Физиологиялық бейімделіс — әрекеттік жүйе, ағза, ткань белсенділігі мен өзара байланысын реттеуші механизмдердің, орнықты деңгейін айтады. Бұның мәні ортаның жаңаша жағдайларында организмнің сақталуына, дамуына, қалыпты тіршілігін қамтамасыз ететін әрекеттердің қайта құруына келіп тіреледі.
Бейімделу реакцияның ұзақтығына байланысты бөлінеді.
Жедел механизмдер.
Ағза функциясы реттелуінің нейрогуморальды және миогенді механизмдер
Ұзақ уақытты механизмдер.
Геоәлеуметтік биоритмдер. Арнайы және арнайы емес резистенттілікке тұрақтылығы.
Тұрақты механизмдер.
Геофизикалық биоритмдер. Тұқым қуалайтын иммунитет. Инфекциядан арнайы емес қорғаныс.
Тұқым қуалауға байланысты бейімделу жіктеледі.
Генотиптік бейімделу – ағзаның туа пайда болған морфофизиологиялық ерекшеліктері мен әртүрлі қоршаған орта жағдайында қолайлы өмір сүруге мүмкіндік беретін особьтардың болуы.
Фенотиптік бейімделу – қоршаған орта әсерінен жүре болған реакция (мысалы,күшті физикалық жүкке дайын емес адам ағзасының бейімделісі).
Бейімделу мерзіміне қарай жіктеледі
.
Қысқа бейімделісті икемделудің “авариялық сатысы” ретінде қарайды.
Бейімделістің бастапқы кезінде, организмнің әсерлігіштігін өсіруге мүмкіндік жасалады.
Ұзақ мерзімді бейімделіс кезінде организмнің икемделу қабілеті, мінездік әсерленісі мен жалпы әрекетін жоғары сапада әсер етеді.
- Бейімделу — организмдердің әрбір түрге тән белгілі шектері бар ортаның жағдайына бейімделу процесі.Түз жануарларының ашық әрі қүрғақ кеңістікті ортадағы тіршілікке эволюциялық бейімделуі тез жүгіруге, құрғақ шылық жағдайына, т.б. бейімделуі; Қиыр Солтүстікке және баска да экстремалды аймақтарға тұрақты қоныстану үшін көшіп барған адамның физиологиялық немесе онтогенетикалык бейімделуі ("әдеттенуі"). Бір ұрпақтың жеке физиологиялық бейімделуі фенотиптік бейімделу деп аталады да, бұл ұрпақтан урпаққа көше отырып генотиптік бейімделуге өтеді, ал сұрыпталу барысында — эволюциялық бейімделуге ауысады. Генотиптік және эволюциялық бейімделумен салыстырғанда физиологиялық бейімделу толық жетілмеген. Организмнің бастапқы жағдайға оралуы қайта бейімделу , деп аталады; ортаның өзгерістегі жағдайына ыңғайлануды дизадаптация дейді. Сонымен бірге жаңа әлеуметтік ортаға, мысалы, ауылдан қалаға келген мигранттардың бейімделуі — адамның әлеуметтік бейімделуі жеке қарастырылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
