Т. Л. Яндулова жаратылыстану əдістемелік нұсқау Мектепке дейінгі тəрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы

20 
 
Тапсырма  орындалған  соң,  алмаға 
балалардың назарын аударады. 
 
 
 
 
 
 
Сергіту сəті 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Миға 
шабуыл 
«Сабағы 
мен 
тамыры». 
Педагог 
балаларға 
көгөністің 
тағамға  пайдаланылатын  өнімі 
жоғарғы  бөлігінде – сабағында 
немесе 
төменгі 
бөлігінде – 
тамырында 
(жердің 
астында) 
болатынын түсіндіреді. Көгөністің 
қай  бөлігін  адамдар  тағамға 
пайдаланатынын  балалар  біле  ме 
екені тексереді.  
 
 
 
 
Өзекті  сұрақ:  Адамдар  қыста 
ма?  Əбден  піскен  алманың  түрі  қандай 
болады?  Оның  дəмі  қандай? (Тəтті, 
шырынды). Алма неліктен қызыл болады? 
(Күннің  көзінен).  Алманың  жұмсағын  не 
қорғайды? (Қабығы).  Алма  қашан  піседі? 
Алма  өсіп  тұрған  алмаағашын  кім  көрді? 
Алмалар ағашта қалай ілініп тұрады?  
Биік-биік ағашта 
(Қолдарын жоғары созады), 
Алма өсті көп болып. 
(Маңдайын 
алақанымен 
көлегейлеп, 
жоғары қарайды). 
Шелек, себет алдық та,  
(Екі  білегіне  шелек,  себетті  ілгендей 
қимыл жасайды). 
Баққа бардық топ болып. 
(Бір орнында жүреді). 
Алма баққа барамыз,  
(Бір орнында жүреді, қолдары белдерінде) 
Алма теріп аламыз,  
(Қолдарын 
жоғары 
созып, 
алманы 
жұлғандай қимыл жасайды). 
Ең үлкен алманы 
(құлаштарын  сермеп,  алманың  үлкендігін 
көрсетеді). 
Анамызға сыйлаймыз. 
(алманы 
ұсынып 
жатқан 
қимылды 
жасайды). 
 
Педагогті  мұқият  тыңдайды:  егер  өнімі 
жердің  үстінде  болатын  көгөніс  аталса, 
қолдарын  жоғары  көтереді,  өнім  жердің 
астында болса, қолдарын төмен түсіреді. 
 
Сəбіз  
Қызылша 
Қияр 
Пияз 
Қызанақ 
Бұрыш 
Шалғам 
Картоп 
Бұршақ 
Сарымсақ
 
 

21 
 
сақтау  үшін  қандай  тағамдарды 
дайындайды? 
Педагог 
əліппе-дəптерде 
нұсқарлардың  көмегімен  нəрсуды 
неден 
қайнататынын, 
борщты 
неден 
жасайтынын 
нұсқап 
көрсетуді ұсынады. 
Зерттеген 
алманың 
суретін 
салғызады.  
 
«Төртіншісі 
артық» 
ойынын 
ойнауға шақырады.  
 
 
 
 
 
Нұсқа ретінде «Көгөніс – шапалақ 
ұрамыз, 
жеміс – еденді 
тарсылдатамыз»  ойынын  өткізуге 
болады. 
 
Материалды 
игеру 
деңгейін 
бақылау  үшін  сын  тұрғысынан 
ойлау  қабілетін  дамыту  əдісін 
қолданады:  «Идеялар  себеті»: 
Педагог  балалардан  «Көгөністер 
мен 
жемістер» 
тақырыбына 
қатысты 
суреттер 
мен 
муляждарды  себетке  жинауды 
сұрайды. 
Адамдар салат жасайды: қызанақ пен қияр 
тұздайды, 
компот 
қайнатады 
деген 
қорытындыға келеді.  
Əркімнің  қысқа  салат  жасау  құпиясы 
əртүрлі.  Көгөністер  мен  жемістер  өте 
дəмді əрі денсаулыққа пайдалы.  
 
Бояу  қорындаштардың  көмегімен  əліппе-
дəптердегі тапсырмаларды орындайды.  
 
