ZIZIPHUS JUJUBA ӨСІМДІГІНІҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫН ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ БИОЛОГИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІ КЕШЕНДЕРІН АЛУ Cатай Т.С. Ғылыми жетекші: аға оқытушы Нұрлыбекова А.К. Ғылыми кеңесші: PhD, профессор Женис Ж. әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті satay.tangat@gmail.com Ziziphus jujuba химиялық құрамды зерттеу және биологиялық белсенді кешендерді алу
өсімдіктердің осы түрінің денсаулыққа тигізетін пайдасына байланысты үлкен
қызығушылық тудырады.
Ziziphus jujuba , әдетте унаби немесе қытай құрмасы ретінде
белгілі, Азияда, Таяу Шығыста және Солтүстік Африканың бөліктерінде кеңінен өсірілетін
жеміс ағашы. Дәстүрлі медицинада жемістерді, тұқымдарды, жапырақтарды және қабықты
қоса алғанда, емдік қасиеттері үшін
Ziziphus jujuba ағашының әртүрлі бөліктері
пайдаланылды.
Ziziphus jujuba химиялық құрамы мұқият зерттелді, бұл флавоноидтар,
тритерпеноидтар, фенолдық қосылыстар және полисахаридтер сияқты көптеген биологиялық
белсенді қосылыстардың болуын анықтады. Бұл қосылыстар антиоксидантты, қабынуға
қарсы, қатерлі ісікке қарсы, диабетке қарсы және микробқа қарсы қасиеттерді қоса алғанда,
бірқатар биологиялық белсенділікке ие екендігі дәлелденді.
Ziziphus jujuba биологиялық белсенді кешендерін дайындау үшін экстракция, тазарту
және Рецептураны қоса алғанда, әртүрлі әдістер қолданылды. Мысалы,
Ziziphus jujuba сығындысын кептірілген мармелад жемістерін су немесе этанол сияқты еріткіште
мацерациялау арқылы жасауға болады. Содан кейін сығынды белгілі бір биологиялық
белсенді қосылыстарды оқшаулау үшін хроматография немесе басқа бөлу әдістерімен
тазартылуы мүмкін.
Бұл жұмыста Қазақстанда өсетін
Ziziphus jujuba дәрілік өсімдіктің фитохимиялық
құрамдас бөліктеріне сандық және сапалық талдау алғаш рет жасалды. Зерттеу нәтижесінде
өсімдіктің сапалылығының көрсеткіштері: ылғалдылығы – 4,92%, күлділігі – 1.0406%
екендігі анықталды.
Ziziphus күлінің құрамынан минералды заттар атомды-абсорбционды
спектрометр көмегімен 11 макро-микроэлемент анықталды, олардың негізгі құрамы К
(196.890мкг/мл), Na (33,6675 мкг/мл) , Са (21.395мкг/мл), Mg (12.6809мкг/мл).
Тұтастай алғанда,
Ziziphus jujuba химиялық құрамын зерттеу және биологиялық
белсенді кешендерді дайындау өсімдік түрінің денсаулыққа тигізетін пайдасы туралы құнды
түсінік берді. Осы саладағы зерттеулерді жалғастыру бірқатар аурулар мен денсаулық
жағдайларын емдеуге арналған жаңа емдеу әдістері мен тағамдық қоспалардың дамуына
әкелуі мүмкін.
«Фараби Әлемі» атты студенттер мен жас ғалымдардың халықаралық конференциясы
92
