Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Ел қалай орыстандырылды
| Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
көлемі жағынан үлкені де қазақтар болып келуімен отаршылдар мен миссионерлер санаспай тұра алмады. Бұл кең-байтақ өлкені экономикалық және идеологиялық жағынан тезірек меңгеріп алудың зор саяси мәні барлығын олар жақсы түсінді. Мысалы, Ақмола генерал-губернаторының өте құпия деген грифпен белгі соғылған ресми қатынас қағазында: «...Киргизы хотя и называют себя мусульманами, но в своей частной жизни, как религиозном, так граж- данском и нравственном отношении они не руковод- ствуются ни кораном, ни шариатом и никакими дру- тими постановлениями магометанской религии, а своими народными обычаями... Будучи незнакомы с магометанским учением киргизы чужды фанатизма, легко уживаются с русскими» деп ұсыныс жасауын- да көп нәрсенің астарлы сыры жатыр. Дін жолына көбірек шалынған татарларды шо- қындырудан айтарлықтай нәтиже шығара алмаған Ильминский, қазақтардың жоғарыда айтылған мұ- сылмандық нанымға қалай болса солай қарау ерекш елігіне ден қойды, 1872 жылдан бастап Қазаннан Орынборға қызмет ауыстыруының басты себебі де осында жатыр. Жалпы отарланған халықтарды біртіндеп орыс- тандыру, шоқындыру мақсатын патша үкіметі ерте кезден бастап-ақ ойластырғаны 1731 жылы Сенат- та Волга бойы халықтары үшін арнайы түрдегі «Но- вокрещ енская контора» дегенді құруымен де айқындала түседі. Ал қазақ жері тұтас отарланып, Қытай мен Ресей арасындағы шекаралық жік анықталып бекітілісімен- ақ қазақ жері мемлекет меншігі деп жарияланып, 26 Ел қалай орыстандырылды? отарланған кең елкеге орыс шаруаларын орнықты- ра бастады. Өйткені патша өкіметінің отарлау саяса- тында сыннан өткен ең сенімді әдісі - орыс шаруа- ларын мүмкіндігінш е көбірек қоныстандырудың айтарлықтай саяси мәні барлығын генерал-губер- наторлардың бәрі де жақсы білген. Түркістан өлкесін арнайы тапсырмамен жыл жарым бойы аралаған ерекше істің шенеунігі, кейін Ресей империясының Ішкі істер министрі болған Л. Л. Половцев Жетісу- ды ң атақты генерал-губернаторы «Колпаковский қазақтарды орыстандырудың аса қажет екеңдігін алғаш рет анық түсінген еді», - деп арнайы түрде атап көрсетуі жай нәрсе болмаса керек-ті. Өйткені келешекте Түркістан өлкесін шоқындыру ісіне кадр даярлау үшін Ыстықкөл мен Николаевкада (Ташкент облысы) жергілікті халықтың үлдары мен қыздарын жинап, ерлер мен әйелдер монастырын ашқанда, генерал-майор Колпаковский бүл әрекетті қызу қолдап, ақшалай қаржы бөлетінін мәлімдеуі, қуаттап сөз сейлеуі де белгілі мақсаттың диірменіне су қүюдың өзі болып шығады. Ж алпы Ресей им периясы ны ң орыс емес халықтарды күшпен орыстандыру жолында үстанып келген саясатының өзекті желісі қайда жатқанын РСДЖП-ның X съезінің қарарында: «...Бүл халық- тар жөніндегі патша әкіметінің саясаты, помещик- тер мен буржуазияның саясаты олардың арасын- да қандай да болса мемлекет рухын жою, олардың мәдениетін бүлдіру, тіліне қысым келтіру, олар- ды надандықта ұстау және ақырында оларды мүмкіндігінше орыстандыру саясаты болды» (КОКП съездерінің, конференцияларының және Орталық |