 
Лимон, мандарин, апельсин, қияр. 
Ананас, саңырауқұлақ, алма, алмұрт. 
Алмұрт, алхоры, жеміс, киви. 
Алхоры, алмұрт, нəрсу, алма 
Картоп, шалғам, қызанақ, алхоры. 
 
Ойын шарттарын қабылдайды. 
 
 
 
 
Ұсынылған  дидактикалық  материалдан 
көгөністер 
мен 
жемістерді, 
жеміс 
ағаштарын,  жүйектерді,  жемістер  мен 
көгөністерден  дайындауға  болатын  тағам 
түрлерін  т.б.  таңдап  алады.  Себетке 
салады.  
Рефлексивтік-
түзетушілік 
Педагог қорытынды жасайды. 
Рефлексия: «Күн» 
Менің  көңіл  күйім  неге  ұқсайды? 
күнге, бұлт жартылай жапқан күн, 
бұлт,  жаңбырлы  бұлт,  найзағайлы 
бұлт. 
 
Рефлексивті 
бағалауға 
қатысады. 
Өздерінің  көңіл  күйі  неге  ұқсайтынын 
анықтайды. 
 
Күтілетін нəтиже:  
айта алады: кейбір көгөністер мен жемістердің атауларын; 
түсінеді: көгөністер мен жемістердің қайда өсетінін;  
қолданады: өнімді жинау бойынша қарапайым еңбек дағдыларын. 
 
 
 
№ 4 ҰОҚ 
 

22 
 
Білім салалары: Таным, Əлеумет 
Бөлім: Жаратылыстану 
Тақырып: Дастарқанға нан қайдан келеді? 
Мақсат: дəнді дақылдарды өсіру туралы түсініктерін қалыптастыру, нан жəне оны пісіру туралы 
білімдерін  кеңейту.  Балалардың  білімге  құштарлығын,  зерттеу  əрекетіне  ұмтылысын  дамыту. 
Ересектердің еңбегіне құрмет сезімін тəрбиелеу. 
Алдын  ала  жүргізілетін  жұмыстар:  тақырып  бойынша  əңгімелесу,  көркем  шығармаларды  оқу, 
ересектердің  еңбегін  бақылау,  жұмбақ  шешу,  тəжірибелік-эксперименттік  жұмыс,  дидактикалық 
(үстел үсті-баспа) ойындар. 
Жабдықтар  мен  материалдар:  тақырып  бойынша  иллюстрациялық  материал,  əліппе-дəптер, 
бояу  қарындаштар,  дəндер  салынған  табақшалар  (арпа,  бидай,  қара  бидай,  күріш),  үлкейткіш 
əйнек, ұн, сұлы үлпектері, арпа жармасы, бидай наны, қарабидай наны жəне батон, сұлының өнген 
дəндері салынған табақшалар. 
Сөздік жұмыс: нан, ұн, комбайн, лупа.
 
Билингвалды компонент:  нан – хлеб  
 
Жұмыс 
кезеңдері 
Педагогтің басқарушылық 
қызметі  
(Əдістер, тəсілдер) 
Балалардың іс-əрекеті 
 
Ынталандыру-
қызығушы-
лықтарын ояту 
Педагог  жұмбақ  жасырып,  оқу 
қызметіне  жағымды  көңіл  күй  
қалыптастырады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бұрыннан бар білімді еске түсіру.  
Педагог  балалардан  бұрын-соңды 
егістікті  көрген,  көрмегендерін 
сұрайды. 
Онда 
не 
өсіреді? 
Күнделікті  жеп  жүрген  нанымыз 
қайдан  келеді?  Анамыздың  нан 
илеп,  бауырсақ  пісіргенін  көрдік 
пе?  
 
Жұмбақ шешуді ұсынады. 
 
 
Қайдан келдің, бауырсақ? 
Дастарқанда шашылып, 
Жатты аппақ бауырсақ. 
Бауырсаққа қызығып, 
Қарап тұрды көзін сап: 
–  Қайдан келдің, бауырсақ? – 
деп сұрады қуыршақ. 
–  Дүкеннен келдім нан сатқан, –  
деді оған бауырсақ. 
– Дүкенге келдің қай жақтан? 
– Наубайдан келдім нан жапқан. 
– Наубайға келдің қай жақтан? 
– Диірменнен келдім ұн тартқан. 
– Диірменге келдің қай жақтан? 
–  Даладан келдім кең жатқан. 
Жер-анам менің көсілген, 
Диқандар мені өсірген. 
Ө. Тұрманжанов
 
Балалар  егістікті  көрген,  көрмегендерін 
əңгімелейді. 
Үйде 
аналарының 
нан 
илегенін айтады (жеке тəжірибеге сүйену). 
 
