АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ЖЭО-3 (ТЭЦ-3) КӨМІР КҮЛ-ҚОҚЫС ҚАЛДЫҚТАРЫН ҚҰРЫЛЫС САЛАСЫНДА ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ФИЗИКО-ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІН ЗЕРТТЕУ Өнербаева А.Б. Ғылыми жетекші:PhD, доцент м.а. Усипбекова Е.Ж. әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті onerbayeva.a@icloud.com
Қазіргі уақыттағы отын-энергетикалық кешеннің, құрылыс индустриясының, елді
мекен құрылысының дамуы, экологиялық және онымен байланысты әлеуметтік мәселелер
көмірдің жануының қатты өнімдері – күл-қоқыс қалдықтарын (КҚҚ) кәдеге жаратуға
байланысты болып табылады. Алматыдағы ЖЭО-да олар гидротранспортпен күл
үйінділеріне жіберілмейді және қала шегінде немесе жақын жерде үлкен көлемде КҚҚ
түзеді. КҚҚ-ын кәдеге жарату және өңдеу мәселесі, сонымен қатар оларды өңдеудің жаңа
технологияларын құру саласындағы зерттеулер әлемнің көптеген елдерінде зерттелуде.
Қазіргі уақытта Қазақстанда құрылыс пен өнеркәсіптің әртүрлі салаларында
утилизацияланатын КҚҚ-ның мөлшері 3-5%-дан аспайды. Қалғандары пайдаланылмай күл
үйінділерінде сақталады. Бұл ретте КҚҚ жинақталуы тоқтамайды, электр энергиясына деген
сұраныстың өсуін ескере отырып, сақталатын КҚҚ көлемінің өсуі артады.
Жұмыстың мақсаты: Алматы қаласындағы ЖЭО-3 күл-қоқыс қалдықтарынан алынған
материалдарының физика-химиялық қасиеттерін зерттеу.
КҚҚ химиялық құрамын білу оның қасиеттеріне баға берудің және оны халық
шаруашылығының әртүрлі салаларында қолдану мүмкіндігі туралы мәселені шешудің
қажетті шарты болып табылады.
Күлдің құрамындағы негізгі компонент кремний және алюминий оксиді болып
табылады, сонымен қатар темір оксиді, кальций оксидінің көп мөлшері кездеседі. Күл-қоқыс
қалдықтарын одан әрі пайдалану мүмкіндіктерін анықтау үшін негізгі жіктеу белгілерін
анықтау қажет, мысалы, қышқылдық және негіздік модуль, силикат модулі және сапа
коэффициенті.
Жұмыстың жалғасы күл-қоқыс қалдықтарын қосу арқылы керамикалық кірпіш
үлгілерін өндіруден тұрды.
Алынған мәліметтер зерттелетін күлдің қышқыл түріне жататынын және тәуелсіз
тұтқыр қасиетке ие болмайтынын көрсетеді, бірақ қатайтатын күшейткіштерді қосқанда олар
тұтқыр болады. Химиялық және минералогиялық құрамы жағынан КҚҚ табиғи минералды
шикізатқа айтарлықтай сәйкес келеді. Оларды өнеркәсіпте, құрылыс индустриясында және
ауыл шаруашылығында пайдалану ЖЭС пайдалану аймағындағы экологиялық мәселені
шешудің стратегиялық жолдарының бірі болып табылады.
