Сјулеттік жобаєа ќойылатын шарттар мен талаптар
Безендірудегі түстік үйлесімдер (полихромия) және оптикалық түзетпелер
жүктеу/скачать 450 Kb.
|
| 2 Безендірудегі түстік үйлесімдер (полихромия) және оптикалық түзетпелер.
Полихромия (көптүстілік, түстік үйлесім) әр түрлі түстердің көлемдік-кеңістік пішіндегі үндесуі ретінде белгілі дербестік иелене алады, бұл принциптік жаңа көлемдік-кеңістіктік пішіндерді сезінуді тудыра отырып, түртудырушылықтың көрушілік күшті әсеріне әсер етеді. Архитектуралық шығармашалық процесінде көлемдік-кеңістіктік пішіннің кез келген геометриялық түрін онда әр түрлі түстік үндестіктерді дамыту жолымен көрушілік сезінуді сналы түрде басқаруға мүмкіндік тууы мүмкін. Бірер зерттеушілер түс материалдық әлемнің сипатты белгісі; басқалары – дененің, олардың шағылтатын немесе сәулелендіретін жарығының спектрлі құрамына сәйкес қандай бір көрушілік сезінуді тудыратын қасиеті; үшіншілері - үйлесім құралы деп санайды. Әлемдегі түстердің барлық әр түрлілігі спектрдің жеті негізі түсінің аралысымын және үндестігін тудырады. Спектрдің шеткі түстерін – қызыл мен күлгінді қосу қара қошқыл (қан қызыл) түсті турады. Спектрдің барлық түсін спектрде жоқ ахроматикалыққа (қара, ақ, сұр)салыстырып қарағанда, хроматикалық деп атайды. Әр түрлі хроматикалық түстерді әр түрлі түстердің жарығы ағымдарын қоспа түспен араластырумен алуға болады. Қызыл, жасыл және күлгін түстерді негізгілер; ақ түсті құрайтын түстерді - өзара толықтырушылар деп атайды. Түс үйлесімнің архитектуралық объектінің иілімділі мәнерлілігін және тектоникалылығын күшейтуге қабілетті құралы болып табылады. «Көлеңкелі» (күңгірт, суық) және «көзге тартарлық» (жарық , жылы) түстердің көмегімен ғимараттың , имараттық және құрылымның өлшемін көзкөрімдікпен өзгертуге болады. Сонымен полихромия архитектурадағы түртудырушылықтың қуатты құралдарының бірі болып табылады. Маммандар түстеркеңістіктік ортаны жасай отырып, белгіленген нормаларға және шығарылған әдістемеге сүйенеді, енді бірде ашық сәулеттік кеңістікті қалыптастыра отырып, олар көбіне тәжірибені және түйсікті басшылыққа ала отырып әрекет етеді. Интерьердің полихромиясын бөлмелердің жекеленген бөліктеріндегі жарықтандырудың әр түрлі деңгейлері көмегімен, сыртқы сәулеттік кеңістіктің колористикасы көбіне табиғи жарықтық өзгеруіне байланысты болса да, реттеуге болады. Күндізгі жарықтық едәуір шектерде ауытқитын сәулеленуінің қарқындылығы мен спектрлі құрамы түстерді, сонымен бірге имараттың пішінін де әр түрлі айқындайды. Архитектуралық кешеннің түстік ортасын қалыптастырудың маңызды факторы, сондай-ақ ладшафттық түстілігінің маусымдық ауысымы да болып табылады. Табиғи төңіректің басым түстерге қарай өтуі кеңістіктің, ансамбльдің түстік ортасының маңызды элементі болып табылатын табиғи түстік динамиканы жасайды. Сәулет өнерінің төлтума туындысы кеңістікті мезгілде өзінің пластикасымен және полихромиясымен мүсінділікпен ұйымдастырады. Архитектураның гүлдену дәуірінде полихромия тұрақты түрде негізгі түртудырушы құралдардың бірі болып табылды, өйткені әр түрі тарихи кезендерде түске деген өз талаптары ұсынылды. Бұл архитектурада оны пайдаланудың әр түрлі принциптерін дамытуға алып келді. Ежелгі халықтардың сәулет өнерінде түс көбіне нышандық (символикалық) мәнге ие болды. Бұл жайлы бізді Вавилон зиккураттары (жайтөбе-ғибадатханалары), Қытай сарайлары, Үндістан мен Жапония , Мысыр (Египет) мен Грекия храмдары сендіреді. Азиялық елдердің сәулет өнерінде түс нышандылығы (символизмі) басым болды. Вавилондық типтік мұнаралардың бірі – Барсинадағы Навуходоноссор храмы өзінде – реңктің төменнен жоғары қарай: қара, алқызыл, қызыл, сары, жасыл, көгілдір, ақ жеті планетасын бейнелеген жарқын нышандық түсті иеленді. XII-XVI ғ.