 
 
 
Тіл үйірер дəмі бар,  
Иісі мұрын жарады, 
Жасалады бидайдан,  
Ақ не қара болады. 
Əкелеміз дүкеннен,  

23 
 
 
Алда 
жүргізілетін 
жұмысқа 
дайындайды.  
Дастарқанға қоямыз,  
Сары майды жағып ап,  
Рақаттанып тоямыз. (Нан) 
 
 
Ізденістік-
ұйымдасты-
рушылық 
 
 
 
 
 
Балаларды 
əліппе-дəптердегі 
суретті  қарап,  сұрақтарға  жауап 
беруге  шақырады:  Суретші  нені 
бейнелеген?  Егіс  даласындағы 
бидайды  қай  кезде  жинайды? 
Нанды кім өсіреді?  
 
Педагогтің хабарламасы: бидайдан 
нанға  дейінгі  жол  өте  ұзақ  əрі 
қиын.  Дастарқанымызда  дəмді, 
хош  иісті  нан  пайда  болғанға 
дейін,  алдымен  бидайды  өсіру 
қажет.  Бұл  үшін  трактормен  жер 
жыртады.  
Содан соң дəнді жерге себеді. Оны 
күн мен желден қорғау үшін бетін 
топырақпен  жабады.  Ылғалды 
жердің 
астында 
өсімдіктердің 
тамырлары тез өсіп-жетіледі.  
Біраз  уақыт  өткен  соң – егістікте 
алғашқы өскіндер пайда болады.  
Масақтар 
пісіп 
жетілгенде, 
бидайды  жинайды – егін  орағы 
басталады.  Бидайды  жинау – 
күнделі 
үдеріс. 
Сол 
себепті 
мəшинелердің көмегі қажет. 
 
Өзекті  сұрақ:  Бидайды  жинауға 
көмектесетін  мəшинелер  қалай 
аталады? (Комбайндар) 
 
Бұдан 
соң 
дəнді 
диірменге 
жібереді. 
Ол 
жерде 
бидай 
диірменнен өтіп, ұнға айналады.  
Тракторшы – жерді  жыртып, 
қопсытып, дəнді себеді. 
Комбайншы – дəнді жинайды. 
Жүргізуші – дəнді  диірменге 
апарады.  
Диірменші – дəнді 
ұнға 
айналдырады. 
Агроном – жерге 
қандай 
тыңайтқыш  себу  керек  екенін, 
дəнді  қашан  сеуіп,  қашан  жинау 
қажет екендігін шешеді. 
Наубайшы – нан пісіреді. 
Сатушы – нанды сатады.  
 
Мыршай  нанның  неліктен  ақ 
Əңгімеге  қатысады:  үйімізге  нан  қайдан 
келеді? (Дүкеннен).  Дүкенге  қайдан 
келеді? (Наубайдан).  Наубайханада  не 
істейді? (Нан  пісіреді).  Нанды  неден 
пісіреді? (Ұннан).  Ұнды  неден  жасайды? 
(Дəннен).  Дəн  қайдан  келеді? (Масақтан). 
Масақ қайдан келеді? (Егістікте өседі).  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Иллюстрацияларды 
(таныстырылым) 
қарап,  суретте  бейнеленген  адамның 
мамандығын  атайды  (қайталайды),  бұл 
мамандықтың 
адамы 
не 
істейтінін 
анықтайды.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 

24 
 
немесе қара болатыны сұрайды.  
 
