабардан оқып көрейік: «Озабоченный восстанием 1916 г. Куропаткин вынужден был в припадке откро- венности признать на страницах своего дневника что «за последние 40 лет точно безмолвие согла- силось стереть с лица земли» казахов. К этому действительно клонилась вся политика самодер- жавия. Только за период с 1902 года по 1912 год количество казахского населения уменшилось на 9 процентов» (С. Брайнин, С. Шафиро «Очерки по истории Апашорды», 1935 г., С. 26). Бұл біз үшін қасіретті де қорқынышты ресми хабарды лауазы- мы жоғары саяси қайраткердің ез аузымен тікелей ашықтан-аш ық мойындауы болатын. Қазақтарды өз жерінде қырып салып, жеріне келімсектерді орналастыру мақсаты кеңес халықтарын халықтар достығы саясатымен даңғазалап алдап келген ком- партия көсемдерінің де ішкі мақсатына айналғанын 222 Қазақ қалай мәнгүрттенді? нақтылы дерек көздері айғақтап отыр. 1918 жылғы В. И. Лениннің «Түркістан халықтарына ұндеуі», онда айтылған болыліевиктердің саяси уәделері қағаз бетінде қалғанын уақыт шындығы көрсетіп берді. В. И. Ленин бастаған орталық биліктің ұлт мәселесі жөнінде оры сты ң ұлтш ы л-ш овинистік саясатын мұра ретінде ұстанғанын Зәки Тоған Мәскеуден эмиграцияға кетерінде Ленин, Троц- кий, Сталин, Рыков төртеуіне жазған хатында: «Из политики, которую начал осуществлять ЦК РКП, явствует, что в отношении народов Востока вы... приняли за основу идею русских националистов- шовинистов» (Тоган Заки Валиди, «Воспоминания», Уфа, 1994), - деп шындықтың өзегін тіле оты- рып айтқан еді. Осы шовинистік-ұлтшылдық саяси жолды ұстанған кеңес үкіметі де халықтар достығы ұранын бетперде ретінде ұстанып, Ресейге қараған түркі халықтарының ең көбі әрі болашағы зоры деп саналған қазақтардың басына қолынан келгенінше әңгіртаяқ орнатып бақты. Революцияның алғашқы жылдарында-ақ большевиктер революция мүддесі үшін кешпелі халықты құрбандыққа шалудан тар- тынбады. Түркістан өлкесін жайлаған ашаршылық жылдарында қазақтарды сақтап қалуға барын салған Тұрар Рысқұловқа қарсы Түркістан большевиктері- нің саяси басшылары қазақтардың аш арш ьты қтан қырылуын заңды құбылыс деп таныған еді. Орыс жазушысы Николай Анастасьевтің Мұхтар Әуезов туралы жазған кітабында: «Для ясности: Феодар Колесов и Иван Тоболин - большевики, занимав- шие сразу после революции видные позиции в Тур- |