ғ.-лардағы Орта Азия және Қазақстан жағдайларында қалалық мекендердің басым келген сарықошқыл түсті аясында көк-жасыл күнбездер мен минареттер қалалардың кеңістіктерін үйымдастырушы белсенді назарлар (акценттер) рөлін орындады. Зертасталынған кірпіш пен зертасталынған кесілген терракота тұтастай полихромиялық қасбеттер құрды. Екі толықтырушы түсті: ашық – сарықошқыл және көк-жасыл түстерді қарама – қарсылықты салыстырудың кең таралған тәсілі тудырылады. Имараттың жер беделінен бой көтерген негізгі массасы оған түсі жағынан жатады және сондықтан онымен бірігеді; зертасталынған тескестемен қапталынған көгілдір ақық күмбездер имарат массасына соншалықты келмейді, бұл түс көктен алынғандықтан, бейнебір онымен қосылып кеткенде әсер қалдырады. Бұл кезеңнің сәулеттік мұрасы өзге де сәулеттік-көркем құралдарды қолданумен қатар архитектор В.Т. Хванмен Алматы қаласындағы монша-сауықтыру кешенің қазіргі жағдайларда жобалау кезінде таланттылықпен қайта жаңғыртылды. Барокко дәуірінде архитектуралық полихромия қалалық ансамбльдерді қалыптастырудың белсенді элементіне айналады. Түстілік орыс сәулеткерлігіне ежелден тән. Оның тарихының XVI-XVIII ғ.ғ. – ларында полихромиянық ерекше гүлденгенін атап өтуіміз керек. Әлемдік мәдениет тарихында көнеорыстық храмдардың қабырғаға салынған суреттері – көнеорыстық фрескалар айырықша орын алады. Интерьердің колористикалық тақырыбы мен сыртқы кескіннің өзара байланысты орыс сәулет өнерінің ұлы ескерткіші – Мәскеудегі Никита қақпасының жанындағы Троица шіркеуне (1634ж.) тән. Қасбеттерде екі басым түс – қызыл және жасыл қөршілес түскен, оларға сұрғылт реңктері (кесілген тас пен төбенің түсі), сондай-ақ өзге түстердің шағын көріністері (сырлы тақталар, крестердің алтыны және басқалар) бағындырылған. ХІХ ғ. басындағы классицизм белсенді түстік үндесулерден бас тартты, ол қасбеттердің бейнелі өрнектілігін жоққа шығарды. Бұл кезеңнің архитектуралық полихромиясы үшін ұстамды түстік беріліс сипатты. Архитектурадағы түстің жаңа концепцияларын әзірлеуге құрамында И.А. Ладовский, К.С. Мельников, Л.М. Лисицкий , В.Ф. Кринский және басқалар бар бір топ кеңістік сәулетшілер -өнертапқыштар айтарлықтай үлес қосты. «Де Стиль» тобындағы (1917-1931 ж.ж.) голландтық сәулетшілер мен сәулетшілердің , Баухауз экспериментшілерінің (1919-1933ж.ж.) теориялық ізденістері де архитектуралық полихромияның қазіргі принциптерінің қалыптасуына күшті әсер етті. Түспен шамадан тыс әуестену кейде теріс нәтижелерге алып келді. Мәселен, Магдебург қаласының жекеленген бөліктері көзбен көрерлікте шатыстырылды және қала үлкен театрлық сәндемені еске түсірді. Шектеусіз ала-құла түрлі түстік , әрине, көп ұзамай кері реакция туғыза бастады. Тойтарылмас полихромия тойтарылмас түссіздікке айнала бастады. Германияда «ала-құла түрлі түстік жойылсын» деген ұран астында көптеген ғимараттар сыртынан да және ішінен де ақ түспен сырланды. Мұның нәтижесінде табиғи түстердің және жаңа өрлеу материалдарының бояу тақтайларын пайдалануға деген ұмтылыс пайда болғаны ақиқат. Көз ақ бір түстіліктен туатын қайта жарықтануды түрде шыдап, көтере алмайтыны белгілі болғаннан кейін, эксперименттік зерттеулер ескеріліп, адамның түстегі жүйкелік-физиологиялық қажеттілігін қанағаттандыру үшін түстер санын белгілеу әрекеттері жасалынды. 