 
 
Педагог 
дəнді 
үлкейткіш 
шынымен 
(лупамен) 
зерттеп 
көруге шақырады.  
Ақ  нанды  бидай  наны  деп  те 
атайтынын түсіндіреді. Демек оны 
қандай  ұннан  пісіреді? (Бидай 
ұнынан,  ол  бидайдың  дəндерін 
диірменге тартқанда алынады). Ал 
қара  нанды  қарабидай  ұнынан 
пісіреді. 
Сондықтан 
оны 
қарабидай наны деп те атайды. 
Наннан ауыз тиіп, бидай наны мен 
қарабидай 
нанын 
анықтауды 
ұсынады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
Балалардың  назарын  өнген  сұлы 
дəніне аударады.  
Қорытынды:  дəн  өнуі  үшін  оны 
жерге егіп, тиісті деңгейде суарып, 
күннің  жылуымен  қамтамасыз  ету 
қажет.  Сонда  дəндер  масаққа 
айналады.  
 
Сергіту сəті 
 
 
 
. 
 
Балалардың 
назарын 
масаққа 
аударады, 
ол 
сабақтан, 
масақшадан  тұрады.  Масақшада 
дəндер  мен  мұртшалар  болады. 
Өз болжамдарын айтады. 
Ақ нанды неден пісіреді? (Бидай ұнынан). 
Ал қара нанды неден пісіреді? (Қарабидай 
ұнынан). 
 
Балалардың 
алдында 
табақшаларға 
салынған 
бидай 
дəндерін 
зерттейді. 
Қолдарымен  ұстап  көреді,  пішінін,  түсін, 
үлкендігін қарастырады.  
Үлкейткіш шыныны пайдаланады.  
Бидай  дəндері  кішкентай,  қатты,  жұмыр, 
ортасында  сызығы  бар,  ол  дəндіекі 
жартыға бөліп тұрады.  
Бидай  мен  қарабидайдың  дəндері  несімен 
ұқсас 
екенін 
салыстырады. (бұл 
өсімдіктердің  сабақтары,  мұртшалары, 
дəндері  бар,  олар  дəнді  дақылдар  деп 
аталады).  Ал  айырмашылықтары  қандай? 
(қарабидай дəндері ұзынша, бидай дəндері  
домалақ). 
Бидай 
масағы 
қарабидай 
масағынан жуанырақ болып көрінеді.  
Түсі  мен  дəмін  анықтайды.  Əсерлерін 
бөліседі.  
 
Өскінге  назар  аударады,  оның  түсін 
анықтайды.  
 
 
 
 
 
 
Жайқалады ақ бидай,  
(Қолдарын жоғары көтеріп тербеледі). 
Басын иіп аққудай.  
(Бастарын иеді). 
Трактор мен комбайн  
(Қолдарын 
алға 
созып, 
тракторды 
жүргізеді). 
Жүргізуге мен дайын.  
(Қолдарын 
айналдыра 
комбайнды 
жүргізеді). 
 
Масақты  қарастырады.  Оның  ұзындығын, 
түсі мен пішінін анықтайды.  

25 
 
«Ұзын 
мұртты 
сарылар, 
қойынында  дəні  бар»,  міне,  біздің 
масақтар осындай. 
Өзекті  сұрақ: «Нан  илеу  үшін 
қандай өнімдер қажет?» 
Педагог 
тапсырманы 
əліппе-
дəптерде орындауды ұсынады. 
 
 
 
Талқылайды, суреттерді таңдап алады.  
 
 
Тапсырмаларды ретімен орындайды.  
 
Рефлексивтік-
түзетушілік 
Педагог қорытынды жасайды. 
Рефлексия:  Балалармен  жұмыс 
барысында 
педагог 
жағдайға 
қарай,  рефлексияның  бір  түрін 
қолданады:  
дене күші (үлгердім – үлгермедім);
сенсорлық  (көңіл  күй : қолайлы – 
қолайсыз); 
зияткерлік  (Нені  түсіндім? – Нені 
түсінбедім?  Қандай  қиындықтар 
болды?). 
Жетістіктерді белгілейді.  
Əсерлерімен бөліседі. 
Ақ жəне қара бидай ұнынан пісірілген түрі 
нан өнімдерінің дəмін татады. 
 
Күтілетін нəтиже:  
айта алады:нанның дастарқанға келу барысын; 
түсінеді: нанның адам өмірінде алатын орнын, дастарқанымызға нан келгенше, қаншама 
адамның тер төгіп, еңбек етуі қажет екенін;  
қолданады: зерттеу əрекеті бойынша қарапайым дағдылар. 
 
