Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Адам есімінде астар бар.
| Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
рып отырды. Бірақ, олар Түран жерінде мәңгілікке қала алмады, уақыты келгенде табандарын жалты- ратып отырды. Ал арабтар мен моңғолдардың бір тобы бөлініп, түрік халықтары жерінде қалғанымен, отарланған халықтардың арасында ассимиляцияға үшырап, жергілікті халыққа мүлде сіңіп кетті. Тұран жеріне үшінші рет басқыншылық мақсат- пен қанды жорық жасаған Александр Македонский бастаған гректер болатын-ды. Олардың қанды ізі бірлі-жарымды топонимдік атауларда қалғаны бол- маса, антропонимдік атауда іздері де қалмады. Тұран жеріне төртінші рет VIII ғасыр басында жорық жасап, басқыншылық мақсатпен қалың елді отарлаумен бірге таза идеологиялық саясат жүргіз ген арабтар болды. Олар Тұран атауын Түркістан атауына айналдырып кетті. Наршаһи мен Абайдың айтуынша, бүкіл Түркістан жерінде бір Бұхара қаласының атынан басқа елді мекен, жер атаула- рын түгел өзгертті. Осымен бірге халық атаула- рын да жаппай арабтандырып, арабтардан басқа халықтарды ажам жұрты деп атандырды. Абайдың айтуынша, бұрын біз ұлыс атансақ, арабтардың келуімен қазақ атаныппыз. Ұлыстың ұлы күні болған наурыз мерекесі де құрбан айтымен алмастыры- лыпты. Ата-бабамыз сан ғасырлар бойы қолданып кел- ген ойма жазуымыз да осы кезде тарих сахнасынан сырғып кетіп, оның орнын араб жазуы басыпты. Араб- тар жерді отарлау саясатымен бірге идеологиялық отарлауды да қатар жүргізіпті. Міне, дәл осы кезде түрік халықтары қолданып келген ұлттық антро- понимдерге де зор өзгерістер еніп, кісі есімдерін 304 Адам есімінде астар бар. кітап ашып қою дәстүріне сай араб аттары молынан қойыла бастапты. Түрік халықтарына тән кісі аттары осы кезден бастап жаппай өзгеріске ұшырап, ең ауыр соққы да осы тұста беріліпті. Өйткені, дүниетанымы мен өзіндік монотеистік тәңірлік дінге нану сенімін өзгерту арқылы жаңа исламдық дінге енуі, ұлттық жазу таңбасынан айырылуы халықтың тарихи жадын өшіріп, түрік халықтарын маригиналдық санаға ұрындырыпты. Адам есімдері де арабтана бастады. Түркістан жеріне бұрын-соңды болмаған қанды жорық бесінші рет Шыңғысхан бастаған моңғолдар тарапынан болғаны тарихтан белгілі. Бірақ, бұл басқы нш ы лы қ ж оры қты ң басқалардан бір зор айырмашылығы бар. Өйткені, басқалар, мысалы, арабтар, орыстар сияқты жерді жаулап алумен бірге елдің санасын да жаулап алу үшін идеологиялық саясатты қатты қолданған болатын. Сол арқылы халықтың тарихи жадын жойып, маригиналды санаға алмастырған еді. Ал Шыңғысхан әлемнің жарты- сын жаулап алса да, бір де бір халықтың тіліне, діліне, дініне, ұлттық салт-санасы мен әдет-ғұрпына өңмендей қол салған емес. Мысалы, бұл саясат үш жүз жыл бодандықта болған славяндардың тілі мен дінін, ділін сақтап қалуы мен ұлттық санасының оянуына зор тірек болғанын қазір өздері де мо- йындай бастады. Міне, осы себептен моңғолдар тарапынан түрік халы қтары ны ң антропонимдік табиғатына елеулі өзгеріс енді деуге келмейді. Алтын Орда мен Моғолстан, Шағатай жеріндегі билік жүргізіп келген моңғол билеушілерінің өзі ислам дінін қабылдап, жергілікті халыққа сіңісіп, тіпті өз есімдерін түрікше антропонимдерге алмастырып, |