1957 жылы түстер жөніндегі кеңесшілер ассоциациясы, ал бес жылдан кейін Францияда – Көзкөрімдік ортаны зеріттеу Орталығы пайда болды. «Ассоциация» мен «орталықтың» негізін салушылардың бірі Бернар Лассюс соңғы жылдары түс ортаны кешенді жобалаудың тек бір элементі болып табылады және қалалық ортада жалғыз әсемділік басым жақ бола алмайды деген тұжырымға келді. «Мен тұстің жаулап алуына қарсымын, оны абсалюттендіруге қарсымын, - деп мәлімдеді ол,- өйткені адамның қабылдауы түстің көптігінің әсер етуі тоқтайтын белгілі бөгеуді иеленді. Түс ол қанша ашық болғанымен, ал жаппай полихромия нәтижесінде оның жоқ боған кезіндегі секілді сұрғылттққа және түссіздікке әкеледі». Лассюсте түспен қатар жарықтың және «жасыл» архитектура, әртүрлі әсемдік өнер түрлері ортаны көркем қалыптастыру құралдарына айналады. Жапонияда ұлттық түстік жүйенің және оның негізінде түсті стандарттаудың енгізілуі, бояаулардың кең түржиынының және құрлыс матиралдарының үлкен бояу тақтасының дайындалуы түстің сәулет өнеріне тез енуіне мүмкіндік жасады. Жапонияның қазіргі сәулет өнерінде орта ғасырлардағы секілді, полихромияның пайдаланудың екі қарама- қарсы ағымын табуға болады. Кендзо Танге Олимпиадалық кешеннің архитектурасында матиралдардың – табиғи тастың, бетонның , алюминийдің және ағаштың тістерінің жұмсақ үйлесімді гаммасын қолданды. Кешеннің барлық кеңістігінің реңктік полихромиясы төңіректік қалалық кеңістіктің қайнаған түстік ортасындағы өзіндік тыныстық мекен болып табылады. Мұнда қарама-қарсылықты түстерді өте жиі кездестіруге болады. Токиода Шинджинудің ойын-сауық кварталында бір-бірінен 50 м жерде «БЭН-КЕН»-нің (сәулетшісі М.Такаяма) екі ғимараты орналасқан. Оның біріншісі түнгі клубтардың «мұнарасы» -ақ және қара, күндіз және түнде төңірекке әр түрлі жарқырап көрінеді. Күндіз – бұл алып кескіндемелік баспалдақ, оның негізі, неғұрлым төменгі бөлігі айналы әйнектелген және төңіректегі пейзажды шағылдырып көрсетеді. Түнде – бұл ғимарат жаңаша құбылады, оның айналым бөлігі жарқырауыққа айналады. «БЭН-КЕН-2» ғимараты да барлар мен клубтарға арналған , ол ішкі құрлымына байланыссыз көптүстілігімен ерекшеленеді. 2санының бейнеленуі, түстік жолақтардың әдейі жасалған геометризмі оның қасбеттік беттерін дербестендірудің әрекеттері болып табылады. Еуропаның, Азияның және Американың әр түрлі елдерінде туған архитектуралық полихромияның идеяларын енгізу мысалдары жалпыға бірдей сипатты бола бермейді. Архитектуралық орталар мен шағын қалалардың кескінсіздігімен және бір қалыптылығымен күрес олардың тұрғындарын «түссіз өмір сүруге» түйсіктік қарсылыққа алып келеді. Оллар тұрғын аудан мен қаладағы түсті теориялық салдарлары, рөлі туралы ойлануға ниеттенбей – ақ, өз үйлерінің қабырғаларын қолтума суреттік кескіндермен әшекейленеді. Бұл жерде архитектуралық ортаны шырайландыру (колористикалау) проблемаларының әлеуметтік тамырлары айқын аңғарылады. Полихромиялық төңіңрекке табиғи ұмтылыс қызметті және көп қабатты ғимараттардың қасбеттері мен шетжақтарын түстік геометриялық үйлесімдермен және бейнелеу сипатындағы суреттермен әшекейлендіретін кәсіби суретшілерді шабыттандырылады. Мұндай көптеген әрекеттерді АҚШ, Италия, бұрынғы Германия Федеративтік Республикасы және басқа елдердің, соның ішінде бұрынғы КСРО-ның да қалаларынан да табуға болады. Бүгінгі өнеркәсіптік объектілердің полихромиясы бойынша туған жобалау – эксперементтік ұсыныстар, ірі қалалардың қоғамдық аймақтарының түстік шешімі, жаппай құрлыстық тұрғын аудандардың үйлесімінде (композициясында) полихромияны енгізу туралы ұсыныстар – бұл- архитектуралық ортаны шырайландыру проблемаларын шешудің өзектілігі өмірдің өзімен ұсынылып отырған тек жекелеген әрекеттер. жүктеу/скачать 450 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|