№ 5  ҰОҚ 
 
Білім салалары: Таным, Əлеумет 
Бөлім: Жаратылыстану 
Тақырып:Аяғы бар қалпақтар 
Мақсат:  саңырауқұлақтардың 2-3 түрін  ажырату  жəне  атай  алу  дағдысын  қалыптастыру. 
Қарапайым  жаратылыстану  ғылымдық  түсініктерін  дамыту.  Өсімдіктер  əлеміне  қамқор  жəне 
мейірімді қарым-қатынасын, зейін салуын, танымдық қызығушылығын тəрбиелеу. 
Алдын 
ала 
жүргізілетін 
жұмыстар: 
иллюстрацияларды, 
фотоларды 
қарастыру; 
таныстырылымдар көру; аудиожазбаны тыңдау; жұмбақ шешу, қарапайым тəірибе əрекеті, зерттеу 
серуендері, өлең жаттау. 
Жабдықтар  мен  материалдар:  тақырып  бойынша  иллюстрациялық  материал,  əліппе-дəптер, 
бояу  қарындаштар,  саңырауқұлақтардың  муляждарі, «Саңырауқұлақ»  тақырыбына  суреттер, 
интерактивті жабдықтар. 
Сөздік жұмыс: саңырауқұлақ, терекқұлақ, қара саңырауқұлақ, аяқ, қалпақ, жеуге жарамды, улы.
 
Билингвалды компонент: саңырауқұлақ – гриб  
 
Жұмыс 
кезеңдері 
Педагогтің басқарушылық 
қызметі  
(Əдістер, тəсілдер) 
Балалардың іс-əрекеті 
 
Ынталандыру-
қызығушы-
лықтарын ояту 
Педагог өлең оқып, оқу қызметіне 
жағымды 
көңіл 
күй  
қалыптастырады.  
 
Күз 
Сары теңге жапырақ 
Көмкереді көл бетін.  
Тоңазиды топырақ, 

26 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Педагог  өлеңдегі  күз  белгілеріне 
балалардың  назарын  аударады. 
Адамдардың 
өмірінде 
күз 
мезгілінде қандай құбылыстар мен 
оқиғалар  болатынын  еске  түсіруін 
сұрайды.  
 
 
 
Жұмбақ 
шешуді 
ұсынады. 
Саңырауқұлақтардың 
көпшілігі 
күзде 
өсетінін 
түсіндіреді. 
«Көктемде  орманда  гүл  көбейеді, 
ал  күзде  саңырауқұлақ  көбейеді» 
деген  сөз  бар  екенін  айтып  өтуге 
болады.  
Саңырауқұлақтар 
патшалығына 
серуенге шақырады.  
Алда жүзеге асырылатын іс-əрекет 
түрлеріне дайындайды.  
 
Қырау басып жер бетін. 
Бұлттар қаптап аспанды,  
Салқын самал еседі. 
Жатушы едік сан аунап, 
Көк майса жоқ кешегі. 
Даланың гүлі жайнаған, 
Жапырағы солыпты. 
Тұнжырайды айналам, 
Аңсап жазғы көрікті. 
                                Бүбіш Тікебаева  
 
Жүзеге 
асып 
жатқан 
іс-əрекетке 
қызығушылық танытады. 
 
Адамдардың  өмірінде  күз  мезгілінде  көп 
қызықты  оқиғалар  болатынын  айтады – 
егін  орады,  өнім  жинайды,  оқушылар 
жазғы  демалыстары  аяқталып,  мектепке 
барады,  балабақшада  Тілдер  фестивалі 
өтеді т.б.  
 
Жұмбақ шешеді:  
 
Өз қалпағын жасынан 
Тастамайды басынан. (Саңырауқұлақ) 
 
 
 
 
Ізденістік-
ұйымдасты-
рушылық 
 
 
 
 
 
Педагог балаларды əліппе-
дəптердегі ауа райы күнтізбесімен 
жұмыс істеуге дайындайды.  
 
