Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды
| Сана қалай орыстандырылды?
Ал 1930 жылы латын жазуын кеңес үкіметі зорлықпен бір-ақ жылда енгізді емес пе? Ол кезде халықтың көпшілігі сауатсыз немесе шала сауатты ғана болатын. Оның үстіне қалам, қағаздың тапшы болуы да қолбайлау жасады. Осыған қарамай-ақ латын жазуын қазақ пен қырғыз тез меңгеріп кетті ғой. Қаражат кетеді деп кері айналудың қажеті бар ма? Ол кезде аш-жалаңаш жүріп-ақ мемле- кет қаражатты жеткізді емес пе? Оған қарағанда, Қүдайға шүкір, бүгінгі Қазақстанның экономикалық әлеуеті әлемге танымал ғой. Бүл жағынан уайым жеу - сылтау ғана. Латын жазу таңбасына өтсек, кеңестік идеологияны ң ой-санамы здағы сартап кеселінен арыламыз. Қаламақы үшін жазылған өлі дүниелерден құтыламыз. б) 1940 жылдан бері кириллица таңбасымен жазылған рухани мұрамызды жас ұрпақ оқи алмай қалады деп алаңдауш ы лық білдіреді. Кеңестік атеистік идеология нұсқауымен, кириллицамен жазылған қоқыстардың жастарға керегі бар ма? Бізді мәңгүрттендірген осы қоқыстардан арылып, тазаруға бет аламыз. Ал ол қоқыстардың ішінде бірлі-жарым ұшырасатын маржандар, яғни халық рухы мен ұлттық сананы оятуға бағыт алған туынды- лар болса бүгінгі заман талабына тоқтаусыз қызмет ете бермек. 4. Қазіргі күні Қазақстандағы қоғамдық пікір негізінен латын жазу таңбасына өтуге бағыт алып отыр. Өткен жылы Президентіміз Нұрсұлтан Назар- баев Тараз қаласына келгенде Қазақстан келешек- те қандай жазу таңбасына өту керек деген мәселеде пікір алысқанда, асықпай латын жазуына өтетін Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды? 189 болармыз деген тиянақты пікірін де ашық айтқан болатын. Қоғамдық пікірде алдағы уақытта Қазақстанның латын жазу таңбасын қабылдау қажеттілігін мақұл- дау жағы басым түсіп жатыр. Бірақ оны қабылдаған күнде, ол жазуды меңгеру мерзімін он-он бес жылға созудың қажеті жоқ, оған тез өтіп кету жағы пай- далы болмақ деген пікір айтылуда. Қазіргі қалың оқырман қауым латын жазу таңбасын бір жыл ішінде меңгеріп кете алады. Өйткені барлық орта, жоғары оқу орындарын бітіргендердің бәрі де шет тілін оқуы себепті латын жазу таңбасымен ерте- ден таныс. Ал қартаң кісілер де 1930-1940 жылдары латын жазу таңбасымен сауаттанғандар. Тек баста- уыш сынып балалары төрт жыл ішінде латынша жазу таңбасында оқып, жаза алатын деңгейге жетсе жарап жатыр, басқалары тез игеріп кетеді. Мәселенің шешуші жағы қазір тілшілер тара- пынан ұкіметке ұсынылып отырған латын жазу таңбасының екі түрлі жобасының қайсысын таңдап, талғап қабылдауда жатыр. Әрине, мұны талқылауға қоғамның барлық мүшелері ат салысып, бір байламға келсе орынды болар еді. ¥сынылған екі түрлі жобаны ң біреуі таза қазақ тілінің ды бы сты қ табиғатына негізделіп, А. Байтұрсынов жасаған қазақ әліпбиінің бағыт- бағдарын ұстанған, яғни қазақ тілінің фонология- лық табиғатының заңдылығына бейімделген. Бұл жоба қазақ тілінің ұлттық дыбыстық табиғатынан туындауы себепті, біздің сөйлеу жұйеміздегі артикуляциялық базамызды (сөйлеу станогын) таза ұлттыққалыпқа алып келеді. Сонда ғана бізоры сж азу |