Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
55
автоцензураның жасалу себебі - жеке басқа табы-
ну заманындағы жазықсыз жазаланудың ащы дәмін
татқан жазушыны ішкі танымын аша беруге ызғары
суық заманның аса қатерлі лебі сескендіргендей.
Осыдан келіп
өз ой-танымына терең барлап, жан-
жақты зерттеуден туындаған ой қорытындысын, яғни
патша отаршылдарының аса зиянды, мүлде құпия
ұстаған миссионерлік саясатының түп тамырларын
терең ашып беруге жеке басқа табыну заманы ырық
бермеген. Өйткені
бұларды терең бойлай отырып
шындықты баяндаса, отаршыл өкіметтің арманына
айналған саяси мақсаттардың, неге екені белгісіз, Ста-
лин тарапынан қайталануын жалаңаштап көрсетуге
айналып кетер еді. Мысалы, түрік тілді халықтардың
бір кездерде зорлықпен таңылып,
сан ғасырлар
бойы біртіндеп дендеуі арқылы қалыптасып кет-
кен жазуын өзгерту, православие дініне шоқындыру
арқылы біртіндеп орыстандыру, немесе Қырымды
қырым татарларынан
тазарту туралы Екатерина
патшайымға ой салған адмирал Потемкин идея-
сы мен Кавказды мұсылман халықтардан тазар-
ту жайындағы генерал Ермоловтың ұсынысы,
отарланған жерлерді орыстарды қоныстандыру
арқылы түпкілікті иелену, ол жерлердің атын түгелдей
орысша топонимдерімен алмастыру т.с.с. бәрі де
Сталиннің тікелей
нұсқауымен отызыншы жылдар-
дан бастап жүзеге асып жатуын еріксіз ойға орал-
тар еді...
Жазушы нақтылы тарихи шындықболса да, бұлай
ашық айтуға болмайтын саяси қатерлі шындықты
әшкере етудің мерзімі жеткен жоқ деп білді. Бірақ
келешек ұрпақтың өткендегі бүркемеленген астар-