Əліппе-дəптердегі суреттерді 
қарастыруға шақырады: Суретші 
қандай өсімдіктерді бейнелеген? 
Олар ағаштар мен бұталарға ұқсай 
ма? Шөптесін өсімдіктерге ше? 
Саңырауқұлақта не бар? Неліктен 
кейбір саңырауқұлақтарды жеуге 
жарамды деп айтады? Ал кейбірін 
жеуге жарамсыз дейді? 
Саңырауқұлақтардың кейбірін 
Бүгін  ауа  райы  қандай  екенін  анықтайды. 
Əліппе-дəптерге белгілейді.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

27 
 
жеуге болады: оларды тұздайды, 
қуырады, асады, қысқа жабады – 
ондай саңырауқұлақтар жеуге 
жарамды деп аталады. ал кейбірін 
жеуге болмайды – оларды жеуге 
жарамсыз, улы саңырауқұлақ деп 
атайды.  
Саңырауқұлақтарды əдетте қай 
жерден кездестіре аламыз?  
 
Жағдаяттық əңгіме: Балалардың 
есімдерін сұрайды. 
Саңырауқұлақтардың де өз 
атаулары бар. Ол атауларды 
жақсы біліп, шатастырмау керек. 
саңырауқұлақтарды да бір-бірінен 
ажырата білу қажет.  
– Мəселен, Айша мен Ермекті 
шатастырмайсың ғой? Солай емес 
пе? Себебі сен оларды жақсы 
білесің, түрі қандай екенін білесің. 
Оларды көргенде танып, атттарын 
атайсың. Сол сияқты 
саңырауқұлақтарды да тани біліп, 
шатастырмай, атауларын білу 
керек.  
Проблемалық жағдаят: Педагог 
балаларға мекенжайын, өзі 
тұратын қала мен ауылын атауды 
ұсынады. Өзінің мекенжайын 
неліктен жатқа білу қажет?  
Саңырауқұлақтардың қайда 
өсетінін табуды ұсынады.  
 
Саңырауқұлақтан қандай тағам 
əзірлеуге болатынын біле ме деп 
сұрайды? Саңырауқұлақты қысқы 
мезгілде сақтау үшін не істейді? 
(Тұздайды, кептіреді). 
 
 
 
Мыршай əліппе-дəптердегі 
шыбынжұт (мухомор) 
саңырауқұлағын сипаттауды 
ұсынады.  
 
Саңырауқұлақтар 
көбінесе 
ағаштың 
астында өсетінін айтады.  
Əңгімеге  қатысып,  ақпаратпен  бөліседі, 
педагог  пен  құрдастарының  айтқанын 
толықтырады.  
Саңырауқұлақтар  өсімдіктер  секілді  өзін 
қажетті қоректік заттармен қамтамасыз ете 
алмайды.  Сол  үшін  олардың  көпшілігі 
ағаштармен 
дос 
болып, 
олардың 
тамырынан  өздеріне  жеткіліксіз  заттарды 
алады.  
 
 
 
 
 
 
Танымдық  іс-əрекетке  белсене  қатысады. 
Өздерінің  есімін,  мекенжайын,  қала  мен 
ауылдарын атайды.  
 
Қарақұлақ немесе қайыңқұлақ – қайыңның 
астында  өседі,  терекқұлақ – теректің 
астында 
өседі. 
Ақ 
саңырауқұлақ 
шыршаның астында өседі.  
 
 
 
 
 
 
Саңырауқұлақты 
сипаттайды, 
сыртқы 
белгілерін 
анықтайды: 
саңырауқұлақ 
қалпағы  қызыл  немесе  қанық  қызғылт 
сары  түсті  болады,  дөңгелек  қалпақтың 
үстіңгі жағында ақ түсті немесе сары түсті 
нүкте  секілді  дақтары  болады.  Қалпақтың 
астыңғы 
жағы 
ашық 
қоңыр 
түсті 
қабыршақтармен  қапталған.  Аяғының  түсі 
ақ. Аяғында ақ түсті жағасы бар.  
 
 
 
 
 
 
 

28 
 
Бұл саңырауқұлақ үлкен болып 
өскенде, қалпағының шеттері 
жоғары қарай майысады да, 
табақшаға ұқсайды. Жаңбыр 
жауғанда, қалпақ табақшаға су 
жиналады. Бұл су улы, оны ішемін 
деп жиналған шыбындар 
қырылады. Саңырақұлақтың 
шыбынжұт деп аталуы сондықтан. 
«Шыбынжұт өте əдемі, бірақ 
денсаулыққа қауіпті». Егер 
шыбынжұтты, оны жұлып 
тастауға, аяқпен таптауға 
асықпаңдар. Орман тұрғындары 
үшін шыбынжұт өте қажет. Ол 
адам үшін улы, ал бұғылар 
шыбынжұтты жегенді жақсы 
көреді. Ұлулар мен құрттар 
шыбынжұт қалпағын кеулеп, тесіп 
жейді. Тиіндер қыста жеу үшін 
кептіріп алады. Бұл 
саңырауқұлақты олар емдік 
мақсатта пайдаланады.  
 
