Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Мекемтас Мырзахметулы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Ел қалай орыстандырылды
| Мекемтас Мырзахметулы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
бәрі де бір жақты екені, яғни жаманын жасырып, жақсылығын асырып бүркемеленуі, бүкіл қоғамдық ойды шындықтан сырт айналдырып, жалған үғымға түсірген ой-танымдар үстемдік етіп келе жатқаны жалған емес, ащы да болса шындық екенін көреміз. Бүл мәселеде кейбір зерделі деген қалам қайраткерлерінің өзі осы жалған, теріс үғымның түт- қынында қалып, қолдан қалыптастырылған, ғылыми негізі жоқ, жасанды, қате танымның шеңберінен шыға алмай қалуы көп нәрсені аңғартса керек-ті. Ал Қазақстаңдағы бүкіл мектеп оқушылары мен жоғары оқу орындарыңдағы студенттерге арна- лып жазылған әдебиет, тіл, тарих пәндерінің оқу қүралдары да осы ғылыми негізі теріс жалған таным- ды әлі де талшық етіп малданып келе жатқаны да шындық. Осы себепті бүл өзекті мәселені тарих және архив деректері негізінде толық ашып, мән- мағынасын айқындап беру - қалың оқырманды ақтаңдаққа айналған саяси мәндегі шындықпен таныстырып өтудің аса қажетті буынына айналмақ. Оның тарихы на қысқа шолып тоқтала кетуді мақүл деп тапқанда, айғақты дәлел ретінде архив мағлүматтарынан үзінділерді молырақ қамтып, түпнүсқа қалпында беруді қажет деп білдік. Нақтылы тарихи дәлелдерсіз, архив мағлүматынсыз түжырым айту да, ой түю де қиын болмақ. Романовтар династиясы билік еткен бүкіл Ресей патшалығының ғасырлар бойы жүргізіліп келген ішкі, сыртқы саясатының негізгі бағыт-бағдары - отарланып алынған елдерді дінге шоқындыру арқылы орыстандыру саясаты және де оны жүзеге асырудың ең үрымтал буыны отарланған бұратана 20 Ел қалай орыстандырылды? елдердің ғасырлар бойы қолданып келе жатқан жазу таңбаларын, яғни алфавитін өзгерту, оны кириллицаға ауыстыру саясаты тым ертеректен басталғанын көреміз. Өйткені ескі жазуын өзгерту - оларды тарихи есінің сақталу дәстүрі мен тарихы- нан қол үздіру арқылы идеологиялық мәңгүртке айналдыру - отаршыл үкімет атаулының негізгі мақсаты болып табылатыны ортақ қүбылыс. Бүкіл тарих тәжірибесі мүны айғақтап отыр. Қолда бар деректерге сәйкес, 1719 жылы бүл мәселе Сенатта Еділ бойы қалмақтарына орай қаралып, мақүлданған болатын. Ал қазақ даласында патша билігінің үшінші кезе- ңі деп саналатын «жаңа низам» ережесін енгізу алдында Ресей империясы қазақ жерін мемлекет меншігі деп жариялады. Қазақ елінің жерінде бір жағынан Қытай империясы, бір жағынан Ресей империясының шекарасы ресми түрде белгіленіп, картасы сызылып бекітілген соң, патша үкіметі бүрынғы уақытша ислам дінін тарату саясатынан бас тартып, 1862 жылдан бастап ресми түрде қазақ халқын шоқындыру, сол арқылы біртіндеп орыстан- дыру саясатын ашық жүргізе бастады. Бүл, әрине, тамыры, түп төркіні арырақта жатқан дәстүрлі саясат болатын-ды. Қазақстан жері түгел отарланып, халық бодандыққа ұшыраған соң, патша үкіметі кең-байтақ қазақ даласын экономикалық және идеологиялық жағынан меңгеру мәселесін күн тәртібіне қойды. Бұл үшін қазақ елін өз мүдделері тұрғысынан билеп- төстеудің саяси жаңа амалдарын алдын ала ойлас- тырып, көп жылғы ғылыми зерттеулер мен «бейбіт |