Саңырауқұлақтардың муляжын 
зерттеуге шақырады. 
Қорытынды жасайды: көбінесе 
саңырауқұлақтың атауы оның 
өсетін орнына немесе түсіне 
байланысты болады: (тəрбиеші 
балаларға саңырауқұлақтардың 
қазақ тілінде көп атаулары жоқ 
екенін түсіндіріп кете алады, 
себебі далалы жерде 
саңырауқұлақтар көп кездесе 
бермейді, ал Қазақстанда далалы 
жерлер өте көп, сондықтан оларды 
тағамға пайдалану, ат қою қиын) – 
арыш – қызғылт-сары түсті 
саңырауқұлақ, қарақұлақ – 
қалпағы қара саңырауқұлақ. 
Қайыңқұлақ – қайыңның астында, 
терекқұлақ – теректің астында 
өсетін саңырауқұлақ.  
Сергіту сəті 
 
 
Тыңдайды.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Саңырауқұлақтардың  муляждарына  қарап, 
оларды  сипаттайды  (бөліктерін:  қалпағы, 
аяғы,  қалпағының  көлемін,  формасын, 
олардың түстерін).  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сергіту сəті. 
Орманда кірпі келеді, 
Саңырауқұлақ тереді. 
Кездесті, міне, керегі: 
Екеуі қайың астынан. 
Біреуі терек қасынан. 
Қанша олар болмақ есепте, 
Тоқылған салса себетке? 
 
Немесе  

29 
 
 
 
 
 
Əліппе-дəптердегі тапсырманы 
орындауға шақырады 
 
 
Педагогтің бағыттауымен балалар 
саңырауқұлақтардың орманда жиі 
өсуі үшін оларды жинағанда 
барынша абай болу қажет екенін 
түсінеді. Саңырауқұлақтың 
тамырына зақым келтірмеу үшін, 
оның аяғын ақырындап кесіп алу 
қажет. Ал бейтаныс 
саңырауқұлақтарға тиіспей-ақ 
қойған дұрыс болады.  
 
Балаларға қосымша ақпарат 
береді:  
Саңырауқұлақ – бұл өте 
таңғажайып организмдер. Біз 
танысқан саңырауқұлақтардан 
өзге тағы басқа да түрлері бар. 
Мысалы, апаларың нан илегенде 
ашытқы салады ғой. Міне, осы 
ашытқы – саңырауқұлақтың бір 
түрі. Бұдан бөлек, дəрі жасайтын 
саңырауқұлақтар да болады – 
олардан біз ауырғанда емдейтін 
антибиотиктер жасайды. Ағашта 
өсетін ағаш саңырауқұлағы да 
болады.  
 
Нұсқа ретінде 
Балаларға «Себет» ойынын 
ойнатуға болады. 
Саңырауқұлақ болайық, 
Тізе бүгіп отырайық. 
Жаңбыр жауса көтеріліп, 
Өсіп-өсіп алайық. 
 
Қарындашпен  сызық  жүргізу  арқылы,  қай 
саңырауқұлақтың 
қай 
ағаш 
түбінде 
өсетінін 
анықта. 
Жеуге 
жарамды 
саңырауқұлақты боя.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Иллюстрацияларды, 
мультимедиялық 
таныстырылымды қарастырады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Көңілді  музыка  қойылып,  балалар  себетке 
жеуге 
жарамды 
саңырауқұлақтарды 
(муляждар, 
суреттер) 
жинайды 
(таныстырылым  бейнеклибін  пайдалануға 
болады).  Музыка  аяқталған  кезде,  себетке 
не  жиналғанын,  улы  саңырауқұлақ  түсіп 
кетпегендігін анықтайды.  
 

жүктеу/скачать 0,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: